Na de wandeldag van augustus hebben we afgesproken om in september opnieuw op pad te gaan op het Pauwelspad en het laatste traject van deze 34 kilometer lange route te bewandelen! Onze dagwandeling zal dan starten vanaf de parkeerplaats op Landpark Assisië in Biezenmortel en gaat naar Loon op Zand. Langs de oostzijde van Biezenmortel wandelen we door het open landschap noordwaarts. In de directe omgeving van Biezenmortel komen we langs een 3-tal plekken waar geallieerde vliegtuigen zijn gecrasht in 1944 na de invasie in Normandi en tijdens Operation Market Garden. Voorbij Biezenmortel loopt de route door het beekdal van de Zandleij en de Zandkantse Leij. Beide waterlopen stromen langs het natuurgebied De Brand. Het Pauwelspad steken dan door naar Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen om er door het bos- en struifzandgebied naar Bos en Duin te wandelen. Op het laatste traject gaat de route in westelijke richting langs heidevelden, stuifzand en bosgebied terug naar Loon op Zand, waarbij de route langs de plek voert, waar eens het dorp is ontstaan. Voor ons is deze route bekend terrein!
Omdat het een wandeling in lijn is, heeft Charles de logistiek bekeken. We zullen naar het vertrekpunt, de parkeerplaats op Landpark Assisië in Biezenmortel, rijden en bij terugkomst in Loon op Zand worden de auto s daar weer opgehaald. Zo spreken we af dat Harry rechtstreeks naar Biezemortel rijdt en Theo met Hans, Wil en Charles vanuit Loon op Zand naar Landpark Assisië gaan. Wil geeft aan te willen rijden! Het is de bedoeling elkaar om 9.00 uur te treffen op het startpunt. Maar de wandelaars uit loon op Zand zijn wat later, omdat Theo door een wegafsluiting moet omrijden naar Loon op Zand!
n Radio-Operator William Kabaker en de Crew Chief Edwin Tuman meteen gehoor, maar Co-Pilot Robert G. Lancaster weigert. Pilot Jack Murrell maakt ook gebruik van zijn parachute en verlaat het vliegtuig. Co-piloot Robert G. Lancaster weet het toestel brandend aan de grond te zetten op de laan van Huize Assisië , maar de Dakota raakt bij de landing enkele bomen en maakt een draai van 180 graden door aanvaring met de aldaar staande bomen. De Dakota brandt volledig uit, maar de Co-piloot brengt het er levend vanaf en weet aan gevangenschap te ontkomen. De drie bemanningsleden die zich met parachutes in veiligheid brengen, worden vrijwel direct door de Duitsers gevangen genomen.
We volgen het Hazenpad en komen buiten Landpark Assisië op het kruispunt met de Hooghoutseweg, Capucijnenstraat en Brabantsebroek. De route gaat rechtsaf richting Biezenmortel over de spoorlijn Tilburg - s Hertogenbosch. We volgen nu de Capucijnenstraat door het buurtschap t Winkel en slaan op eerste kruising rechtsaf door de Winkelsestraat. Het offici le Pauwelspad gaat rechtdoor naar bij KNP74 om dan rechtsaf de Winkelsestraat in te slaan. In dit kleine buurtschap t Winkel en de Winkelsche Hoek woonden rond 1900 werknemers van de steenfabrieken en Huize Assisië . Er wordt dan zelfs een verzoek gedaan aan "De Directie der Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen te Utrecht" om er een station te bouwen. Maar een uitbreiding van de buurtschappen stopt abrupt met de komst van het Capucijnen klooster in het aangrenzende Biezenmortel, waar vanaf dat moment de woningbouw zich rondom het klooster concentreert.
Ten westen van dit Buurtschap t Winkel is ook op 18 september 1944, een half uur na de eerder genoemde Dakota C47A Skytrain, de Amerikaanse bommenwerper B-24 J Liberator 44- 40210 van de 491e Bomb group en het 854e squadron neergeschoten door de Duitse luchtafweer. De 10-koppige bemanning, bestaande uit Pilot Capt. James K. Hunter, Co-Pilot Capt. Anthony B. Mitchell, Navigator 1 Lt. Harry B. Parker, Bombardier 1 Lt. John R. Granat, Engineer T/Sgt. Cecil E. Hutson, Radio Operator T/Sgt. Barto J. Montalbano, Nose Gunner 1 Lt. William H. Byrne, Left Waist Gunner S/Sgt. Frank Di Palma, Right Waist Gunner S/Sgt. James L. Evers en Dropmaster Pfc. George E. Parrisch, was opgestegen van de Engelse RAF North Pickenham voor een missie van Operation Market Garden. Meteen na de crash explodeert het toestel, waardoor er voor de bemanning geen tijd is om uit het toestel te springen. Negen bemanningsleden vinden de dood en de gesneuvelden worden aanvankelijk begraven op het kerkhof van Biezenmortel. Een viertal wordt later overgebracht naar het Amerikaans oorlogskerkhof in Margraten. De resten van het toestel worden pas in 1996 ge dentificeerd. In het Maria kapelletje aan de Schoorstraat in Udenhout is voor gesneuvelde bemanning een herdenkingsbord aangebracht .
Door rechtsaf de Winkelsestraat in te slaan vermijden we de drukte op de Capucijnenstraat naar Biezenmortel! Voor huisnummer 15 slaan we linksaf. Het zandpad leidt ons langs enkele loodsen naar het open landbouwgebied. We worden verderop voorbij het perceel van een boomkwekerij naar links afgeleid. Op dit zandpad hebben we naar links zicht op Biezenmortel, waar het voormalige Kapucijnenklooster Bonaventura beeldbepalend is. De geschiedenis van Biezenmortel is onlosmakelijk verbonden met de paters kapucijnen, die hier in 1918 grond krijgen geschonken. Er wordt dan een klooster gebouwd naar een ontwerp van de kapucijn Felix van Dennenburg met de hulp van de bewoners van Biezenmortel en de broeders kapucijnen. Het klooster wordt ingezegend in 1921en telt spoedig meer dan zestig fraters die hier in de hoogtijdagen van het Rijke Roomsche Leven de studies theologie en filosofie volgen. De kloosterkerk doet tevens dienst als parochiekerk. In 1965 komt het klooster leeg te staan als de kapucijnen hun hogere opleiding inpassen in de theologische faculteit van Tilburg. Het kloostercomplex wordt verkocht aan de Zusters Franciscanessen van Etten-Leur die het tot 1994 als kweekschool, retraite- en bejaardenhuis Beukenhof in bezit hebben. Het gebouw gaat in 1994 over aan Holding Beukenhof Biezenmortel BV met als doel het te gaan exploiteren als groepsaccomodatie. De kloosterkapel bleef in gebruik als parochiekerk van Biezenmortel, maar op 7 juli 2019 onder vindt de laatste eucharistieviering plaats en wordt de kerk gesloten.
In dit open gebied ten oosten van Biezenmortel ligt dicht tegen de Biezenmortelsestraat opnieuw een plek waar in de nacht van 16 op 17 juni 1944 een Engelse bommenwerper wordt neergeschoten en ontploft. Van deze Handley Page Halifax Mk III MZ520 van het 431 Squadron RCAF komen de brokstukken in uitgestrekt gebied ten oosten van Biezenmortel terecht. De bemanning bestaat uit Pilot-Officer Alan Gilmore Fairless, Flight Engeneer Edmund Guinan, Navigator Sgt. Herbert Grant Robinson, Bombardier Sgt. George O. Massicotte, Radio Operator Sgt. Lawrence Ellis, Airgunner Sgt. Donald Clifford McPherson, Airgunner Sgt. Joseph Maxwell McPherson. Hun toestel is 's avonds om 11 uur opgestegen vanaf de Britse thuisbasis Croft in het Graafschap York en maakt deel uit van een strijdmacht van 321 vliegtuigen die die nacht aanvallen uitvoeren op Sterkrade/Holten het Duitse Ruhrgebied, waar synthetische oli n worden geproduceerd. De Handley Page Halifax Mk III MZ520 wordt om 1.14 uur neergeschoten door de Duitse Heinkel He 219 A-0 van Feldwebel Willi Morlock en Unteroffizier Soika van de 3./NJG 1, die om 23.19 uur is opgestegen vanaf Fliegerhorst Venlo voor een patrouille. Er sneuvelen zes bemanningsleden bij de explosie en die verspreid in de omliggende velden en weilanden worden gevonden en begraven worden begraven op het kerkhof in Biezenmortel. Alleen de radiotelegrafist Sgt. Lawrence Ellis overleeft de crash en wordt zwaargewond door de de Feldgendarmerie afgevoerd naar het Kriegslazaret in Tilburg. Later wordt hij overgebracht naar het krijgsgevangenkamp Stalag Luft Bankau-Kreulberg in Silezi . Hij overleeft WOII.
Aan het einde van de veldweg komen we bij KNP22 op de Biezenmortelsestraat. Hier gaat het Pauwelspad naar rechts en bereiken langs deze doorgaande weg naar Helvoirt met een aantal langgevelboerderijen na 270 meter KNP62 op de T-splitsing. We slaan hier rechtsaf over De Runsvoort. Als we de Camping De Runsvoort voorbij zijn en de brug over de Zandleij zijn overgestoken gaat de route bij KNP63 linksaf. We volgen nu de grasbaan op de oever van de Zandleij in de richting van KNP77 en laten het eerste bruggetje links liggen tot we bij KNP77 aan het volgende bruggetje staan. We steken de veldweg over en volgen opnieuw het oeverpad rechtuit tot aan de Zandkantseweg bij KNP01. Hier steken we opnieuw over en blijven op de grasbaan langs de Zandleij. Aan de overzijde van de Zandleij hebben we zicht op de oude boskern Hoornmanken Tiend, een verbastering van de naam van de oudst bekende eigenaar van de in de omgeving liggende Hemelrijkhoeve: Jan Honyman. Hij staat vermeld in het oudste cijnsregister van de Hertog van Brabant uit 1340.
Het beekdal van de Zandleij is op dit traject van de route beeldbepalend! Het stroompje is nooit geheel natuurlijk geweest en men neemt aan dat de Zandleij in de periode van de 14e tot de 18e eeuw gegraven is. Tussen 1919 en 1929 zorgt de waterloop voor de afvoer het afvalwater van de stad Tilburg en zijn textielindustrie via een complex van vloeivelden ten noorden van Tilburg door het natte en laaggelegen natuurgebied De Brand. Het natuurherstelproject van Brabants Landschap heeft er in 2017 voor gezorgd, dat al het water dat voorheen via de Zandleij door het natuurgebied stroomde, nu via een nieuwe bedding van de Zandkantse Leij om De Brand heen wordt geleid. Hierdoor is de grondwaterspiegel in De Brand omhoog gebracht en wordt het kwelwater niet snel meer afgevoerd. Zo is een Natte Natuurparel De Brand gerealiseerd met moerassige en drassige bos- en weidegebiedjes en zo kan bij overvloedige regenval dit gebied weer overstromen.
Bij KNP21 kruisen we de Gijsbergse Steeg, die ooit de scheidslijn vormde tussen enerzijds de Hemelrijkse hoeve aan de Oude Bosschebaan op het leengoed van de Heren van Boxtel en anderzijds het Giersbergs Broek dat hertog Jan II van Brabant in 1299 in leen gaf aan de Cisterci nzerinnenabdij Ter Kameren nabij Brussel. Langs de Zandleij bereiken we KNP21 aan de Gommelse Straat en staken vaar links de brug over. Meteen naar rechts blijven we op de oever van de Zandleij tot deze na 400 meter met een haakse bocht naar rechts afbuigt en overgaat in Zandkantse Leij. De markering wordt hier ook naar rechts afgeleid over de oude brug van de inmiddels gedempte oude Zandkantse Leij. Even verderop houdt de wandelroute links aan langs een dode zijtak van de Zandkantse Leij. Over de soms drassige grasbaan komen we aan KNP41, waar we rechts aanhouden en even verderop met een bocht opnieuw aan de nieuw gegraven Zandkantse Leij uitkomen. Langs de betonnen brug gaat de route rechtuit naar KNP40. Dit traject is pas gemaaid. We steken de brug naar rechts over en volgen het pad door het bosje tot we op de Oude Bosschebaan staan.
Aan de overzijde van de Oude Bosschbaan komen we aan een picknicktafel. Voor ons een ideale plek voor de lunchpauze! We nemen de tijd voor een rustmoment, want de koffiepauze met een versnapering wacht op ons pas bij Brasserie Bos en Duin op het volgende traject. Weer op weg geeft een paneel aan dat we in de Loonse en Drunense Duinen komen. Het bospad leidt ons naar KNP32, waar we linksaf de richting naar KNP37 aanhouden. De groengele markering leidt ons eerst langs een kleine zandvlakte en vervolgens over een smal bospad door een gebied aan de zuidkant van het stuifzandgebied, waar enkele verscholen dassenburchten liggen. We bereiken KNP37 aan de rand van de grote zandverstuiving. We hebben een weids uitzicht over de zandvlakte met indrukwekkende wolkenpartijen. Onze route verloopt hier naar links richting KNP30 met aan de rechterzijde een hoge beboste zandrug. We lopen dit bospad uit tot we op het betonnen voetpad uitkomen. Hier ligt aan rechterzijde het uitzichtplateau over de uitgestrekte zandvlakte van de Loonse en Drunense Duinen. Het betonnen voetpad volgend komen we bij het oorlogsmonument voor de veertien verzetsstrijders die hier op 26 mei 1944 in de Loonse en Drunense Duinen zijn gefusilleerd, nadat zij door de Gr ne Polizei op 24 mei 1944 in de Polizeigef ngenis Haaren (NB) na een kort proces ter dood veroordeeld zijn. Opvallend is de bronzen schaal met de executiedatum 26 mei 1944, waarin het hemelwater wordt opgevangen als symbool voor de tranen die zijn gevloeid. Tegelijkertijd weerspiegelt het de lucht, symbool voor de hemel.
Vanaf het oorlogsmonument volgen we de verharding tot aan KNP30 en KNP31 waar een infopaneel staat van het wandelroutenetwerk. Hier is ook horecagelegenheid Bos en Duin. Voor ons de eerste koffiestop met appelgebak, Udenhoutse broeder of een frambozen taartje. Theo, bedankt voor de traktatie! Vanaf hier vertrekken we voor het laatste traject naar Loon op Zand vanaf KNP30 richting KNP29. Het is even opletten met de routemarkering! Op het fietspad gaar na een paar honderd meter de route rechtsaf in een kleine klim naar KNP29 en door het bosje naar KNP28. Nu verloopt het traject richting KNP26 door het mulle stuifzand langs de nog paarse heide voorbij aan enkele bermpalen naar de bosrand. Even naar links en dan rechtsaf over het bospad, dat naar het fietspad leidt. We steken over en na een tiental meters gaat de route naar rechts slingerend door het bosgebied naar KNP26 aan een zandweg. Hier rechts af richting KNP25. Op een driesprong linksaf het brede zandpad volgen. We passeren KNP25 tot we uit het bos komen en in open gebied komen. Bij KNP24 aangekomen slaan we rechtsaf bij eerste bebouwing in het Land van Kleef. De groengele markering leidt langs de afrastering en de paardenstal naar het speelbos om met de bochten naar links en rechts op de Kerkenakker uit te komen. De route gaat naar rechts.
In de bocht naar links komen we aan een opvallende Gedenksculptuur uitgevoerd in roestbruin Cort nstaal van kunstenaar Jan van Strien. Die is hier geplaatst in het kader van 750 jaar Loon op Zand. Het is duidelijk herkenbaar als kapel . In het materiaal is naast de gotische ramen ook de contour van Willibrord uitgesneden. Zijn bisschopsstaf en de wijnkruik completeren het kunstwerk. Dit monument geeft aan dat in het jaar 1269 op het perceel van de Kerkenakker de aan Sint Willibrord gewijde parochiekerk van het verdwenen buurtschap Venloon heeft gestaan. Een opgraving in 1950 brengt immers een aantal graven en aardewerk aan het licht. De ontdekking van funderingsresten, een aaneengesloten gemetselde steenlaag en een rondlopende muur tonen aan, dat dit de plaats is van die vroegere Willibroduskerk.
We volgen het pad langs de Gedenksculptuur voorbij aan de paardenstal en komen met enkele bochten uit bij KNP19 aan het fietspad op de Waalwijksebaan. Linksaf bereiken we de bebouwing van Loon op Zand aan de Venloonstraat. Deze wandelen we helemaal uit tot aan het Oranjeplein KNP20 bij Brasserie De Kiosk. Het is nu nog een paar honders meter naar eindpunt van deze dagwandeling: Andromeda 2, waar we vanmorgen vertrokken zijn. Theo keert nu terug naar Oosterhout, Hans gaat op de fiets huiswaarts en Charles rijdt met Wil en Harry naar het startpunt van deze wandeling om op de parkeerplaats op Landpark Assisië de auto s op te halen. In oktober wacht dan een nieuwe wandeldag!
Charles Aerssens
24 september 2022
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 24-09-2022 door C.P.J. Aerssens