Na de laatste wandeldag van 8 juli waarbij we ondanks de Corona-crisis de draad weer hebben opgepakt en in de directe omgeving van Loon op Zand op stap gegaan zijn, heeft Charles voor eind augustus een nieuwe rondwandeling in het westelijk buitengebied van Tilburg in petto. Maar door een plotselinge lockdown van 2 dagen wegens een coronatest in zijn directe omgeving, moest jammer genoeg uitgeweken worden naar 13 september. Voor deze nieuwe datum betekent het dat Lauran, Jasper, Arie, Harrie en ook Theo moeten afhaken. Alleen Hans, Wil en Charles kunnen op pad gaan. Charles besluit dan om met dit kleine gezelschap opnieuw in de buurt van Loon op Zand te gaan wandelen en kiest als uitgangsroute het “Rondje Giersbergen – 7 KM” uit zijn wandelgids “De mooiste netwerkwandelingen – Hart van Brabant” van Uitgeverij Elmar. Het wordt een dagwandeling in het bos- en stuifzandgebied tussen horecagelegenheid “De Rustende Jager” en Natuurpoort “De Drie Linden”.
Maar het is ook een beetje uit eigen belang omdat vanaf begin september de halfjaarlijkse controle van het wandelroutenetwerk gedaan moet worden. Een groot gedeelte van die controle in het stuifzandgebied rondom “De Rustende Jager” en Giersbergen is immers niet met de fiets te doen maar moet lopend gebeuren. Zo heeft hij deze rondwandeling in dit duingebied gepland om het nuttige met het aangename te combineren. De route verloopt dan ook met vertrek- en eindpunt vanaf Uitspanning “De Rustende Jager” helemaal langs een groot aantal knooppunten van het te controleren wandelroutenetwerk van Routebureau Brabant van VisitBrabant.
Op deze 13 september is het vertrek gepland om 8.45 uur. Maar de huidige maatregels m.b.t. de coronaproblematiek noodzaakt ons om met 2 auto’s naar het vertrekpunt te rijden, waarbij we een mondkapje binnen handbereik moeten hebben. Op de parkeerplaats bij Uitspanning “De Rustende Jager” aangekomen ademen we weer fris en vrij en kunnen we aan de pittige route beginnen, die ons ons vanaf het vertrekpunt bij KNP84 allereerst door het bos voert. Deze uitspanning aan de Oude Bosschebaan is al sinds mensenheugenis hét cafeetje van buurtschap Den Brand in Udenhout. Het oude cafeetje ligt van oudsher gunstig aan een kruispunt van wegen en aan de ingang door de duinen naar Giersbergen. Het is al sinds 1920 in handen van de familie Klijn, die het boerderijcafeetje in 1934 aan Natuurmonumenten verkoopt op voorwaarde dat ze er altijd mogen blijven wonen. Aan het einde van WOII wordt “De Rustende Jager” door de Duitsers in brand geschoten en na de oorlog weer opgebouwd in landelijke stijl, waar de jagers, maar ook de militairen die in de duinen op bivak zijn, een borreltje konden kopen. Maar in de jaren '70-'80 van de vorige eeuw krijgt het café een andere klandizie, doordat de verbindingswegen verhard worden. Het wordt voor de toeristen naar de Loonsche en Drunensche Duinen beter bereikbaar. Bovendien komt in 1988 “De Rustende Jager” weer in handen van de familie Klijn en zorgt de blijvende samenwerking met Natuurmonumenten voor toenemend succes. De laatste jaren heeft de uitstraling van dit oude boerderijtje een metamorfose ondergaan en is de nostalgie van deze plak verdwenen.
Langs KNP84 volgen we even het fietspad in de richting van Giersbergen. Dan gaat de route na een tiental meters bij KNP85 naar links tot we bij KNP82 staan. Hier volgen we de route richting KNP83 over een slingerend bospad en we komen bij meer open terrein bij KNP83. De wandeling gaat hier rechtuit langs een bosschage en door een bosje in de richting van KNP34. Dit knooppunt ligt op de stuifzandvlakte waar op een zomerse dag goed voelbaar is dat de temperatuur boven het open zand veel hoger is dan in het beschutte bos. Vandaag is het bewolkt! Vanaf KNP34 struinen we door het stuifzandgebied, dat zo'n 10.000 jaar geleden ontstaan is, toen poolwinden in de laatste ijstijd het zand hier hebben afgezet. Eeuwenlang is het gebied bedekt door oerbos totdat de streekbewoners in de Middeleeuwen brandhout en landbouwgrond nodig hebben. Op de heide laten de boeren in de 14e eeuw hun vee grazen, de grond raakt uitgeput en de wind blaast dan steeds grotere zandvlaktes open. In 1921 koopt de Vereniging Natuurmonumenten de eerste 16 ha zandverstuiving. Sinds die tijd is het natuurgebied dat Natuurmonumenten beheert stukje bij beetje groter geworden en nu is dit hele gebied uitgegroeid tot het Nationaal Park de Loonsche en Drunensche Duinen. Maar in de loop der jaren is de oppervlakte van het stuifzandgebied gestaag afgenomen en is het open landschap langzaam dichtgegroeid met planten en bomen. Om dit zeldzame stuifzandlandschap te behouden is door de Vereniging Natuurmonumenten een grootschalig herstelproject gestart, waarvan de resultaten nu zichtbaar zijn.
De route gaat door het mulle zand in de richting van KNP80. Een korte klim voorbij aan een Libellebankje voert ons door het zogenaamde Varkensbos naar KNP80. Dit Varkensbos dankt zijn naam aan de wilde zwijnen die hier tijdens en na de Tweede Wereldoorlog leefden. Vanwege het oorlogsgeweld waren zij vanuit Duitsland naar hier gevlucht. Ze zijn later allemaal afgeschoten omdat ze veel schade aanrichtten op de omliggende landbouwgronden. Vanaf KNP80 gaan we rechtdoor in de richting van KNP79. We dalen de steile zandduin af en door het bos bereiken we de kruising met KNP79. Hier steken we recht over en volgen de groengele markering op de bermpaaltje tot we bij KNP97 uitkomen. We staan hier aan de meest noordelijke stuwwal van de Loonsche en Drunensche Duinen net ten zuiden van het buurtschap Giersbergen. Het is een eeuwenoude wal, die omstreeks de 14e eeuw door de omwonenden is aangelegd en die moest voorkomen dat akkers en weilanden worden bedolven onder het oprukkende stuifzand. Zomereiken en grove dennen zijn dan aangeplant om het zand tegen te houden. Zij zaaiden zich uit en vormden zo het bos. Deze wal was vroeger veel hoger, maar is door weer en wind en erosie in de loop der tijd een stuk lager geworden.
Op de driesprong bij KNP97 volgen we rechtdoor het laantje tot we bij KNP78 uitkomen. Op deze T-splitsing met KNP78 slaan we rechtsaf en na KNP99 bereiken Giersbergen. Het gehucht Giersbergen is een uithof geweest van de Abdij Ter Kameren in België, een abdij van de Cisterciënserinnen. Giersbergen ontstaat in de eerste helft van de 13e eeuw. De verste bronnen gaan terug tot 1244, als Hertog Hendrik II van Brabant 150 bunder woeste grond op die plaats schenkt aan de Abdij Ter Kameren. Dergelijke uithoven zijn afzonderlijke bedrijfseenheden op enige afstand van de abdij. Op deze grote boerderijen verblijven de lekenbroeders om de uitgestrekte landerijen te kunnen beheren. In 1614 wordt overgegaan tot verkoop van de uithof. De uithof is dan met een gracht omgeven en door een poort toegankelijk. De twee pachthoeven, de Poorthoeve en de Maaihoeve, worden verkocht aan twee rentmeesters. Op de fundamenten daarvan zijn de thans bestaande boerderijen en de met riet bedekte boerenschuren opgetrokken. Het dorpje Giersbergen komt in de 17e eeuw in moeilijkheden door het oprukkende zand. Al lang is hier intensief getracht het stuivende zand vast te leggen door middel van beplantingen. Het is overigens nog niet zo lang geleden dat Giersbergen alleen bereikbaar was over duinpaden. Geleidelijk doet ook de moderne 20e eeuw hier haar intrede. In 1951 krijgt Giersbergen pas een algemene waterpomp ten behoeve van de bevolking en in 1956 en 1965 volgt aansluiting op het elektriciteit- en waterleidingnet.
Op het kruispunt staat het kunstwerk: de "Magneettafel”. Dit kunstwerk krijgt Giersbergen aangeboden als de Gemeente Drunen op 1 januari 1997 samengaat met Heusden en Vlijmen. De "Magneettafel" is ontworpen door Tine van de Weyer (1951) en is onderdeel van een serie van drie, dat de aantrekkingskracht van de kern symboliseert. Meteen passeren we een tweetal monumentale boerderijen: de Maaihoeve en de Poorthoeve. De Maaihoeve, Giersbergen 2a, is de best bewaarde boerderij. Het is een voortzetting van de middeleeuwse boerderij. Het pand staat op de Rijksmonumentenlijst. Achter deze hoeve staat een Vlaamse schuur die in 1991 is gerestaureerd. Ernaast ligt de Poorthoeve, waarin nu een horecagelegenheid is ondergebracht. De beide boerderijen hebben een zeer opmerkelijke oversteek, een deels doorlopende dakconstructie, die gelegenheid biedt om bepaalde werkzaamheden bij regen toch uit te kunnen voeren. Nu komen we langs het Giersbergs Boerinneke, een sculptuur van de beeldhouwster Carla Vrendenberg (1943). Het bronzen kunstwerk) op een bakstenen sokkel stelt een vrouwtje met eieren in haar schort voor. Het is een blijvende herinnering aan dat feit dat Giersbergen in 1994 het 750-jarig bestaan viert.
Bij KNP91 bereiken we Herberg De Drie Linden, een aardige rustplaats en het uitgangspunt van het “Rondje Giersbergen – 7 KM” uit onze wandelgids “De mooiste netwerkwandelingen – Hart van Brabant” van Uitgeverij Elmar. Voor ons een goed moment om te pauzeren, maar omdat we er 5 minuten voor openingstijd een kopje koffie willen drinken, blijft de deur toch gesloten! Er zit niets anders over dan verder te wandelen en langs de grote parkeerplaats met infopaneel in oostelijke richting te gaan. We slaan rechtsaf in de richting van KNP92. Op dit punt aangekomen wandelen we rechtuit tot we na goed 500 meter bij KNP87 uitkomen. We zijn hier in het bosgebied dat op de topografische kaart vermeld staat als Zwarte Berg en Hoge Heide. Daar slaan we rechtsaf in de richting van KNP95. Het gaat omhoog over een duinrand en met een ruime bocht naar rechts. We komen in een meer open bosgebied. De groengele markering leidt ons na de oversteek van een mountainbikeroute naar het stuifzandgebied tot bij KNP95.
Bij KNP95 aangekomen kiezen we voor de richting naar KNP96. Dit betekent een stevige klim door het rulle zand naar de bosrand. Door het bos bereiken we het fietspad van De Rustende Jager naar Giersbergen. Hier wandelen we even naar links tot aan de bermpaal, waar we naar rechts worden verwezen naar KNP96. Opnieuw voert de route ons door mul zand tussen de bomen door tot we de zandrug afdalen naar KNP96, die op de zandvlakte staat. Linksaf komen we vanuit het zand weer in het bos, waar we het bospad vervolgen tot we KNP81 bereiken. Even rechtdoor en dan linksaf het pad volgen tot we opnieuw op het fietspad uitkomen. Hier steken we rechtover en wandelen het bospad uit tot we weer aan een open zandvlakte staan. Recht voor ons zien we een paraboolduin, waarop grote eikenstoven staan. Het zijn wintereiken die door snoeiing een wortelomvang van wel 15 meter hebben gekregen. De grillige wortels worden soms zichtbaar als de wind het zand tussen de wortels wegblaast. Ze stammen waarschijnlijk uit de Late Middeleeuwen, als in dit gebied veel bossen worden omgezet in heidevelden en het overgebleven bos voornamelijk als hakhout wordt benut. Als geriefhout is het onmisbaar voor boer, bakker en smid, voor de laatste vooral in de vorm van houtskool. Deze eikenstoven komen voor op historische topografische kaarten, maar bekend is dat de allerlaatste hak rond1930 heeft plaats gevonden.
Hier gaat onze route onder langs deze paraboolduin naar rechts door het zand tot voor ons aan de bosrand KNP94 opduikt. We wandelen even naar links tot aan KNP86 en slaan dan rechtsaf het bospad in. Door het bos de groengele markering volgend naar rechts en links komen we aan het punt waar ons wandelpad det mountainbike route kruist. Rechtdoor maken de wandelaar en de MBk-er gebruik van hetzelfde pad. Dus even opletten! Zo komen we bij KNP18 uit op de Oude Bosschebaan met fietspad. Onze route steekt hier recht over langs De Tolberg, de plek die al in 1464 als hoeve den Tolberch in bezit is van Claus Francken Post. Verderop passeren we ook een gedenksteen ter nagedachtenis aan Arnoldus Johannes Broekhoven (1931-2015), die vele jaren genoten heeft van het buitenleven op De Tolberg. De grasbaan bereikt dan het bruggetje over de Zandleij bij KNP21. Hier volgen we de grasbaan naar rechts op de oever van de Zandleij. Door het hekje staan we op de Gommelsestraat. Naar links steken we het bruggetje over en moeten dan meteen naar rechts het pad op de oever van de Zandkantse Leij volgen.
We wandelen langs een infopaneel van Waterschap De Dommel waarop een aanpassing van de Zandkantse Leij en de Zandleij uitleg geeft over de Natte Natuurparel De Brand. Natuurgebied De Brand is immers een van de belangrijkste en meest waardevolle natte natuurgebieden in Brabant, waar meer en langer water moet worden vastgehouden. Door de demping van de Zandleij en de omlegging van de Zandkantse Leij moeten de moerasbossen en vochtige hooilanden in het gebied weer tot volle ontwikkeling komen. Aangekomen bij die oorspronkelijke aftakking van de nu gedempte Zandleij met de Zandkantse Leij wandelen we rechtsaf over het loze bruggetje. Nu komen we in een nog onontgonnen gebied. We volgen het pad met de Zandkantse Leij aan onze rechterzijde, die hier op het eerste stukje is aangepast. Wij moeten echter links aanhouden langs de oorspronkelijke oud bedding van die Zandkantse Leij. Door drassig bosgebied steken we dan via een duiker over naar rechts langs een moerasbosje tot we uitkomen op de omgelegde en hier gekanaliseerde Zandkantse Leij. De route gaat even naar links en dan naar rechts over de nieuw aangelegde brug. Zo komen we rechtdoor op de Oude Bosschebaan. Deze steken we over en vervolgen de wandeling over de brede grasbaan. Aan het einde bereiken we het zandpad met aanliggend fietspad. Naar rechts zijn we na een paar honderd meter op ons eindpunt: de Uitspanning De Rustende Jager. Vergeleken met de andere dagwandelingen zijn we na deze rondwandeling relatief vroeg op ons eindpunt. Het is immers een wandeling van maar 12 kilometer.
We besluiten bij De Rustende Jager nog even rustig op een bankje neer te strijken en de laatste restjes van het lunchpakket te verorberen. We willen immers niet op het terras gaan zitten te midden van de 1,5 meter terrasgasten! Als we huiswaarts rijden spreken we af om op 23 september de gemiste wandeling in de bosgebieden ten westen van Tilburg in te halen.
Charles Aerssens
22 september 2020
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 22-09-2020 door C.P.J. Aerssens