Voor de wandeldag van september hebben we gepland om maar meteen goed te starten. Afgesproken wordt om woensdag 1 september om 9.00 uur op pad te gaan. Maar als de mail de deur uitgaat en de antwoorden binnen komen, blijken alleen Harrie, Hans en Wil die dag met Charles op stap te gaan. Theo heeft een etappe van Ons Kloosterpad in de planning. De agenda van Lauran matched niet met het voorstel van 1 september en Jasper heeft naast moeite met het vroege tijdstip ook nog lichamelijke klachten, die nog niet over zijn . Arie ziet het wandelen niet meer zo zitten, ondanks bemoedigende woorden van Charles, en zal wellicht in de toekomst afhaken
Op de kalender van deze wandeldag staat een rondwandeling door het verrassende buitengebied ten westen van Zundert langs theekoepels en verstilde buitenplaatsen van 16 kilometers. Hier geven fraaie bomenlanen, parkbossen, theekoepels en buitenplaatsen het landschap een statig tintje. De route vertrekt vanaf de Herberg ‘In den Anker’, oudste herberg van Nederland. We dwalen over de Tachtig Bunder Heide langs natuurgebied De Reten en over de Oude Buisse Heide. Op dit landgoed van Natuurmonumenten hangt nog de sfeer van dichteres Henriëtte Roland Holst, die hier lange tijd de zomers doorbracht met haar literaire vrienden van De Tachtigers. Dan gaat de route door open landbouwgebied naar het dorpje Achtmaal, dat tegen de grens met België ligt. Als we Achtmaal achter ons laten, komen we op Landgoed Wallsteijn. We wandelen langs een jachtkoepel en door statige bomenlanen voorbij aan Huize Wallsteijn. Op het laatste traject naar het startpunt komen we nog langs Landgoed Vrede Oord. Deze rondwandeling is een van de laatste routes, die een plaatsje moet krijgen in de op stapel staande wandelgids over de Baronie van Breda, die bij Uitgeverij Elmar gaat verschijnen.
Opnieuw wordt afgesproken elkaar om 9.00 uur te treffen. Voor deze wandeling is de parkeerplaats van Herberg ‘In den Anker’ aan de Rucphenseweg 35 in Zundert het vertrekpunt. Dit betekent voor de Loonse wandelaars een aanrijtijd van ongeveer 3 kwartier. Voor Harrie is dat vanuit Breda een stuk korter! Bijna tegelijker tijd is het gezelschap op de afspraak en kunnen we op pad gaan. Herberg ‘In den Anker’ is op dit vroege tijdstip nog gesloten. Maar van eerdere wandelingen in deze omgeving zijn we goed bekend met deze oudste en uniekste kroeg van ons land. De herberg annex café stamt uit 1635 en de naam ligt voor de hand als je weet dat volgens overlevering Pieter Goossen Wijnantsz van Bernagie (1595-1679), eigenaar van brouwerij “Het Ancker” te Breda, hier een huis met herberg bouwt. De pachters van de landerijen in de omgeving waren verplicht gerst te verbouwen voor de bierbereiding in zijn brouwerij. Via de herberg wordt het bier weer gesleten aan die pachters. Oude tijden herleven als je letterlijk met de deur in “In den Anker’ binnenvalt. De gelagkamer is uniek! Onder een grote schouw, waar vroeger een groot open haardvuur gebrand heeft, staat nu een oude potkachel. Het interieur is oorspronkelijk gebleven: een Mechels buffetje, een bedstee en een vliegenkast waarin de varkenshammen vroeger hingen te drogen. Een prachtige geborduurde merklap en andere parafernalia hangen aan de muren onder de houten zoldering, die geverfd is in een ouderwetse ossenbloedrode kleur. Midden in het café staat een oude stamtafel. Maar voor ons is de deur nu nog even dicht!
We starten bij KNP10 op de hoek met de Moersebaan en volgen de Rucphenseweg in de richting van KNP32. We komen nu langs buitenhuis De Moeren van Landgoed De Moeren. De voorzijde heeft de classicistische bouwstijl, die rond 1800 gebruikelijk was. Het is een in rode bakstenen opgetrokken en onderkelderd huis met twee verdiepingen. De hoofdentree met een eenvoudig bordes van twee hardstenen treden, bestaat uit een paneeldeur met bovenlicht met Lodewijk XVI guirlandes, omgeven door pilasters en afgesloten door een hoofdgestel. De pilasters rusten op een hardstenen voetstuk met inscriptie: links: G.G. V.D. Hoeven en rechts: Anno 1818. Aan weerszijden van de hoofdentree zien we twee empire 6-ruitsschuifvensters. Op de verdieping zijn vijf op de traveeën gelegen identieke maar iets kleinere vensters. De gevel wordt afgesloten door een monumentaal lijstwerk met goot. Het dak heeft een centraal geplaatste 6-ruits dakkapel, omlijst door pilasters en hoofdgestel en draagt een prachtig klokkentorentje.
Dit buitenhuis domineert het Landgoed De Moeren, dat in handen is van de familie Van der Hoeven. Het is 1646 als de oud-burgemeester van Breda, Willem Snellen (1599-1677) dit stuk land koopt ten westen van Zundert. Turf is in die tijd de meest populaire brandstof en het bezit dient als ontginningsgebied van het aldaar aanwezige hoogveen. “Het Anker” is de toenmalige naam van het gebied dat later in de 18e eeuw wordt opgedeeld in De Moeren en Vrede Oord. In 1807 verwerft Govert van der Hoeven De Moeren en maakt het tot een buitenplaats met een fraaie landschapstuin met beuken- en eikenlanen. In 1817 start op Landgoed De Moeren de bouw van het buitenhuis De Moeren. Generaties lang komt de familie Van der Hoeven met hun aanhang naar De Moeren om er de zomer door te brengen. In 1962 koopt de familie Van der Hoeven het Landgoed Vrede Oord terug en laat het verwaarloosde landhuis Vrede Oord afbreken.
Voorbij KNP32 komen we aan het bruggetje over de Bijloop. We steken er over en slaan meteen bij KNP31 linksaf. We volgen het onverharde pad op de oever door het bosgebied en komen dan verderop in Natuurgebied Tachtig Bunder, dat in het verleden ontstaan is door turfafgraving. Een natuurherstelproject van Natuurmonumenten heeft de Zoeksche Loop, die dwars door de Tachtig Bunder liep, omgeleid om water langer in het gebied te houden. Zo is nu weer een wijds en open heidegebied met droge, vochtige en natte heide, vennen en bossen ontstaan. Veel planten en dieren hebben er een plekje gevonden. Op de natste plekken groeit veenmos en wat later in het jaar kun je er bloeiende dophei zien. Het gebied is een broedplaats voor de boomleeuwerik en de nachtzwaluw. De route slingert door het gebied naar KNP93. We wandelen linksaf en volgen de groengele markeringen even naar rechts en meteen weer linksaf over het brede zandpad langs de Zoeksche Loop.
Op de 3-sprong met brede zandweg, die op de topokaart vermeld staat als Witte Brugstraat, gaat de route naar rechts. Na een paar honderd meter slaan we linksaf door een bosje en volgen dan het pad naar rechts. We komen nu bij KNP24 een 3-sprong. We wandelen hier linksaf over de Buisse Dreef langs het paneel dat aangeeft dat we het natuurgebied De Reten betreden. Dit gebied van Natuurmonumenten vormt de verbindingszone van natuurgebied Tachtig Bunder en het verderop gelegen Landgoed De Oude Buisse Heide. We wandelen langs voormalige landbouwgronden, graslanden en akkers met een natuurlijke natte laagte, die het leefgebied is van de beschermde Gladde Slang. De zandweg loopt tussen de deels met pijpenstrootje overwoekerde heidevelden van de Oude Buisse Heide door. Aan de rand van de Oude Buisse Heide liggen verschillende vennen. Dit is het leefgebied van de levendbarende hagedis, de vinpootsalamander en de kleine watersalamander.
We komen aan de bosrand op Landgoed Oude Buisse Heide, waar ons meteen opvalt dat hier natuur en cultuur samenkomt. Ons oog valt op het gedicht: ‘Een Heideliedje’ van dichteres Henriette Roland Holst. Het maakt deel uit van de Gedichtenwandeling van Natuurmonumenten, die daarmee de unieke uitstraling en de bijzondere monumenten op het landgoed onder de aandacht brengt. De Oude Buisse Heide en het familielandgoed zijn in het leven van dichteres Henriëtte Roland Holst - Van der Schalk (1869 -1952) van grote betekenis geweest. Hier in Brabant kwam ze tot rust en kon ze het wereldleed vergeten. Ze vond er de inspiratie voor haar mooiste werken en schreef er, als activiste en muze van het socialisme, haar dichtbundels, biografieën en politieke boeken. In de Angora Hoeve, haar wit landhuisje onder een rieten kap, bracht ze de zomers door met haar literaire vrienden van De Tachtigers. Herman Gorter, Willem Kloos, Arthur van Schendel, Johan Huizinga en Charley Toorop waren welkome gasten, maar ook de politicus Willem Drees behoorde tot de intimi. Ze maakte er twee wereldoorlogen mee en strooide er de as uit van haar overleden echtgenoot, de beeldend kunstenaar en kunstcriticus Richard Nicolaüs Roland Holst (1868-1938), met wie ze sinds 1896 getrouwd was. In 1945 schenkt Henriette Roland Holst het landgoed aan de Vereniging Natuurmonumenten, waarbij ze zelf het vruchtgebruik behoudt.
In het bos leidt de route markering ons naar rechts en komen we bij KNP25. We staan nu op een lange statige laan, die naar links zicht biedt op een op een terp gelegen fraaie theekoepel. Het loont even hierheen te wandelen en van het uitzicht te genieten over de achterliggende Oude Buisse Heide. Maar imposanter is vanaf de theekoepel de zichtlijn door de lange laan naar de Buisse Hoeve. Onze route gaat vanaf de theekoepel door deze statige bomenlaan tussen de weilanden door tot we op een brede zandweg met fietspad (Roosendaalsebaan) komen. Ofschoon de groengele markering van het routenetwerk naar rechts wijst, wandelen we even rechtuit langs de stuitboom. We zijn nu in het monumentale centrum van Landgoed De Oude Buisse Heide. Hier ligt voor ons de langgevelboerderij Buisse Hoeve, gebouwd in 1809 met een originele, rijk uitgevoerde Herenkamer, die ook gebruikt is als jachtkamer. Het witgeschilderde balkenplafond en de rode plavuizenvloer in ruitpatroon stammen nog uit die bouwtijd. Indrukwekkend is de bedstedewand over de hele breedte van de kamer, met paneeldeuren en drie erkervormige kasten. Ook de schouw is rijk versierd met een vaasmotief, lijstwerk en geprofileerde hoekpilasters. Hier ontving het echtpaar Roland-Holst hun gasten. Met hen zaten ze vaak tot diep in de nacht aan de tafel, lezend of pratend. De gasten logeerden in de slaapkamers boven de Herenkamer.
Naast deze Buisse Hoeve ligt de Angorahoeve, die in 1900 gebouwd is door Henriette Roland Holst moeder, eigenaresse van het Landgoed De Oude Buisse Heide. Het was de zomerwoning voor Henriette en haar man Richard, die het ontwerp van het witte, riet gedekte landhuisje met veranda in nieuw-historiserende stijl maakte. Het was de plek waar Henriette minimaal zes maanden per jaar tijd en rust vond om zich te wijden aan haar zielenroerselen en haar literaire vrienden te ontvangen. Ook Richard had een eigen werkplek op het landgoed. Dit Atelier was ontworpen door Nederlands eerste vrouwelijke architect Margaret Staal-Kropholler(1891-1966) in de stijl van de Amsterdamse School. Het gebouw heeft een hoge architectonische kwaliteit en niets is standaard. Het heeft een vliegervormige plattegrond en opvallend is het hoge rieten dak met fors overstek. Deuren, raamstijlen, schoorsteenmantels met beeldhouwwerk, de gestileerde druppel boven de deur, vaste boekenkasten, alles is zorgvuldig gedetailleerd en gedecoreerd met Amsterdamse Schoolmotieven.
We keren terug naar de Roosendaalsebaan, die we vanaf de kleine parkeerplaats westwaarts volgen. De zandweg wordt een klinkerweg. Na 500 meter slaan we linksaf het bos in langs het bordje van Natuurmonumenten. Het bospad buigt af naar rechts en loopt verderop met de bocht linksaf als grasbaan langs de Buntweg tot we bij KNP26 uitkomen.
Hier gaat het richting KNP54. We steken de Turfvaart over, die nog nauwelijks zichtbaar is in het landschap. We kiezen de eerste mogelijkheid (Goirkestraat) om rechtsaf te slaan. Langs enkel tuinderijen komen we opnieuw aan de Buntweg, maar slaan hier rechtsaf de Molenweg in. Langs de sportvelden bereiken we de eerste huizen van het dorp Achtmaal. Op de Achtmaalseweg even naar rechts en meteen linksaf door de wijk de groengele markering volgen. Op de Van den Berghstraat gaat de route naar links en zo komen we in het centrum van Achtmaal op het pleintje met de Pastoor de Bakkerstraat bij KNP 19 en KNP61.
Het dorpje Achtmaal wordt voor het eerst in schriftelijke documenten genoemd in 1295. Pas in 1862 komt Achtmaal als parochie los van Zundert en krijgt het een school en een kerk. Deze kerk is toegewijd aan de H. Cornelius, patroonheilige van kinderziekten en veeziekten. Zijn relikwie zorgt zoor een toestroom van bedevaartgangers uit de Belgisch-Nederlandse grensstreek. Rond 1980 is het met de verering van de H. Cornelius gedaan. Vermeldenswaard is, dat Achtmaal het aan het einde van de Tweede Wereldoorlog Achtmaal bij Operatie Pheasant, codenaam Suitcase, op 20 oktober zwaar te verduren krijgt. Het oprukkende 415de regiment van de Amerikaanse 104de infanterie divisie, de nog onervaren Timberwolves Division onder leiding van Luitenant-Kolonel Gerald C. Kelleher (1908-2003), stuit er op heftige Duitse tegenstand. De operatie kost aan 37 militairen van dit regiment het leven, terwijl er ook nog eens 135 soldaten gewond raken. Als Achtmaal op 27 oktober wordt bevrijd, treffen zij een uitgestorven dorp aan. In het verlaten dorp is enkel een politieagent, die lid was van het verzet. Hij overhandigt de Amerikaanse Luitenant-Kolonel Kelleher waardevolle papieren: kaarten, mappen en logistieke beschrijvingen van het volledige defensiesysteem van de Duitsers in Nederland, die onmiddellijk naar het Canadese hoofdkwartier in Antwerpen worden overgebracht en waarmee opmars van de geallieerden in de komende maanden succesvol verloopt. De herinnering aan de bezetting en de bevrijding door de Amerikaanse Timberwolves Division wordt bewaard in het Militair Historisch Museum Achtmaal.
Aan de Pastoor de Bakkerstraat strijken we voor de lunchpauze neer op het terras van Café ‘De Toekomst’. Dit café staat al vanaf in 1908 op deze plek en krijgt in 1957 de naam ‘De Toekomst,’ als Louis van Dijck het café koopt. Het wordt uitgebreid met een cafetaria en is vanaf 1962 de thuishaven van het rijke verenigingsleven van Achtmaal! Regelmatig zijn er aanpassingen aan het pand gedaan, maar in 1994 wordt het pand gesloopt en wordt het vernieuwd en vergroot met feestzaal. Voor ons de ideale plek voor de middagpauze en een gezellig onderonsje met de gastheer laat ons kennismaken met de nieuwtjes en wetenswaardigheden van Achtmaal en de omgeving.
Weer op weg wandelen we de Pastoor de Bakkerstraat uit langs de H. Corneliuskerk en slaan op de hoek met de Achtmaalseweg rechtsaf tot op de rotonde aan het einde van de bebouwing. Hier gaat de route naar links en volgen we de Buntweg. Na de laatste huizen in de bocht staat aan de linkerzijde een infobord van Natuurmonumenten dat aangeeft ,dat vroeger op deze plek een historisch kerkepad liep door de bosrijke omgeving van de Oude Buisse Heide en Wallsteijn, waarvan ook het kunstenaarsechtpaar Roland Holst dagelijks gebruik maakte om de post in Achtmaal op te halen. Dichteres Henriette Roland Holst raakt zelfs zo geïnspireerd, dat ze een gedicht aan het kerkepad wijdt. Dit gedicht ’Herinnering’ staat aan deze route. We steken naar rechts over en al meteen aan het zandpad geeft het bordje van Natuurmonumenten aan dat we op Landgoed Wallsteijn komen. Links nodigt een kleine particuliere boomgaard met picknickplekken de wandelaar uit voor een adempauze. We maken er graag gebruik van om ons lunchpakket uit de rugzak te halen en er is tijd voor een selfie!
Na de lunchpauze gaan we weer op weg op het Kerkepad. Bij de sluitboom gaat onze route rechtsaf en wandelen we met de bochten naar links en rechts door het bosgebied tot we aan de rand van het bosgebied op een onverharde weg uitkomen. Deze volgen we rechtsaf tot op de klinkerweg (Heiningstraat), waar we linksaf slaan. We komen verderop bij de Warandehoeve langs KNP34. Tegenover huisnummer 11 slaan we rechtsaf om dan na het open terrein rechtsaf de groengele markering te volgen. Zo komen we aan de rechterzijde bij de op een heuveltje gelegen jachtkoepel, die behoort bij Landgoed Wallsteijn. De jachtkoepel is rond 1800 gebouwd en was bedoeld voor de jacht. Vanaf de koepel heb je een goed overzicht over het terrein en het daar lopend wild. We staan hier midden op het Landgoed Wallsteijn, een groot natuurgebied dat is ontstaan na het afgraven van het hoogveen. Het bestaat uit naald- en loofbos met oude eikenlanen, afgewisseld met door houtwallen omgeven landbouwgronden. Landgoed Wallsteijn wordt in 1794 gekocht door Frederik van der Wall, schout van Zundert, als buitenplaats. De naam Wallsteijn is ontstaan uit de familienaam ‘Wall’ aangevuld met ‘Steijn’ om het landgoed en de eigenaar een zekere status te geven. Drie generaties van deze rijke familie breidden daarna door ontginning en aankopen het landgoed uit naar 220 hectare. Na het overlijden van de laatste Van der Wall zijn de landerijen van Wallsteijn vrijwel geheel nagelaten aan de Vereniging Natuurmonumenten.
Vanaf de jachtkoepel wandelen we door een statige laan met kaarsrechte stammen en een gesloten bladerdak. Aan de rechterkant iets verderop wijst een infobord ons tussen het struikgewas door naar het Johannagraf. Het is de voormalige grafheuvel van Jeannette, de dochter van Frederik van de Wall. Hij heeft dit familiegraf aangelegd en vernoemd naar zijn vrouw Johanna. Maar als zijn dochter Jeanette op 19-jarige leeftijd aan roodvonken overlijdt, wordt zij er als eerste en laatste begraven. Niet veel later werd het verboden om op particuliere grond begraafplaatsen in te richten. De tombe is inmiddels verdwenen, maar de funderingen liggen er nog. De eromheen geplante rode en groene beuken, met daaronder de rododendrons, markeren de grafheuvel. Uit respect voor de nabestaanden, is de grafheuvel niet toegankelijk voor publiek. De imposante bomenlaan vervolgend vallen naast het bospad de metershoge koningsvarens op. Deze varen is in Nederland zeldzaam en heeft twee bladeren; een steriel (onvruchtbaar) blad waar geen sporen op zitten en een fertiel (vruchtbaar) blad waar wel sporen op zitten.
De route gaat voorbij een rachelloods, die aan rechts van ons in het veld gelegen is en waar het geoogst hout ligt te drogen. In het weiland bij de loods grazen regelmatig Drentse Heideschapen. Dan staan we aan de ingang naar Huize Wallsteijn. Deze buitenplaats is rond 1810 in Neo-Classicistische stijl gebouwd door Frederik van de Wall en wordt in 1910 verbouwd. De vertrekken kregen elk een andere stijl. De hal met trappenhuis werd in Lodewijk XIV-stijl uitgevoerd en de zitkamer in Neo-Empirestijl. Rondom het landhuis staan een aantal bijgebouwen, zoals een oranjerie en is uit de eerste helft van de 19e eeuw, een koetshuis uit 1872 en de Annahoeve uit 1910, een voormalige boerderij met bijbehorende schuur, waarin een studiecentrum is ondergebracht. De tuin van het landhuis is in landschapsstijl uitgevoerd, binnen de een rechtlijnige lanenstructuur. Het landhuis en de aangrenzende tuin zijn particulier bezit en niet toegankelijk voor publiek.
Voorbij het landhuis volgen we de oude statige oprijlaan tot we na het toegangshek op de Roosendaalsebaan staan bij KNP18. Opvallend is hier het markeringsplaatje met Routesinbrabant. We wandelen naar links langs de Annahoeve en komen aan KNP33. Hier slaan we rechtsaf het brede zandpad in. Het bospad volgend komen we aan het einde bij een boerderijtje met rood-witte luiken. We zijn hier op de onverharde Moersebaan, waar we rechtsaf slaan. Het zandpad gaar verderop over in een klinkerweg. We volgen deze kaarsrechte Moersebaan en komen nu langs het in vergetelheid geraakte Landgoed Vrede Oord. Het is als bezit geheel uiteengevallen, maar het landschap is nog intact. De Provincie wil het landgoed weer in de oude glorie herstellen. Het moet een Natte Natuurparel worden en onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur.
We komen hier langs het voormalige veengebied, dat in de 17e eeuw als ‘Het Anker’ op de kaart vermeld staat. Een gedeelte wordt er aankocht voor turfwinning door Willem Snellen (1584-1642), oud-burgemeester van Breda. Hij krijgt het gebied De Moeren in bezit, een gebied, dat door vererving uiteindelijk overgaat naar de familie van der Hoeven, getrouwd met een nakomelinge van Willem Snellen. Zij bouwen op Landgoed De Moeren een buitenplaats met een mooie landschapstuin. Een ander deel van ‘Het Anker” is rond 1635 eigendom van de Peter van Bernagie. Het omvat ook de op de topokaart vermelde Tachtig Bunder Heide aan de overzijde van de Oude Turfvaart. Als de turfwinning niet meer rendabel is, wordt het gebied in de cultuur gebracht voor de landbouw met hakhoutbossen en langs de Bredase Turfvaart een strook grasland. Er worden boerderijen gebouwd, maar de naam ‘Vrede Oord’ duikt pas op rond 1800, als er door de nazaten van Bernagie een landhuis wordt gebouwd. Oude foto’s van voor 1962 laten zien dat het eind 18de eeuwse landhuis van de buitenplaats Vrede Oord vast gebouwd is aan een boerderij waarop een klokkentorentje met klok staat. Maar in 1962 verkeert Huize Vrede Oord in zeer slechte staat en wordt gesloopt, als de familie Van der Hoeven, eigenaar van Landgoed De Moeren, het landgoed koopt. Het landgoed raakt daarna verder in verval en nu zijn er plannen voor natuurherstelherstel.
Aan het einde van de Moersebaan gaat de klinkerweg tussen een fraaie boerenhoeve met gerestaureerde Vlaamse Schuur door en komen we uit bij KNP10 op de Rucphenseweg. We zijn weer terug op ons vertrekpunt Herberg ‘In den Anker’. We besluiten om er niet voor een gezellige nazit op het terras neer te strijken, maar huiswaarts te gaan. We spreken wel af om in september nogmaals op pad te gaan. Het wordt dan een rondwandeling in de omgeving van de Hazeldonkse beek in de buurt van Rijsbergen.
Charles Aerssens
14 september 2021
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 14-09-2021 door C.P.J. Aerssens