Voor de wandeldag van juli hebben we na de laatste wandeling in de omgeving van ’s Gravenmoer woensdag 24 juli op de kalender gezet. En in de mail om in de omgeving van Oostelbeers op pad te gaan melden zich via de mail Harrie, Wil, Hans en Theo. We vinden het fijn, dat Theo na de moeilijke periode die hij achter zich heeft, weer met ons wandelclubje van L.A.W.V.Via-Via op stap kan gaan. Lauran laat weten op die dag met De Tempoliers op pad te zijn. Charles is in zijn archief gedoken en komt er een winterse wandeling uit februari 2010 tegen in de omgeving van Oostelbeers. Deze wandeling zal als basis dienen voor een nieuwe rondwandeling van 14 kilometer door de bosrijke omgeving van Oostelbeers. Het uitgestrekte bos- en heidegebied van de Brabants Kempen ten oosten van Oostelbeers nodigt immers uit voor een verrassende rondwandeling over de Oostelbeerse Heide, het militaire oefenterrein van de Oirschotse Heide en de Straatsche Heide, waar we op de route het voormalige Schijnvliegveld uit WOII passeren en langs de noordzijde van de Oostelbeerse Heide door Landgoed ‘s Heerenvijvers met het kapelletje van de H. Familie wandelen. Over de Oirschotse Heide en de Straatsche Heide komen we dan opnieuw op de Oostelbeerse Heide en hier brengt het laatste traject ons terug naar het vertrekpunt in Oostelbeers.
Volgens afspraak treffen we elkaar om 9.15 uur op de parkeerplaats van de voormalige H. Andreas en Antonius van Padua kerk aan de Kerkstraat in Oostelbeers, een rustig forensendorp dat deel uitmaakt van de Gemeente Oirschot en tot 1997 behoord heeft tot de Gemeente Oost-, West- en Middelbeers. Iedereen is keurig op het afgesproken tijdstip in het centrum van Oostelbeers. Theo is er als eerste en de mannen uit Loon op Zand arriveren er tegelijk met Harrie, die ze vanaf de afrit van de A58 in Oirschot hebben kunnen volgen.
De route start vanaf de parkeerplaats bij deze voormalige Katholieke H. Andreas en Antonius van Padua kerk, gebouwd in 1933 in een traditionele stijl met Neo-Gotische elementen naar ontwerp van architect Martinus van Beek (1896-1962). Het is een bakstenen kruiskerk met zadeldak, gedekt met verbeterde Hollandse pannen. De kerk heeft een middenschip met smalle zijbeuken en boven het toegangsportaal zien we een rozetvormig bovenlicht met glas-in-lood. De kerk heeft glas-in-lood spitsboogramen. Het schip wordt bekroond met een klokkentorentje met spits. Wanden en gewelven in het interieur zijn uitgevoerd in schoon metselwerk. In de kerk zijn veel decoraties terug te vinden van de Limburgse kunstenaar Charles Eyck (1897-1983), zoals wandschilderingen, glas-in-loodramen en een tegeltableau. Het houten Neo-Gotisch altaar met een reliëf van het Lam Gods is uit 1835, het Neo-Gotisch Maria-altaar uit omstreeks 1900 en het marmeren hoofdaltaar is uit comstreeks1935. In 2015 aan de eredienst onttrokken en is verbouwd tot dorpshuis en evenementenlocatie met horeca, die slechts beperkt open is!
Bij vertrek wandelen we vanaf de parkeerplaats even naar links en slaan dan meteen bij KNP23 rechtsaf de Beukenhaag in langs de typische Brabantse langgevelboerderij. Met de bocht naar links en rechts komen we aan een speeltuintje, waar we doorsteken naar een bomenrij langs een slootje. We wandelen linksaf langs het slootje met de nieuwbouwwijk aan de linkerzijde tot we op het asfalt van De Maneschijn uitkomen. Rechtsaf volgen we het asfalt tot in de bocht naar rechts. Hier gaat onze route linksaf de zandweg Bervennen met vrij liggend fietspad in.
Na 100 meter komen we aan een infopaneel. Hier is op 17 september 1944 de Douglas C-47A 43-16033 Skytrain Dakota van het 434 Troop Carrier Group/72 squadron gecrasht. Het toestel heeft als bemanning: Pilot 1st Lieutenant Donald A. Pahlow, Co-Pilot 2nd Lieutenant William F. Baker, Crew Chief Technical/Sergeant. Christopher S. Domitrovich, radiotelegrafist Staff/Sergeant. Rollin D. Ellis, oorlogscorrespondent Corporal Thomas A. Hoge en inlichtingenofficier Captain William F. Wade. De Douglas C-47A is die dag van zijn thuisbasis Aldermaston in Engeland vertrokken voor een missie om zestien man van het 1st Bataljon, 501st Parachute Infantry Regiment, 101st Airborne Division naar Drop Zone A net over het Wilhelminakanaal ten oosten van Best bij Veghel te brengen in het kader van de Operatie Market Garden. Het vliegtuig wordt rond 14:10 uur geraakt door luchtafweergeschut in de buurt van Boxtel en vliegt in brand. De C-47A stort hier in het weiland bij De Maneschijn neer en explodeert op het moment dat het de grond raakt. Pilot Donald A. Pahlow en inlichtingenofficier Captain William F. Wade (35) worden daarbij gedood. De vier andere bemanningsleden kunnen het toestel op tijd verlaten. Corporal Thomas A. Hoge wordt gevangen genomen en de andere drie ontkomen met behulp van Nederlandse burgers aan gevangenneming.
We vervolgen de zandweg tot we op de kruising met de Hanenberg komen bij KNP68. We steken recht over en slaan bij de eerste mogelijkheid linksaf het bospad in. Dit pad wandelen we helemaal uit en gaan dan bij KNP24 rechtsaf langs de bosrand van de Oostelbeerse Heide. We hebben naar het noorden zicht op open landbouwgebied, waar in augustus1940 de Duitsers een schijnvliegveld hebben aangelegd om de geallieerde bommenwerpers, op weg om het Duitse militaire vliegveld Fliegerhorst Eindhoven te bombarderen, te misleiden. Daarvoor is een 300 meter lange start- en landingsbaan gesuggereerd, landingslichten, hangars en barakken, er zijn nep-kanonnen geplaatst en er is een houten uitkijktoren. Deze Duitse afleidingsmanoeuvre heeft lang gewerkt, want Engelse bommenwerpers hebben verschillende aanvallen uitgevoerd op het schijnvliegveld. Maar het is ook gebruikt door Duitse bommenwerpers om hun last kwijt te raken als ze door omstandigheden hun bommen niet boven Engeland hadden kunnen afwerpen. Uiteindelijk schijnt de RAF het spelletje door te hebben gekregen. Nu staat hier een kunstwerk, dat door de ‘Werkgroep 75 jaar Vrijheid’ van de Heemkundekring Den Beerschen Aard in 2019 is geplaatst. Het is een 9 meter lange ijzeren romp van een Messerschmitt ME 109 vliegtuig met eronder nog de originele rails van het schijnvliegveld.
Als we verder wandelen komen we bij KNP72 op de kruising met de Burg. J. Smulderslaan, vermeld naar Jan Smulders (1898-1944), burgemeester van Oost-, West- en Middelbeers en in WOII na verblijf in Kamp Vught en verschillende Duitse concentratiekampen op 20 april 1944 geëxecuteerd. We slaan hier rechtsaf op de Burg. J. Smulderslaan, die overgaat in een brede zandweg. De route gaat hier door het bosgebied van de Oostelbeerse Heide tot aan KNP69, waar we naar links wandelen. We volgen nu de groengele markering van het wandelroutenetwerk naar links en rechts tot KNP27. Op een aantal plekken zijn de sporen van wateroverlast in de afgelopen periode in het landschap nog duidelijk zichtbaar. Bij KNP27 gaat het linksaf naar KNP71, waar we naar KNP56 wandelen. Op het kruispunt met de Steenhovenweg en links Kinderdagverblijf Wilton’s Hof steken we recht over en volgen we het bospad tot aan de sluitboom van het Landgoed ’s-Heerenvijvers.
We betreden hier het Landgoed ’s-Heerenvijvers, waarvan het overgrote deel vrij toegankelijk is. Het landgoed is ontstaan in 1672, als Maarten Christiaan Sweerts de Landas de Heerlijkheid Oirschot koopt van Ferdinand van Merode. Daartoe behoort ook het visrecht. Hij laat zonder toestemming een visvijver graven, maar kan niet vervolgd worden, want hij was Heer de Heerlijkheid Oirschot. Men schenkt hem zelfs de grond. Later kopen Maarten Christiaan Sweerts de Landas en zijn opvolgers er nog grond bij. Zo ontstaat het landgoed, waar grachten en vijvers liggen met eilandjes erin, waarop ook een jachthuis staat. In 1795 wordt het Ancien Régime afgeschaft en in 1834 wordt het Landgoed 's-Heerenvijvers verkocht aan particulieren. In 1936 wordt het aangekocht door Othon Mathieu Eugène Loupart (1891-1962), lid van de Raad van Bestuur van Philips. Omstreeks deze tijd worden ook de huidige gebouwen gebouwd. Zo stamt de schuur uit 1939. Othon Loupart laat ook het kapelletje op de heide bouwen, dat gewijd is aan de Heilige Familie. Sindsdien is het landgoed in de familie gebleven en is momenteel in het bezit van de familie Eijsbouts - Loupart. In 1937 is het gebied afgepaald en er zijn nog een aantal van deze grenspaaltjes te vinden. Deze zijn ontworpen door de Oirschotse architect Jan Beks (1895-1953) en er staat een kleurig schild op, zoals ook de rood-witte zandlopers op de luiken van het landhuis. Opmerkelijk is op een klein eilandje in de grote vijver een Folly, een toren ruïne gebouwd in de jaren zestig met een carillon van Eijsbouts Asten.
Rechtsaf achter de sluitboom betreden we Landgoed ’s-Heerenvijvers en wandelen over het brede bospad tot we na goed 300meter linksaf slaan. Even verderop op de komen we aan een verhoging, die bekend is als de Zwarte Berg of Schietberg, een door het uitgraven van de vijvers opgeworpen steile hoop zwarte aarde, waarop eertijds een prieeltje heeft gestaan dat omringd was door een beukenhaag. Nu staan hier twee bankjes en een tweetal dominante beukenbomen!. Op deze plek oefent hier in de jaren voorafgaand aan WOII de Burgerwacht uit Oirschot in een laantje van 's-Heerenvijvers, waarbij de berg dienst doet als kogelvanger, vandaar de naam. Over dit bergje heen maakt de route een rondje tegen de klok in langs de gracht, die verscholen achter de rododendrons en varens het huis en ook de torenruïne aan het zicht onttrekt. Langs een brede sloot keren we terug naar de Zwarte Berg, waar we linksaf het bospad volgen. Met de bocht naar rechts komen we aan op de kruising bij het Kapelletje van de H. Familie.
Deze bakstenen veldkapel met zadeldak heeft Othon Mathieu Eugène Loupart op zijn Landgoed ’s-Heerenvijvers laten bouwen naar een ontwerp van de Oirschotse architect Becks en is in 1938 ingewijd door Deken de Vries aan de H. Familie. Op de achterwand van het altaar is een kalkstenen, in hoog reliëf uitgevoerde, gesigneerde voorstelling van Christus in de werkplaats, afgebeeld met Maria met spintol en de H. Jozef met schaaf van de hand van Gebroeders van Eck (1938). Op de triomfboog het Christusmonogram. De glas-in-lood ramen zijn verdwenen. De kapel is van cultuurhistorisch belang als een bijzondere architectuurhistorische voorbeeld vanwege de stijl en tuinhistorische waarden om de wijze waarop het is ingekaderd in het landgoed.
Op de kruising wandelen we linksaf en komen we het einde van het bos opnieuw op een T-splitsing bij een barrière en een grenspaal als markering van het Langgoed ’s Heerenvijvers, waarop de rood-witte zandlopers duidelijk zichtbaar zijn. Hier grenst het Landgoed ’s Heerenvijvers aan het 92 hectare grote Landgoed Hemelrijken van Brabants Landschap, de noordelijke uitloper van de Oirschotsche Heide, die bestaat uit grove dennenbos en heide met verspreid liggende akkertjes. Naar rechts gaat de route tot we na de kruising aan de brede zandbaan uitkomen aan het westelijke deel van de Oirschotsche Heide, een bos- en heidegebied met nauwelijks stuifzand en gedeeltelijk begroeid met grove dennenbomen. Bij Defensie staat dit op de kaart als Vak D. In het gebied mogen geen pantserrupsvoertuigen komen, enkel wielvoertuigen en het heeft 7 bivaklocaties. Ook de helikopters gebruiken dit stuk oefenterrein voor hun oefeningen, zoals: Confined area landings, droppen van ladingen en oppikken van bemanningen. Over de brede zandbaan wandelen we naar rechts langs het heidegebied, steken de kruising over en gaan verder door het bos. Na het open gebiedje komen we op de T-splitsing met de Steenhovenweg. Hier gaat de route linksaf tot we bij KNP57 staan. We zien dat hier ook de markering van Camino Brabant is aangebracht. Aan het einde van dit pad komen we opnieuw aan het heidegebied. Maar door de hoge waterstand in de heide is de geplande route rechtdoor onmogelijk! We moeten onze route aanpassen!! Met de GPS in de hand gaan we nu rechtsaf over het brede zandpad tot we na goed 700 meter naar rechts het bosgebied achter ons laten en door de heide het zandpad volgen tot we op het zandpad met vrij liggend fietspad van de Straatsche Heide uitkomen.
De route gaat naar rechts tot aan de bermpaal van het wandelroutenetwerk aan de linkerzijde. Linksaf langs deze bermpaal volgen we het smalle bospaadje tot we bij KNP63 uitkomen bij het heidegebiedje in het zuidwestelijke deel van de Oostelbeerse Heide, dat deels overwoekerd is. Op dit pad nemen we de tijd voor een lunchpauze in de beschaduwde berm. Bij KNP64 aangekomen is het slaan we rechtsaf opnieuw onmogelijk door de hoge waterstand in de heide de gemarkeerde route naar KNP65 te nemen. We wandelen daarom rechtdoor tot aan de T-splitsing en gaan naar rechts. Ook hier nemen we rechtsaf een olifantenpaadje door het bos door de wateroverlast tot op de volgende kruising van bospaden, waar we links inslaan. Na de brede open strook volgen de we de groengele markering naar rechts. We volgen het bospad en negeren de groengele markering linksaf tot we bij de sluitboom het bos verlaten. Rechtsaf langs de volgen we de zandweg naar de bebouwing van het buurtschap Hoogeind. De zandweg komt uit op de verharding van Driehoek bij KNP21, waar we rechtsaf het asfalt volgen tot KNP26. We houden naar links aan op de Driehoek en komen aan het einde op de hoek met de Kerkstraat voorbij het infopaneel dat aangeeft dat hier een schuilkerk heeft gestaan.
In 1648, bij de Vrede van Münster, raken de Katholieken van Oostelbeers hun kerk kwijt aan de Protestanten en bouwen op deze plek nog een Schuurkerk. Sinds ongeveer 1672 heeft men in Oostelbeers een drietal schuurkerken gehad. De laatste in die reeks heeft hier op de hoek van de Kerkstraat en de Driehoek gelegen. Uit oude brieven in het Nationaal Archief in Den Haag blijkt dat men in 1770 een aanvraag heeft gedaan om dit gebouw uit te breiden. De schuurkerk wordt na goedkeuring van deze aanvraag 17 meter lang en 7,5 meter breed. Deze schuurkerk blijft in gebruik tot ongeveer 1853 en wordt later afgebroken. Bekend is in ieder geval dat zich in het zuidwestelijke deel de fundamenten van deze schuurkerk uit 17 eeuw bevinden. In 2011 zijn opgravingen gedaan door de werkgroep Cultuurhistorisch Erfgoed van de Heemkundekring De Beerschen Aard en hierbij zijn delen van de fundering en de lemen vloer van die schuilkerk blootgelegd.
We gaan op dit punt rechtsaf door de Kerkstraat terug naar het vertrekpunt bij de voormalige H. Andreas en Antonius van Padua kerk. Zo komen we aan de vrijstaande Neo-Gotische kerktoren uit 1893 van de in 1852 gebouwde kerk, die na zware schade in WOII is afgebroken. Het aangrenzende kerkhof met grafkapel als calvarieberg heeft aan het hek een witte engel, die de bazuin steekt voor De Laatste Dag. Op het kerkhof vinden we de graven van de zeven bemanningsleden uit het Gemenebest van de Avro Lancaster Mk III AR-E PB255, die gesneuveld zijn op kerstavond 1944.
Op 24 december 1944 vertrekt om 14.50 uur vanaf RAF basis Binbrook Lincolnshire in Engeland de Avro Lancaster Mk III AR-E PB255 met aan boord een zevenkoppige Australische bemanning, bestaande uit: Piloot Flight/Officer Michael Carleton Skarratt, Flight/Engineer Sergeant Thomas Charles Newman, Navigator Flight/Sergeant. Robert John Dickie, Bomb Aimer Flight/Officer John Michael Ward, Wireless Operator/Air Gunner Flight/Sergeant Russell Ian Stewart, Mid Upper Gunner Flight/Sergeant Cyril Keith Deed en Rear Gunner Flight/Sergeant Graham Fowler Day van het 460 Squadron RAAF. Hun missie is het bombarderen van de stad Keulen in Duitsland. Op de heenweg wordt de Lancaster beschoten boven Limburg door in de Messerschmitt Bf 110 G-4 G9 met Leutnant Teschner/Technischer Inspektor Schmidt en Unteroffizier Köhler van de Stab IV./NJG1, die om 18:11 uur is opgestegen vanaf Fiegerhorst Dortmund-Brackel. Volgens Unteroffizier Köhler ontplofte het vliegtuig als een enorm vuurwerk en stort neer op de Oostelbeerse Heide waarbij alle 7 bemanningsleden van de Avro Lancaster MK III AR-E PB255 om het leven komen. Als Ds. J.M. Morgan, aalmoezenier, van de 10th Canadian Field Park Company, Royal Canadian Engineers, de crashlocatie bezoekt, ontdekt hij half verbrande en bevroren menselijke lichaamsdelen, die op 27 december 1944 op het kerkhof van Oostelbeers begraaft. Ook wordt een Air Ministry horloge 6E/50 A 5606 gevonden, die heeft toebehoort aan Flight/Sergeant Russell Ian Stewart. Er wordt ook een gouden zegelring gevonden van Sergeant Thomas Charles Newman.
Voorbij het kerkhof en de vrijstaande kerktoren zijn we terug op de parkeerplaats, waar we deze rondwandeling zijn gestart. Jammer dat Oostelbeers niet over horeca beschikt voor een gezellige nazit om onder het genot van een drankje de wandelroute nog eens na te bespreken. De planning voor augustus staat nog open want augustus is een immers een maand, waarin de vakantieplannen verschillend zijn en we wellicht met maar een paar man op stap zullen gaan. Dus zonder drankje keren we huiswaarts!
Charles Aerssens
31 juli 2024
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 31-07-2024 door C.P.J. Aerssens