Na de laatste wandeldag van L.A.W.V.’Via-Via” in juni is betrekkelijk rustig geweest aan het wandelfront. Wel zijn Theo en Charles een kleine week gaan wandelen in Noord-Frankrijk op het Sentier Saint Dagobert. De ander trouwe wandelvrienden hebben ander bezigheden of zijn op vakantie geweest. Begin september komt echter de vraag om weer eens op pad te gaan. Een mail gaat rond en Hans, Wil, Arie en Charles geven aan graag op 13 september de wandelschoenen onder te willen binden. Theo meldt op die dag nog op vakantie te zijn in Frankrijk en Harrie heeft al iets anders in zijn agenda staan. Charles geeft aan dicht bij huis een rondwandeling te zullen uitzetten. Dit is ook een beetje uit eigen belang omdat vanaf begin september de halfjaarlijkse controle van het wandelroutenetwerk gedaan moet worden. Omdat een groot gedeelte van die controle in het stuifzandgebied rondom “De Rustende Jager”, Giersbergen en De Brand niet met de fiets te doen is maar lopend moet gebeuren, heeft hij een rondwandeling in dit gebied gepland om het nuttige met het aangename te combineren. Vertrek- en eindpunt wordt Uitspanning “De Rustende Jager” en zal de rondwandeling weer eens een variant worden op alle voorafgaande routes in de Loonsche en Drunensche Duinen.
Voor de afspraak op 13 september is de weersvoorspelling uiterst somber. Na dagen met veel regen is voor deze dag code oranje met regen en storm voorspeld. Wij besluiten hier niet op vooruit te lopen en op de dag zelf te bekijken wat we gaan doen. Op de dag van vertrek is de regen tegen de klok van 9.00 uur zo goed als over. Een door een stevige wind laten Hans, Wil, Arie en Charles zich niet afschrikken. De route verloopt immers deels in de luwte van de bossen en in open terrein meestal met de wind in de rug! Vertrek is om 9.00 uur vanaf de Andromeda en ondanks nog driegende luchten gaan we om 9.15 uur aan de wandel vanaf de bij Uitspanning “De Rustende Jager”.
Deze uitspanning aan de Oude Bosschebaan is al sinds mensenheugenis hét cafeetje van buurtschap Den Brand in Udenhout. Het oude cafeetje ligt van oudsher gunstig aan een kruispunt van wegen en aan de ingang door de duinen naar Giersbergen. Het is al sinds 1920 in handen van de familie Klijn, die het boerderijcafeetje in 1934 aan Natuurmonumenten verkoopt op voorwaarde dat ze er altijd mogen blijven wonen. Aan het einde van WOII wordt “De Rustende Jager” door de Duitsers in brand geschoten en na de oorlog weer opgebouwd in landelijke stijl, waar de jagers, maar ook de militairen die in de duinen op bivak zijn, een borreltje konden kopen. Maar in de jaren '70-'80 van de vorige eeuw krijgt het café een andere klandizie, doordat de verbindingswegen verhard worden. Het wordt voor de toeristen naar de Loonse en Drunense Duinen beter bereikbaar. Bovendien komt in 1988 “De Rustende Jager” weer in handen van de familie Klijn en zorgt de blijvende samenwerking met Natuurmonumenten voor toenemend succes. De Laatste jaren heeft de uitstraling van dit oude boerderijtje een metamorfose ondergaan en is de nostalgie van deze plak verdwenen.
We verlaten de parkeerplaats om bij KNP84 even het fietspad in de richting van Giersbergen te volgen. Dan gaat de route na een tiental meters bij KNP85 naar links tot we bij KNP82 staan. Hier volgen de route richting KNP83 over een slingerend bospad en we komen bij meer open terrein aan bij KNP83. De wandeling gaat hier scherp naar links Langs de bosrand wordt het pad verderop smaller en buigt naar rechts naar KNP32. Hier steken we door naar KNP33 in de open zandvlakte. Nu gaat het naar KNP34. Op een zomerse dag is hier goed te voelen dat de temperatuur boven het open zand veel hoger is dan in het beschutte bos. Vandaag jaagt de stormachtige wind het stuifzand achter ons aan.
De route verloopt door het stuifzandgebied, dat zo'n 10.000 jaar geleden ontstaan is, toen poolwinden in de laatste ijstijd het zand hier hebben afgezet. Eeuwenlang is het gebied bedekt door oerbos totdat de streekbewoners in de Middeleeuwen brandhout en landbouwgrond nodig hebben. Op de heide laten de boeren in de 14e eeuw hun vee grazen, de grond raakt uitgeput en de wind blaast dan steeds grotere zandvlaktes open. In 1921 koopt de Vereniging Natuurmonumenten de eerste 16 ha zandverstuiving. Sinds die tijd is het natuurgebied dat Natuurmonumenten beheert stukje bij beetje groter geworden en nu is dit hele gebied uitgegroeid tot het Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen. Maar in de loop der jaren is de oppervlakte van het stuifzandgebied gestaag afgenomen en is het open landschap langzaam dichtgegroeid met planten en bomen. Om dit zeldzame stuifzandlandschap te behouden is door de Vereniging Natuurmonumenten een grootschalig herstelproject gestart, waarvan de resultaten nu zichtbaar zijn.
Vanaf KNP34 wandelen we door het mulle zand in de richting van KNP80. Een korte klim naar KNP80 voert ons door het zogenaamde Varkensbos. Dit Varkensbos dankt zijn naam aan de wilde zwijnen die hier tijdens en na de Tweede Wereldoorlog leefden. Vanwege het oorlogsgeweld waren zij vanuit Duitsland naar hier gevlucht. Ze zijn later allemaal afgeschoten omdat ze veel schade aanrichtten op de omliggende landbouwgronden. Vanaf KNP80 gaat naar rechts en dalen af om met een ruime bocht naar rechts eerst langs open terrein en dan over een bospad bij KNP81 uit te komen. Vanaf hier volgen we de route naar links richting KNP96. Deze knooppuntpaal ligt midden in een zandvlakte en heeft Charles in bij de voorjaarscontrole van het wandelroutenetwerk moeten herplaatsen. Nu volgt en pittige klim door het mulle zand naar de bosrand. Door het bos komen we aan KNP98.
KNP98 staat aan de meest noordelijke stuwwal van de Loonse en Drunense Duinen net ten zuiden van het buurtschap Giersbergen. Het is een eeuwenoude wal, die omstreeks de 14e eeuw door de omwonenden is aangelegd en die moest voorkomen dat akkers en weilanden worden bedolven onder het oprukkende stuifzand. Zomereiken en grove dennen zijn dan aangeplant om het zand tegen te houden. Zij zaaiden zich uit en vormden zo het bos. Deze wal was vroeger veel hoger, maar is door weer en wind, erosie, in de loop der tijd een stuk lager geworden.
Langs deze stuwwal wandelen we linksaf vanaf KNP98 naar KNP97. Op deze driesprong kiezen we de afslag naar rechts tot we bij KNP78 uitkomen. Op de T-splitsing met KNP78 houden we links aan en bereiken het bosgebied dat de noordelijke zijde van de Loonsche en Drunensche Duinen vormt. Aangekomen Bij KNP77 verloopt de wandeling in noordelijke richting voorbij het rustiek verscholen gelegen buitenhuis ‘Witmeer’ met zijn rood-witte zandloperluiken en opvallende windwijzer. Zo bereiken we de Uitspanning “De Klinkert”. We steken er bij KNP74 het asfalt over en betreden door het klaphekje de bossen, waar oorspronkelijk Camping "de Klinkaert" van 1939 tot 1970 heeft gelegen. Het terrein is nu teruggegeven aan de natuur en alleen enkele stukken asfalt en resten van putjes maken duidelijk dat dit terrein ooit een andere bestemming heeft gehad, Bij KNP73 slaan we rechtsaf en volgen het slingerpad tot aan het klaphekje bij een witte villa. Hier staan we op de Duinweg. Even naar links gaat de route tot aan KNP19 en van rechtsaf het bospad in.
De wandeling gaat hier door bosgebied De Maayen, oorspronkelijk schraal grasland waar het vee gehoed wordt en ook turf gestoken is. Als we de markering van het wandelroutenetwerk blijven volgen komen we in een kleinschalig cultuurlandschap met kleinere akkers en weilanden, omgeven door houtwallen. Hier en daar is duidelijk hoogteverschil op de akkers waar te nemen, vaak veroorzaakt door jarenlang bemesten met plaggen, vermengd met mest uit de potstal en afgravingen waar het te hoog geworden is. Er zijn gebiedsaanspraken gemaakt om dit cultuurhistorisch rijke gebied te behouden. Het onverhard pad laat ons om deze akkers en bosjes heenlopen. Langs een boomkweker met de bocht naar links komen we aan de Margrietweg, die we oversteken en voorbij Manege De Hoge Heide bereiken we via KNP93 en KNP90 het gehucht Giersbergen.
We houden rechts aan en bereiken Giersbergen. Het gehucht Giersbergen is een uithof geweest van de Abdij Ter Kameren in België, een abdij van de Cisterciënserinnen. Giersbergen ontstaat in de eerste helft van de 13e eeuw. De verste bronnen gaan terug tot 1244, als Hertog Hendrik II van Brabant 150 bunder woeste grond op die plaats schenkt aan de Abdij Ter Kameren. Dergelijke uithoven zijn afzonderlijke bedrijfseenheden op enige afstand van de abdij. Op deze grote boerderijen verblijven de lekenbroeders om de uitgestrekte landerijen te kunnen beheren. In 1614 wordt overgegaan tot verkoop van de uithof. De uithof is dan met een gracht omgeven en door een poort toegankelijk. De twee pachthoeven, de Poorthoeve en de Maaihoeve, worden verkocht aan twee rentmeesters. Op de fundamenten daarvan zijn de thans bestaande boerderijen en de met riet bedekte boerenschuren opgetrokken. Het dorpje Giersbergen komt in de 17e eeuw in moeilijkheden door het oprukkende zand. Al lang is hier intensief getracht het stuivende zand vast te leggen door middel van beplantingen. Het is overigens nog niet zo lang geleden dat Giersbergen alleen bereikbaar was over duinpaden. Geleidelijk doet ook de moderne 20e eeuw hier haar intrede. In 1951 krijgt Giersbergen pas een algemene waterpomp ten behoeve van de bevolking en in 1956 en 1965 volgt aansluiting op het elektriciteit- en waterleidingnet.
Wij strijken neer in Herberg De Drie Linden. Voor ons een goed moment een pauze in te lassen en een kopje koffie of cappuccino met een overheerlijk stuk appeltaart of Brabantse Broeder. We zijn nu halverwege onze dagwandeling en genieten van het gezellig samenzijn. Na dit rustmoment wandelen we terug naar KNP90 om vanaf dit punt de route weer op te pikken. We slaan hier af in de richting van KNP92. Op dit punt aangekomen wandelen we rechtuit tot we na goed 500 meter bij KNP87 uitkomen. We zijn hier in het bosgebied dat op de topografische kaart vermeld staat als Zwarte Berg en Hoge Heide. Daar slaan we rechtsaf in de richting van KNP95. Het gaat omhoog over een duinrand en met een ruime bocht naar rechts. We komen in een meer open bosgebied. De groengele markering leidt ons na de oversteek van een mountainbikepad naar het stuifzandgebied tot bij KNP95. Hier zijn de groengele markeringen op overzichtelijke afstanden opgesteld en die leiden ons langs 3 markante solitaire eikenbomen. Dan leidt de groengele markering ons naar links door het mulle zand tot aan een met eikenbossage begroeide duinrug, die links van het stuifzand ligt.
Het smalle pad verloopt over deze begroeide duinrug en daalt aan het einde met een bocht naar links af naar het zand. Hier steken we rechtdoor naar het voor ons liggende bosje. Door dit bosje bereiken we KNP94. We wandelen even naar links tot aan KNP86 en slaan hier rechtsaf het bospad in. Aangekomen op de T-splitsing met de routemarkering naar rechts nemen we deze afslag en na een paar honderd meter wandelen we met de bocht naar links. Dit pad kruis verderop de mountainbikeroute en komt bij KNP18 uit op de Oude Bosschebaan met fietspad. Onze route steekt hier recht over langs De Tolberg, de plek die al in 1464 als hoeve den Tolberch in bezit is van Claus Francken Post. Verderop passeren we ook een gedenksteen ter nagedachtenis aan Arnoldus Johannes Broekhoven (1931-2015), die vele jaren genoten heeft van het buitenleven op De Tolberg. De grasbaan bereikt dan de Zandleij bij KNP21. Voor ons een rustmoment en tijd voor een boterham. Charles maakt van de gelegenheid gebruik om het knooppuntplaatje vast te zetten. Hij heeft niet voor niets materiaal en accuboormachine meegedragen in de rugzak! Weer op pad volgen we de grasbaan naar rechts op de oever van de Zandleij.
Door het hekje staan we op de Gommelsestraat. Naar links steken we het bruggetje over en moeten dan meteen naar rechts de markering van het wandelroutenetwerk volgen. Maar een groot infopaneel maakt duidelijk dat Waterschap De Dommel met Staatsbosbeheer druk doende is met een aanpassing van de Zandkantse Leij en de Zandleij. Stalen platen voor zware graafmachines en vrachtwagens bedekken de oever van de Zandleij. Toch wil Charles de doorgaande route naar KNP22 en KNP23 controleren voor zover dit mogelijk is. Dus kijken hoever we komen. Voorzichtigheid is geboden op de modderige en gladde platen. Aan gekomen oorspronkelijke aftakking van de Zandleij met de Zandkantse Leij en het bruggetje blijkt het verloop van de Zandleij gedempt te worden. We zien verderop een kraan, die bezig is de Zandleij te dicht te gooien. We willen dit van nabij bekijken en komen in gesprek met de kraanbestuurder. Deze vertelt ons wat hier gebeurt.
Omdat De Brand een zogenaamde Natte Natuurparel is en tot een van de belangrijkste, meest waardevolle en natte natuurgebieden in Brabant behoort, wil men De Brand terug brengen tot een gebied waar meer en langer water kan worden vastgehouden. Door de huidige natuurontwikkeling moet verdroging en voedselrijkdom door fosfaten en stikstof worden tegengegaan en de waterkwaliteit worden verbeterd. Hiervoor wordt midden in natuurgebied De Brand de Zandleij afgedamd en de afvoer van het grootste deel van het water omgeleid. En hoewel De Brand al kletsnat is, zal het hier in de komende tijd dus nog natter worden. De Zandleij gaat alleen nog lokaal water afvoeren en wordt hiervoor op enkele plaatsen versmald. Al het water gaat na uitvoering van deze maatregelen alleen nog door de Zandkantse Leij stromen. Om de doorstroming van de Zandkantse Leij optimaal te maken, worden er op diverse plaatsen duikers vervangen door bruggen en worden er nieuwe automatische stuwen gebouwd die het waterpeil kunnen reguleren.
Met deze wijsheid zijn we genoodzaakt een ander pad als alternatief te zoeken. We wandelen terug tot aan het bruggetje en besluiten hier het bruggetje over te steken. Nu komen we in voor ons nog onontgonnen gebied! Hier hebben we nog nooit gewandeld! We volgen het pad met de Zandkantse Leij aan onze rechterzijde, die hier op het eerste stukje al is aangepast. Wij moeten echter links aanhouden langs de oorspronkelijke oud bedding van die Zandkantse Leij. Door drassig bosgebied steken we dan via een duiker over naar rechts langs een moerasbosje tot we uitkomen op de omgelegde en hier gekanaliseerde Zandkantse Leij. De route gaat even naar links en dan naar rechts over de nieuw aangelegde brug. Zo komen we rechtdoor op de Oude Bosschebaan. Deze steken we over en vervolgen de wandeling over de brede grasbaan. Aan het einde bereiken we het zandpad met aanliggend fietspad. Naar rechts bereiken we na een paar honderd meter ons eindpunt: de Uitspanning De Rustende Jager.
We besluiten bij De Rustende Jager nog even neer te strijken voor een pilsje. Het is een goed moment om nog even na te praten over onze ervaringen in De Brand. De aanpassingen en omlegging van de Zandleij betekenen dat het gebied zeker nog drassiger zal worden en dat de wandelroutes door dit gebied wellicht steeds moeilijker begaanbaar zullen zijn voor de gewone wandelaar. Controle en overleg met VisitBrabant, die de supervisie over het wandelroutenetwerk in Brabant heeft, zal uitwijzen of aanpassingen nodig zijn in de toekomst. Charles en Arie blijven het volgen. Als we huiswaarts rijden spreken we af in oktober weer op pad te gaan. Waarheen en welke route we gaan wandelen, zal nog bekeken worden.
Charles Aerssens
18 september 2017
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 18-09-2017 door C.P.J. Aerssens