Na de laatste dagwandeling in oktober met vertrek vanuit Loon op Zand kiest Charles voor de maand november voor een wandeling wat verder van huis. In het archief vindt Charles enkel gevarieerde wandelingen in de omgeving van de Strijbeeksche Heide met Chaam als vertrek- en eindpunt. Het is immers al een hele tijd geleden dat we in die omgeving op pad zijn geweest. Met de topokaart in de hand wordt het een variant op het traject van het Grenslandpad, het Smokkelaarspad en de Chaamse beekdalen route. Dus mogelijkheden genoeg om er weer een prachtige wandeling van te maken. Op de rondgestuurde mail geven Hans, Wil en Theo aan op 15 november mee op pad te gaan.
Zo gezegd zo gedaan! En dus treffen we elkaar op die woensdag tegen de klok van 9.30 uur in het centrum van Chaam bij de R.K. Kerk H. Antonius Abt. Een parkeerplaats moet wel eerst even buiten de parkeerzone worden gevonden. Dan kunnen we vertrekken voor deze rondwandeling aan de Dorpstraat vanaf de R.K. Kerk H. Antonius Abt. Het is een Neogotische kerk uit 1926, ontworpen door architect Jacques van Groenendael (1864-1932) op de plek waar voor die tijd een “Waterstaatskerk” heeft gestaan. De oorspronkelijke toren is in 1944 tijdens WOII verwoest en in 1948 naar een ontwerp van architect W.J. Bunnik herbouwt. In het interieur bevinden zich gebrandschilderde ramen van Charles Eijck, een preekstoel van Belgische beeldhouwer H. Peters Ditvoort, een houten beeld van de H. Antonius en een geschilderde kruisweg, afkomstig uit het begijnhof van Turnhout. Hiernaast ligt de statige pastorie met zijn vier Dorische zuilen, die gebouwd is als landhuis door de gebroeders Huysers, twee verstokte vrijgezellen, met in de voortuin een machtige oude zilveresdoorn, ooit geplant door deze broers. Na hun dood kocht de katholieke gemeenschap het gebouw voor 4000 gulden.
We steken de Gilzeweg over en wandelen westwaarts over de Bredaseweg tot we aan het einde van de bebouwde kom komen. Hier slaan we rechtsaf het Elsakkerpad in. Na de laatste huizen gaat de verharding over in een voetpad. Dit oude voetpad vormde in het verleden de verbinding tussen het dorp Chaam en het gehucht Snijders. Rond Chaam wemelde het vroeger van dergelijke oude paadjes, die niet alleen gebruikt werden als kerkpad om naar de zondagse mis te gaan, maar ook door de schoolgaande jeugd gebruikt werden. Het waren korte, smalle doorsteekjes naar kerk en school, niet geschikt voor paard en kar. Veel van deze paadjes zijn inmiddels verdwenen of in onbruik geraakt door de vooruitgang, opgeslokt door economisch gewin en verdwenen bij ruilverkavelingen. Dit Elsakkerpad vormt nog een belangwekkend deel van het historisch en landschappelijk erfgoed. We wandelen met de bocht naar links langs een oude verbouwde boerderij. Verderop zien we over het weiland aan onze linkerzijde de roestige karkassen van oude draglines, waarvan de kraanarmen grillig naar de hemel rijken en zo het landschap ontsieren en de horizon vervuilen. Op de Heikantse Straat aangekomen slaan we linksaf. Het asfalt gaat later over in de Dassemussestraat. Zo bereiken we het buurtschap Dassemus.
Hier passeren we een heuse wijngaard: Wijngaard Dassemus. De wijngaard met een oppervlakte van 4 hectare en 16.000 wijnstokken grenst aan het natuurgebied Het Broek en het Chaamse bekenstelsel en vormt een mooie overgang van de normale agrarische bedrijven naar het natuurgebied. Bij KNP61 slaan we voor het bruggetje rechtsaf en volgen het voetpad op de oever van de nog prille Chaamse beek. De groengele markering van het wandelroutenetwerk leidt ons voorbij aan klaphekjes door het drassige gebied. Hier maken we even een uitstapje naar de uitkijkhut, met zicht op het drassige weilanden. We komen nu in het 90 hectare grote natuurgebied van de Vereniging van Natuurmonumenten Het Broek. Het Broek is een laaggelegen weidegebied waarin enkele beken samenkomen, zoals de Heikantsche beek en de verder naar het noorden gelegen Broeksche beek. Het oorspronkelijke landschap is zo goed mogelijk hersteld: houtwallen en ruigtestroken wisselen af met poelen en door knotwilgen omzoomde weilanden. Zo is het een waar paradijs voor kikkers, vinpootsalamander, alpenwatersalamander en kleine watersalamander. Maar ook een prima leefgebied voor kleine zoogdieren en insecten. In het gebied komen meer dan honderd vogelsoorten voor. De steenuil en roodborsttapuit nestelen hier, maar ook nachtegaal, patrijs, spotvogel en bosrietzanger. Het natte gebied biedt een grote aantrekkingskracht op allerlei vogels zoals kemphaan, watersnip, grutto en kiekendief.
Door dit gebied lopend komen we voorbij een slagboom van het Landgoed Valkenberg. Rechts in het verlengde de Kloosterstraat zien we het gehucht Snijders-Chaam. Hier heet ons bospad even Hoge Akkerpad. We komen tussen de hoge bomen op het Landgoed Valkenberg met een lanenstelsel, dat rond 1770 werd aangelegd door de eigenaren van het Landgoed Valkenberg. Het gebied Valkenberg behoorde van oudsher bij Gilze. Het is ontgonnen in de 13e eeuw en de eerste vermelding dateert uit 1456, toen het in bezit was van ene juffrouw Lijsbetten van Valkenberge. Het blijft in de familie tot het einde van de 80-jarige Oorlog als Antonius Cocq, Luitenant Gouverneur van Breda, het landgoed overneemt en het gaat ontginnen. In 1660 wordt het als jachtslot en huis van Plaisance verder uitgebouwd. Door vererving gaat het landgoed over aan de familie Gautier de Villages en komt in 1736 in bezit van Lucas Willem Philip, Baron van der Borch. Eind 18e eeuw worden er op het landgoed allerlei landbouw experimenten uitgevoerd. Het is Benjamin van der Borch die vanaf 1772 veel grond en bos laat bewerken en hij legt een Engelse tuin aan met lange lanen en veel bos in fijne den, lariks, beuk, eik, es en berk en enkele landschappelijke vijvers. De Familie Van der Borch zijn zo niet alleen eigenaar van dit landgoed, maar erven ook Landgoed Hondsdonk dat we verderop op de wandeling zullen aandoen.
Na de oversteek van de Valkenbergsche Leij en voorbij het open gebied aan onze rechterhand slaan we linksaf langs het toegangshek in de richting van Landhuis Valkenberg. Nu bij de eerste mogelijkheid weer linksaf langs de boerenhoeve en met de bocht naar rechts komen we op een klinkerweg. Linksaf volgen we dit statige oude met grote oude bomen omzoomde laantje Valkenberg. In de bocht naar rechts wandelen we even rechtuit tot aan de verhoging in het landschap waar ooit de ijskelder van het Landgoed Valkenberg moet zijn geweest. Maar niets is hiervan nog zichtbaar! Naar rechts komen we weer op de klinkerweg en naar links bereiken we na de oversteek van de Chaamsche beek het asfalt van de drukke Chaamse weg. Hier steken we recht over en vervolgen de verharding opnieuw door een bomenlaantje in de richting van Landgoed Hondsdonk. Door stevige smeedijzeren hekwerk met bordje verboden toegang zie je in de verte aan het einde van de lange oprijlaan het landhuis liggen. Het landhuis is privébezit en niet toegankelijk. Wij slaan hier rechtsaf en komen voorbij een oud verbouwd boerderijtje met zandloperluiken. We volgen het pad met de bocht mee naar links en krijgen nu over de weilanden goed zicht op het in Empire stijl gebouwde Landhuis Hondsdonk.
Landgoed Hondsdonk wordt al in een akte van 1364 vermeld, waarin sprake is van een boerderij die eigendom is van de Bredase schepen Claeus van Oekel. In 1625 brandt de boerderij af en in 1657 is er in een overdrachtsakte sprake van een nieuwe woning, op een iets gewijzigde plaats met schuur, kooien, een hof en bogaard, landen, weiden, turfvelden, bossen en de erven daar omheen. Jonkheer Philibert van Borssele draagt dat allemaal over aan Cornelis van Blyenburg. In 1702 wordt de hoeve uitgebreid totdat in 1795 het huidige landhuis wordt gebouwd. Het is dan Lucas Willem Philip, Baron van der Borch, Adjudant-Generaal van erfstadhouder Willem V van Oranje Nassau, die dit huis laat opbouwen. Omstreeks 1840 wordt een klokkentorentje op het huis geplaatst, afkomstig van het nabijgelegen Huis Luchtenburg. Een houten duiventil en twee siervazen met mythologische figuren zijn bij de voorzijde van het huis te vinden. De tuin is aangelegd in Engelse landschapsstijl en dateert van omstreeks 1842. Opdracht tot de tuinaanleg geeft de toenmalige bewoonster, Henriëtte van der Borch - van der Heim (1806-1884). Zij ontwerpt ook het op een cottage gelijkend boerderijtje (1843) waar we langs wandelen. In 1919 komt het landgoed in bezit van Jhr. Mr. Willem Ludovicus Franciscus Prisse (1880-1951) en de Familie Prisse heeft het nog steeds in eigendom.
Voorbij het oorspronkelijke boerderijtje aan onze linkerzijde komt het pad aan de Kruisvijver, rechts gelegen in het bos. Hier volgen we het pad op de noordelijke oever van deze langgerekte waterplas. Op het meest westelijke punt aangekomen gaat onze route linksaf en vervolgen we het bospad. We passeren een majestueuze beukenboom en lopen door tot we KNP52 bereiken. Hier kiezen we de richting naar KNP54. Met de bocht naar rechts komen we op de zandweg van de Heistraat, waar we recht oversteken en het smalle bospad inslaan. Aan het einde bereiken we de zandweg aan de noordzijde van de Strijbeeksche Heide. De route gaat rechtsaf om dan na 300 meter direct achter de slagboom aan de linkerzijde rechtsaf het bospad te volgen. Door het klaphekje achter het prikkeldraad staan we aan het Rondven, het eerste van drie waardevolle typisch Noord-Brabantse vennen, namelijk het Rondven, het Langven en het Zwarte Goor. Ze worden omringd door heide en bossen, die in de jaren 1934/35 zijn aangelegd na de ontginning van de Strijbeeksche Heide. Het gebied telt in de 19e eeuw aanzienlijk meer vennen dan tegenwoordig. Vanaf de vijftiger jaren zijn honderden hectaren heide, met de daarin gelegen vennen, door de Domeinen aan boeren verkocht. Die vennen, waarvan de ondergrond enigszins vruchtbaar was, worden ontgonnen. De meeste onvruchtbare vennen blijven hierdoor praktisch onaangetast. De zwarte stern, grutto en wulp broeden er.
Tegen de klok in wandelen we om het Rondven heen. Bij de picknickplek aangekomen is het een goed moment om de middagpauze te genieten. Het lunchpakket en de drankjes komen uit de rugzak. We kijken hebben hier ondanks het sombere weer een verstild uitzicht over de waterplas en worden in alle rus, aangestaard door de grazende runderen. Weer op weg slaan we na het hek linksaf het zandpad in dat verderop op de Ericaweg met fietspad uitkomt. We blijven deze zandweg met fietspad volgen tot we op een vijfsprong uitkomen bij de voormalige boswachterswoning. Voor deze boswachterswoning slaan we linksaf de Retteweg in n volgen de bosrand. We steken een heideveld over en kiezen verderop voor het wildrooster het bospad naar rechts. Deze route voert ons langs de noordzijde van het Langven. Het ven ligt er nog grotendeels in dezelfde staat bij als te zien is op de oude kaart van 1900. Zo komen we bij het klaphekje en KNP85 op de Heistraat. We houden rechts aan op het wandelpad naast de zandweg. Waar het open heidegebied aan de bosrand grenst, slaan we rechtsaf en wandelen we langs de zuidzijde van het Langven tot we opnieuw op de Ericaweg uitkomen, die we naar links vervolgen. Langs KNP92 komen we op de parkeerplaats aan de Goudbergseweg.
Hier steken we recht over en volgen na de slagboom het onverharde pad. Het eerste bospad naar links slaan we in en dat leidt ons naar de oever van het Zwart Goor. Hier passeren we de markering van het Smokkelpad, een 8 kilometer lange grensoverschrijdende wandelroute in het grensgebied van Nederland en België onder beheer van Staatsbosbeheer West-Brabant, Natuurmonumenten en hun Belgische collega's van het Agentschap voor Natuur en Bos. Langs de oever van deze waterplas worden we naar rechts afgeleid en komen door de voetgangerssluis, waar we linksaf slaan. Verderop wandelen we opnieuw naar links en lopen over deze onverharde Grazenseweg langs KNP92 tot we bij KNP21 aankomen. Hier slaan we linksaf het bomenlaantje in. Waar het laantje ophoudt komen we op het asfalt van de Hemelstraat. We passeren Zorgboerderij Chaamdijk, een dagopvang voor ouderen en mensen met een verstandelijke beperking. We laten de Vagevuurstraat rechts liggen en komen aan het einde van het asfalt op de T-splitsing met de Oude Bredasebaan.
Op de Oude Bredasebaan gaan we even naar links en dan bij KNP82 rechtsaf de Ginderdoorstraat in. Over de Chaamsche Beek, die hier nog een onooglijk stroompje is, bereiken we een 18e eeuwse langgevelboerderij, waarin sinds februari 2013 de ambachtelijke dorpsbrouwerij “De Pimpelmeesch” gevestigd is. Eveneens bevindt zich in dit pand het boerderijcafé annex terras “Bij Toontje Schoen” dat door de bewoners van de boerderij, de familie Schoenmakers, wordt uitgebaat. Door een glazen wand heeft de bezoeker vanuit het café een prachtig zicht op de brouwerij waar een aantal speciaal bieren worden gebrouwen. Hier vinden we ook KNP83, waar we rechtsaf het smalle Kleipad volgen tot op de Meerselseweg. Hier steken we recht over en volgen de Kleistraat tot aan de bocht bij ANWB P-22919 en slaan linksaf richting Chaam. Na de boerderij gaat het asfalt over in een onverharde pad, dat na een bocht naar rechts overgaat in de Kapelweg. We passeren KNP92.
Hier op de kruising in het Thijskesbos staat de Mariakapel Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw staat. Een legende is de aanleiding om de kapel te bouwen. In een oud boek wordt de geschiedenis verteld van Willem Verreyt, een marskramer uit Baarle, die op 16 januari in 1645 op weg is naar Chaam om daar de volgende dag het feest van de Heilige Antonius Abt te vieren. Op de heide tussen Baarle en Chaam vindt hij een houten Mariabeeldje en ofschoon het sneeuwt, is het beeldje droog. Onderweg wordt hij op de “Caemse deyck’, nu de Oude Bredasebaan, overvallen door twee soldaten. De eerste soldaat richt zijn geweer, maar Verreyt slaat het uit zijn handen. De tweede soldaat zet zijn geweer op het hart van Verreyt en schiet. Maar als door een wonder verwondt de kogel de marskramer niet. Het Mariabeeldje is zijn redding en vier weken later zet Willem Verreyt het beeldje ter verering van de H. Maagd neer in een eeuwenoude eik in Werbeeck bij Retie, waar in 1665 in een kapel gebouwd wordt die bekend staat als: Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw. In 1974 wordt het beeld gestolen en is sindsdien spoorloos. In WOII ontstaat bij de bewoners van Chaam het idee om een kapel te bouwen. De toenmalige kapelaan Hack vertelt dit verhaal van Willem Verreyt en het Mariabeeldje te Werbeeck. Het verhaal spreekt de mensen aan en men besluit de nieuwe kapel te wijden aan Onze Lieve Vrouw ter Sneeuw. In 1943 is de kapel bij Thijskesbos gereed en er wordt een nieuw beeld in Franse Savoniére kalksteen gemaakt van Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw door de kunstenaar Niel Steenbergen (1911-1997).
We blijven op de Kapelweg en komen voorbij aan een rozenkwekerij met een gerestaureerde traditionele langgevelboerderij, gebouwd tussen 1852 en 1874. De voorgevel heeft zesruits schuiframen en op de gevelsteen staat vermeld: L. Van Mierlo 1874. De zijgevel is voorzien van vlechtingen en eerste steen met de tekst: Mr. J. Buijsen 1852. De straat maakt hier een bocht naar rechts en heet dan Staartenweg. Wij wandelen rechtdoor over de nu onverharde Kapelweg, het oude kerkenpad naar Chaam. Hier gaat de route door het kleinschalige cultuurlandschap van het dal van de Groote of Roode beek, een klein stroompje dat verder naar het noordwesten in de Chaamsche beek uitmondt. Deze beek meandert hier en wordt omgeven door houtwallen bosjes, poelen en vochtige graslanden, waar je planten vindt als: dotterbloem, kruipend zenegroen en teer guichelheil. Andere bijzondere planten zijn moerasstreepzaad, knolsteenbreek, moesdistel en kleine watereppe. Deze duiden op kwel. In de beken zijn ook de kamsalamander en alpenwatersalamander aanwezig. De groene specht, steenuil, roodborsttapuit, patrijs en kwartel broeden in het gebied. Vaak zijn de perceelgrenzen nog hetzelfde als in de 16e eeuw. Over de Groote of Roode beek bereiken we de bebouwing van Chaam. Hier volgen we naar rechts de Kapelstraat, die na 200 meter naar links afbuigt. Aan het einde van deze straat zien we rechts de parkeerplaats en de R.K. Kerk H. Antonius Abt, waar we de rondwandeling gestart zijn.
We besluiten om nog even een gelegenheid te zoeken om de wandeling af te sluiten met een drankje. De aan het plein gelegen cafés zijn gesloten. Maar de lunchroom van Bakkerij Van Gils blijkt een gouden greep te zijn! We strijken neer aan de “Stammtisch” en genieten van de koffie en cappuccino met een Bosschebol. Dit hebben we wel verdiend, want onderweg was er geen enkele uitspanning en de lunchpauze op de verlaten picknickplek aan het Rondven was behelpen. Hans bedankt voor deze traktatie! Dan rijden we huiswaarts en noteren als laatste wandeling van 2017 woensdag 13 december in onze agenda.
Charles Aerssens
25 november 2017
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 25-11-2017 door C.P.J. Aerssens