TE VOET LANGS PELGRIMSPADEN
IN ZUID-LIMBURG EN DE VOERSTREEK


Traject Wittem - Moresnet 18 KM

Bedevaarten waren in het zuiden van Nederland de eerste vorm van toerisme. Op een feestdag gingen gelovigen te voet, te paard of later per fiets naar 'heilige plekken'. Voor de wandelaar van nu kan Wittem het begin zijn van een pelgrimstocht van honderd kilometer die voert langs Holset, Moresnet, Val-Dieu, Noorbeek, Visé, Maastricht, Meerssen en Houthem - St. Gerlach. Deze route die loopt door de grensstreek van Limburg en België is opgesplitst in vijf etappes en is uitgegeven door de Stichting Pelgrimswegen & Voetpaden onder de naam: Te voet langs Pelgrimsoorden in Zuid-Limburg en de Voerstreek. Het betekent een aanvulling op lokale en regionale routes die vrijwel nergens grensoverschijdend zijn, wat menig stapper als een gemis ervaart.

De stichting vindt onderdak in het redemptoristenklooster van Wittem, waar de heilige Gerardus Majella wordt vereerd en ook veel aan Maria-devotie wordt gedaan. Zij stelt zich ten doel het rooms-katholieke erf- en cultuurgoed in te passen in een modem tijdverdrijf: wandelen. De toerist die over stille weggetjes en door bossen en weilanden dwaalt, wordt attent gemaakt op traditionele uitingen van volksdevotie. Wandelen wordt zo een eigentijdse vorm van pelgrimeren langs kapelletjes, wegkruisen en kerken die van oudsher op bedevaarten worden aangedaan. Voor de natuurliefhebber die niets om roomse parafernalia geeft, blijft er genoeg te genieten over.


ROUTEBESCHRIJVING TRAJECT WITTEM - MORESNET

Wittem is vertrekpunt van het bedevaartstraject. Daar waar de Geul en de Sinselbeek samenvloeien komt de geschiedenis van Wittem tot leven. De oudste vermelding van Wittem dateert van 1125. Het kasteel van Wittem (een woontoren) werd vermoedelijk gebouwd rond 1200. In 1286 moet het al een sterke burcht geweest zijn want het doorstond toen een zware belegering door de hertog van Gelder. Het huidige kasteel bestaat uit een toren en twee vleugels. In de kasteeltuin zijn de overblijfselen te vinden van twee omgrachtingen. De toren en de linkervleugel dateren uit de 13e eeuw. De rechtervleugel is grotendeels 17e eeuws. Graaf Ferdinand von Plettenberg kocht in 1722 de (door de Spanjaarden in 1569 verwoeste en nadien gedeeltelijk herbouwde) burcht.

Het klooster (schuin tegenover het kasteel) werd in opdracht van bovengenoemde Von Plettenberg omstreeks 1730 gebouwd, naar een ontwerp van de Westfaalse bouwmeester J.C. Schlaun. Het werd in 1733 betrokken door Kapucijner paters. De paters vertrokken in 1797 toen het klooster werd opgeheven na de inlijving van het gebied bij de Franse Republiek. In 1836 kwam het klooster in het bezit van de paters Redemptoristen. De kloosterkerk is gebouwd in Westfaalse barokstijl en was bedoeld als slotkapel voor het kasteel Wittem. De muur- en gewelfschilderingen zijn uit 1939-1940 en werden door Charles Eyck aangebracht.

Hel en eeuwige verdoemenis voor de zondaar en hemelse zaligheid voor de waarachtige katholiek predikten die oude Redemptoristen, maar succes boekten ze. De opwaardering van Wittem tot bedevaartsoord is aan hen te danken. Een Italiaanse heilige die nooit in Wittem is geweest, trekt jaarlijks 200 duizend bezoekers terwijl kloosters en kerken leeglopen.

We starten voor het klooster van de Redemporisten. Vanhieruit steken we de N278 over en lopen naar het dorpje Partij,de oude woonkern van Wittem. De pelgrimsetappe van Wittem naar Moresnet voert langs bakkerij / lunchroom 't Bakkes vä Partij, het Partijer Höfke uit 1885 en het Redemptoristinnenklooster waar een van de vijftien overgebleven nonnen met blij gemoed de stoep schrobt. De Redemptoristinnen zijn een strenge contemplatieve orde die een teruggetrokken bestaan leidt binnen de muren van hun kloosterburcht midden in het dorp.

We volgen de kronkelige weg door het dorp en nemen de gele markering links. Een modderig karrespoor tussen velden met maisstoppels leidt naar een door knotwilgen afgebakend weilandje schuin tegenover het klooster van de Dienaressen van de H. Geest. Het wegkruis bij de ingang waarschuwt: “Gij die nooit denkt aan mij, als gij hier gaat voorbij. Hoe zal het U vergaan, komt gij ten oordeel staan”.

We steken de verharde weg over en het pad langs de ommuurde kloostertuin gaat via ijzeren en houten wegkruisen - één behangen met rozenkransen en medaillon en één met doodskop onder de crucifix - over in een holle weg, een door erosie uitgeslepen voren. Rechts van ons ligt Hilleshagen. De blauwe en rode route brengt ons naar Vijlen. Hier ligt de hoogst gelegen kerk van Nederland. We lopen door de buitenwijk van Vijlen en laten het bungalowpark Reevallis rechts liggen. In zuidoostelijke richting zien we Vaals met het Drielandenpunt liggen. Bij de kruising van veldwegen nemen we de route naar het buurtschap Harles. Bij de vakwerkhuizen buigt de route naar links en even verderop naar rechts richting Holset. Hier komen we op een gele markering.

Via een holle weg bereiken we Holset, een gehucht met een kerk gelegen op een terp, een eetcafé en een paar huizen. Bij het binnengaan van dit gehucht valt ons onder een boom een verweerd bordje op. Het maakt ons opmerkzaam op een bijzonder biotoop. Het is een paarpoel voor een heel opvallende pad. In het modderbad huist de vroedmeesterpad; het mannetje windt de eiersnoeren die het vrouwtje legt om de achterpoten.

Een Lourdesgrot, een imitatie van de plek waar Maria aan een Frans herderinnetje zou zijn verschenen, bevindt zich aan de voet van een heuvel waarop een van de oudste kerkjes van Nederland staat, bovenop de plaats waar volgens de overlevering Keltische Eburonen mensenoffers brachten. In het kerkje vereren bedevaartgangers al weer eeuwenlang de heilige Genoveva, patrones tegen huid- en oogziekten. In een vitrine bij de ingang wordt een 'gezongen heilige mis voor genezing oogziekte' aangekondigd.

We verlaten Holset in zuidelijke richting, passeren opnieuw enkel wegkruisen en klimmen door het Holsetter bos. De Hoogweg steekt de Epener Baan over en we komen voorbij de restanten van een grafheuvel. Bij grenspaal 5 golft het pelgrimspad omlaag, België in. In de kapel van Völkerich bevat het borduursel op een linnen laken de oproep: “Drückt dich ein Weh. Zur Mutter geh'. Und sag es Ihr. Gern hilft sie Dir”. Het versje is in het Duits net zo krom als de Nederlandse varianten op de wegkruisen, kennelijk een gevolg van verkrampte pogingen om zinnen te laten rijmen. De kapel uit1757 telt tien heiligenbeelden, waarvan drie onder een stolp. Achter een glazen fotolijst prijkt Ehrenkreuz und Medaille des Päpstlichen Zuaven Heinrich Schijns aus Völkerich-Gemmenich. Pius IX - Leo Xlll.

In deze uithoek van België wordt vooral Duits gesproken, naast Frans en Nederlands. Neutraal-Moresnet heette het gebied in de eerste helft van de negentiende eeuw. Zijn status aparte dankte het aan een ruzie tussen Pruisen en het Koninkrijk der Nederlanden die elkaar de zeggenschap over een zinkmijn betwistten.

Moresnet-Chapelle is het eindpunt van deze pelgrimsetappe. Maria-vereerders kunnen in de kerk tegenover Brasserie Belle-Vue terecht. Het godshuis is behangen met ex-voto's en grenst aan de 'Calvarieberg', een kruiswegpark uit 1895. In zandstenen haut-reliëfs die zijn geplaatst in grotten van puim- en lavasteen wordt de lijdensweg van Jezus weergegeven. De wandelaar die na de veertiende statie de Rue de Clinique inloopt (het begin van de vervolgetappe) ontwaart na een kwartier een monument van een geheel andere orde: België‘s hoogste en langste spoorbrug die in de Eerste Wereldoorlog op last van de Duitsers werd aangelegd.

Hoog boven Moresnet passeren twee goederentreinen elkaar tergend langzaam. Ruim vijftig meter ander het viaduct stroomt de Geul waarin weer op forel wordt gevist. In juni bloeien de 'zinkviooltjes' die herinneren aan een ernstige verontreiniging door sintels in een loodgrijs verleden. Twee kilometer verderop boort de Geul zich over een afstand van honderd meter de grond in. Een wegkruis naar de onderwereld ontbreekt.

[IMAGE]

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25000, 69E Heerlen
- Wandelkaart 2, Heuvelland Zuid-Limburg, 1:25000

- Bron: Volkskrant - Traject 26 mei 2001 Cees Gloudemans



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 29-11-2001 door C.P.J. Aerssens