Voor de wandeldag van juni heeft Charles het plan opgevat om eens buiten de grenzen van Noord-Brabant te kijken, maar wel dicht bij huis. Bij toeval ziet hij een klompenpad op de grens van Gelderland met Brabant voorbij komen op internet. Deze Hamaritha Route ligt aan de noordzijde van de Maas bij Heusden en verloopt rondom de afgedamde Maas in de Bommelerwaard in de omgeving van Nederhemert-Zuid en Nederhemet-Noord. Het toeval wil dat ook Theo dit heeft opgemerkt en al terreinverkenning heeft gedaan. Omdat de oorspronkelijke route 10 kilometer bedraagt, bekijkt Charles of er een mogelijkheid is deze wandelroute uit te breiden. Een optie is een aanpassing en uitbreiding met traject van de Baanbreker Route. De mail gaat rond en als datum voor dit eendaagse project wordt 14 juni gekozen. Arie is nog in “La douce France” onderweg en Hans moet tot zijn spijt verstek laten gaan vanwege familieverplichtingen. Harrie, Theo, Wil en Charles spreken af elkaar op 14 juni in Nederhemert-Zuid te treffen.
Op de afgesproken woensdagmorgen is iedereen rond de klok van 9.15 uur present in Nederhemert-Zuid op de parkeerplaats van de nostalgische speeltuin, die al vanaf 1915 een trekpleister is voor jong en oud en daarmee een van de oudste speeltuinen van Nederland. Het buurtschap Nederhemert-Zuid ligt op een schiereiland en is ook bekend als "Het Eiland", omdat het gelegen is tussen oude en nieuwe rivierlopen van de Maas, de Afgedamde Maas en het Heusdensch Kanaal. Het monumentale gehucht is Rijksbeschermd Dorpsgezicht met haar Nederlands Hervormde kerk, gebouwd in de 14e-16e eeuw, de prachtige boerderijen en zijn kasteel. Dit wordt al meteen duidelijk als we vertrekken op het Hamarithapad (Hamaritha is de oude benaming voor Nederhemert). Onze rondwandeling gaat in de richting van het veer wandelen. Hier aan de Kasteellaan valt direct aan de linkerzijde na het wiel de monumentale 18e eeuwse boerderij "De Hoef" op, een wit gepleisterd dwarshuis op een terp. We passeren nog enkele karakteristieke oude panden en komen dan aan de toegang tot het Kasteel Nederhemert.
De eerste delen van Kasteel Nederhemert stammen uit het begin van de 14e eeuw en zijn opgedragen aan Reinoud van Gelre. In 1318 komt het huis in bezit van Willem de Cock, die zich dan Van Hemert laat noemen. Nederhemert was vroeger een hoge heerlijkheid met een eigen rechtbank en eigen dijkbestuur. Zijn familie is ook in het bezit van een aantal andere heerlijkheden in het rivierenland. De heerlijkheid blijft tot de 16e eeuw in bezit van de familie De Cock van Hemert. Daarna komt het in andere handen, als laatste in bezit van de Familie Van Wassenaer. In het begin van de 19e eeuw wordt het binnenplein achter de toegangspoort bebouwd en later een gevelaanbouw aan het einde van de 19e eeuw in Neo-Gotische stijl. Aan het einde van WOII richten fosforgranaten op 17 september 1944 grote verwoestingen aan. Het kasteel met de volledige kunstverzameling gaat in vlammen op. Daarna zijn er talrijke pogingen gedaan om de ruïne, waar dan alleen nog een vleermuizenpopulatie woont, te restaureren. In 1957 besluit de Familie Van Wassenaer de overgebleven kasteelruïne in eigendom over te dragen aan de staat, die het beheer aan Staatsbosbeheer toevertrouwt, die het in 1961 in langdurige erfpacht overdraagt aan het Geldersch Landschap en de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen met als doel het kasteel te restaureren. Al in 1994 ligt er een compleet restauratieplan op tafel, maar pas in 2001 is er geld en wordt er gestart met de omvangrijke restauratie, waarbij het Kasteel Nederhemert niet wordt teruggebracht naar de bouw van 1945. Op 15 april 2005 wordt de restauratie afgerond en door Koningin Beatrix geopend.
Als we het Kasteel Nederhemert passeren wordt ons oog getroffen door een wel heel speciale boom. Een mammoetboom. Van deze Sequoiadendron giganteum doet van oudsher het verhaal de ronde dat zaadjes van deze bomen in 1815 door de toenmalige Baron van Nederhemert uit St. Petersburg zijn meegenomen. Hij haalt in dat jaar met een delegatie edelen Anna Pawlowna Romanov, dochter van de Russische tsaar, op voor haar trouwpartij in 1816 met de toenmalige kroonprins Willem II. Voorbij het kasteel houden we op de splitsing bij de primitieve natuurcamping links aan over de Veerweg tot we aan de veerpont komen. Deze is in 1991 gebouwd door de leerlingen van de bedrijfsschool
Verolme Scheepswerf Heusden B.V. en heet het Drs.P Veer, naar de dichter/zanger Heinz Hermann Polzer, waarvan zijn tekst: “Wij zijn hier aan de oever van een machtige rivier. De andere oever is daarginds, en deze hier is hier……. Heen en weer, heen en weer” op de stuurhut is aangebracht..Na de korte oversteek over de afgedamde Maas wandelen we naar links de Maasdijk op. Even verderop gaan we linksaf en kiezen dan naar rechts voor het bosje het klompenpad. Dit grasbaantje verloopt langs een wiel en onder langs de Maasdijk. Het pad buigt af neer rechts en zo komen we opnieuw op de Maasdijk. Hier gaat onze route linksaf om dan in de bocht naar links rechtsaf het onverharde pad in te slaan.
We komen nu langs het Sterrenbos, een oud bosperceel. Rond 1670 is er op deze plek een dijkdoorbraak waardoor een enorme zandlaag over het binnendijkse gebied wordt afgezet. Tussen 1760 tot 1780 wordt dan door de kasteelheer van Nederhemert een Sterrenbos met 6 in elkaar overlopende sterren aangelegd voor de houtverkoop. Maar rond 1840 zijn de meeste lanen al vergaan. Alleen het kruis van de twee hoofdlanen blijft bewaard. Er wordt in 1850 zelfs een boerderij voor de houtvester gebouwd. In dat huis woont later tot haar dood in 2005 Juffrouw Stiereman, de eerste maatschappelijk werkster van de Bommelerwaard, die door de Freule Christine Roseboom - van Wassenaer naar Nederhemert is gehaald. Het echtpaar Roseboom-van Wassenaer bouwt hier bij hun huwelijk in 1932 ook voor zichzelf het huis “De Ster” omgeven door vooral sterappelbomen, waardoor veel mensen denken dat de naam ‘Sterrenbos’ van sterappelen komt. Freule Christine Roseboom-van Wassenaer bepaalt bij erfenis dat alles in handen komt van de Maatschappij van Welstand. De afsluitbalk even verderop maakt dit duidelijk.
Deze Maatschappij van Welstand is een protestantse organisatie waarvan de oorsprong ligt op het Brabantse Platteland. Als na 1794 met de komst van de Fransen het protestantisme de dominerende maatschappelijke positie kwijtraakt, richt in 1822 de Hilvarenbeekse Predikant Jacob van Heusden een vereniging op om voor mensen van protestantse huize werkgelegenheid te creëren in rooms-katholieke streken als Noord-Brabant en het zuidelijk deel van Gelderland. In de praktijk komt het er op neer dat de Maatschappij van Welstand land en boerderijen koopt voor arme protestantse boeren en hun geldleningen verstrekt. Ook nu nog is de Maatschappij van Welstand als verpachter van landbouwgrond nauw betrokken bij de leefbaarheid op het platteland en bij de landbouw in het bijzonder. Die opbrengst uit pacht en huren vormt zo een stabiele bron van inkomsten voor de organisatie.Trouw aan haar beginselen zet de Maatschappij van Welstand daarnaast aar mogelijkheden actief in om plaatsen te behouden waar mensen hun geloof kunnen belijden en in de praktijk kunnen brengen, zoals hier in de Bommelerwaard.
Aan het einde van dit onverharde pad komen we op de Nieuwstraat. Hier gaan we naar links het asfalt op en lopen deze weg helemaal uit door het Nederhemertsche Veld voorbij aan het evenemententerrein “De 2 Getijden” tot aan de kruising met de Maas-Waalweg bij het tankstation. Met de klok mee wandelen we om het tankstation en de ruime parkeerplaats heen om dan opnieuw de drukke Maas-Waalweg over te steken en over het smalle bruggetje het poldergebied Liesbroek te betreden. Langs het slootje gaat de route tot aan de eerste bermpaal, waar we linksaf slaan over het grasbaantje. Met de bocht naar rechts komen we aan een bosje en passeren dit aan de linkerkant. We komen uit op de Eendenkade en steken deze rechtover. Vanaf hier verloopt onze route over het onverharde pad langs de noordzijde van de Drielsche Wetering. Het is een afwateringssloot die in het oosten van de Bommelerwaard ontspringt en richting het westen verloopt. Als in de Middeleeuwen begonnen wordt met de ontginning van de lager gelegen binnenlanden, “de broeken”, blijkt het regen- en kwelwater niet goed af te voeren. En zijn weteringen nodig om het overtollige water af te voeren naar de Maas. Op 21 augustus 1320 geeft graaf Reinald II van Gelre toestemming om de Drielsche Wetering aan te leggen. Er wateren diverse tochtsloten, nevenweteringen en poldersloten op deze wetering af, die in de loop der eeuwen vele malen is gewijzigd. In de jaren 50 van de 19e eeuw worden er stoomgemalen gebouwd in de verschillende dijken om middels uitwateringssluizen een de kortere weg voor de waterlozing te creëren waardoor de Drielsche Wetering aan importantie verliest.
We wandelen verder en steken de Zeedijk over bij het buurtschap Molenveld. We passeren boerderij Marijnekeshof en slaan bij de Doensestraat rechtsaf naar de Eendenkade. Deze vervolgen we naar de afslag naar links bij de eerste bebouwing van het dorp Delwijnen. Hier steken we rechtover langs het schrikhek en wandelen door een oud laantje naar de oversteek aan de Maas-Waalweg. We kiezen voor de richting rechtuit naar Wellsteind, gelegen ten oosten van Nederhemert-Noord. Het dorpje telt slechts 8 dunbevolkte straten en ligt achter de dijk van de afgedamde Maas. Door de Wellseindsestraat komen we in het dorpje op een kruising waar we langs een monumentaal pand linksaf de straat Klemit inslaan en op de Wellseindsedijk uitkomen. Vlak langs deze dijk zijn enkele fraaie boerderijen te vinden. We verlaten hier het Hamaritha Route en maken er de doorsteek naar de Baanbreker Route. Een bankje bij de wegversmalling op de dijk nodigt uit het verkeer te observeren dat hier niet altijd even keurig en zich aan de snelheid houdend de sluis passeert!
Zo komen we aan het gemaal De Baanbreker, een bouwwerk uit 1950 dat het overtollige water uit sloten en vaarten moet wegspoelen, zodat het achterliggende polderland niet te nat en niet te droog wordt. Het gemaal is ook de naamgever van deze nieuwe route, die we verder zullen volgen. Dit Baanbrekerpad is sinds 19 oktober 2012 open als eerste klompenpad in de Bommelerwaard. We dalen af in het talud en komen over de grasbaan aan het asfalt met de prachtige naam: Weg over de Ezelaar. Met de klok mee brengt de route ons naar de Molenachterdijk. Hier wandelen we linksaf over het asfalt tot aan de T-splitsing met de drukke N832 en daar gaan we naar rechts. Opnieuw asfalt en ook te veel autoverkeer. De bermen brengen hier niet overal uitkomst, zeker als het gras hoogstaat of nat is! Waar de N832 een flauwe bocht naar rechts maakt, slaan we linksaf bij het bosje en kiezen het grasbaantje langs de bossage tot op de T-splitsing. Naar links door polder Het Heust komen we op het Wellsesteegje. Rechtsaf wandelen we naar een kruising, die we schuin naar links oversteken. Na een tiental meters gaat de route rechtsaf over het bruggetje en zijn we op het Fazantenpad langs de Meersloot. Het smalle paadje leidt ons achter de bebouwing door tot we op een driesprong bij een molentje naar rechts de route vervolgen en in een parkachtige omgeving komen. Hier hebben we naar links zicht op het Slot Well.
Slot Well, ook bekend als ’t Huys van Malsen is een historische buitenplaats aan de Maas en een echt kasteel met dikke muren, een markante hoektoren, kantelen en op een door de Meersloot omgracht eiland met ophaalbrug. Het kasteel stamt uit de 14e eeuw en wordt oorspronkelijk gebouwd als verdedigbare woontoren, een donjon. Deze donjon is kort na de bouw al uitgebreid in westelijke richting. Zo ontstaat hier een kleine binnenplaats en wordt een verdedigingstoren gebouwd. Tijdens de Bourgondische oorlogen (1474-1482) wordt het kasteel totaal verwoest. In het rampjaar 1672 raakte het kasteel zwaar beschadigd door Franse troepen. In de 19e eeuw werd de ronde hoektoren aangebouwd. In 1884 werd het kasteel uitgebreid met een nieuwe voorbouw voorzien van kantelen. In 1934 groeit het kasteel uit tot haar huidige staat, met volledig herstel van het westelijk deel, inclusief een hoektoren, een poortgebouw en een royaal koetshuis. Op de brug staan de wapens van Ammerzoden en Gelre. Er is weinig bekend over de bewoners van dit kasteel. De laatste slotheer heeft het kasteel in gebruik als woonhuis, waarbij de nadruk is gelegd op gerieflijkheid en respect voor historie. In 2015 heeft een grondige externe en interne restauratie plaatsgevonden.
Voorbij het Slot Well verlaten we het parkje naar rechts en komen uit op Het Heust. Naar links bereiken we de bebouwing van Well. We passeren aan onze rechterhand de imposante Jacobushoeve uit 1836, waarin Gallerie, Kunst-Ontmoetingscentrum De Jacobushoeve is ondergebracht. Het oorspronkelijk woongedeelte staat dwars op de stallen waardoor de T-vorm ontstaat. Opmerkelijk zijn zowel de grote breedte van het dekbalkgebint, ruim 9.50 meter, als ook de lengte van de stal met 10.50 meter en een overstek van 3.00 meter. De brandgevel tussen woonhuis en stal reikt tot de nok en is 7.00 meter hoog. De vier gebintconstructies of jukken hebben een verankering met een ankerstang van ruim een meter lengte in de buitenmuren aan de straatzijde. Aan deze zijde bevindt zich in de gevel iets boven het keukenraam, een deur, de zogeheten vloeddeur, welke bij de overstroming in 1861 is gebruikt. Naast deze deur is een ring in de muur aangebracht, waaraan de boten konden worden afgemeerd. Als we doorlopen komen we op de kruising met de Dorpstraat. Langs een monumentaal pand waarin ooit een bakkerij is gevestigd gaat de route rechtuit de dijkstraat in tot we op de Wellsedijk staan met zicht op de Maas. Rechtsaf gaat de route over de dijk tot aan Restaurant ’t Wellse Veerhuis, een prima plek voor de lunchpauze. .
Hier is tot in de 70-ger jaren van de vorige eeuw nog een voetveer over de Maas geweest. In de eerste helft van de twintigste eeuw zijn er naast een autoveer ook twee roeiboten voor personen en fietsen in bedrijf. De veerpont overleeft de Tweede Wereldoorlog niet en in 1946 zijn alleen nog de twee roeibootjes in dienst, waarmee per keer zo’n 10 personen en 4 à 5 fietsen worden overgezet. Langs het kleine gemaaltje volgen we de dijk met de bocht mee tot de eerste mogelijkheid om linksaf te slaan en de uiterwaarden langs de Maas te betreden. We hebben het plan opgevat nu een experimentele route te kiezen in de richting van het Standbad Well. Dit doen we om het asfalt van de Wellsedijk en de doorgaande drukke Bergse Maasdijk te vermijden. Aan het einde van het onverharde pad wandelen we met de hulp van de GPS westwaarts over het tractorspoor tussen de bieten door tot bijna aan het dijkje. Hier buigt af onze route in noordwestelijke richting tot we een doorsteek naar links kunnen maken naar een breed zandpad. Als we die helemaal uitlopen komen we op de Bergse Maasdijk. Als we nu linksaf dit wegtracé volgen passeren we de parkeerplaats van Strandbad Well. Hier aan het einde van de afgedamde Maas biedt deze dode riviertak ten westen van Well veilig zwemwater en is ook uitstekend geschikt om te surfen en te varen. Net voorbij de toerit naar de parkeerplaats slaan we rechtsaf het halfverharde pad in.
Deze halfverharde pad wordt op de topografische kaart aangegeven als toegang naar de uiterwaarden De Doornwaard aan de zuidkant van de afgedamde Maas. We kiezen toch voor deze mogelijkheid en moeten al snel langs enkele hekwerken. Geen probleem!. Aan onze rechterhand hebben we zicht op de doodlopende tak van de afgedamde Maas met het Standbad Well. Het pad verloopt verderop door een maïsakker en we komen aan de plek waar een kreek in de afgedamde Maas is aangelegd voor het herstel van het zoetwatergetijdengebied om zo de waterkwaliteit en de visstand te verbeteren. Bij de aanleg van deze nevengeul in dit gebied op het Eiland van Nederhemert, dat vanaf oktober 1944 aan het einde van WOII zwaar onder vuur gelegen heeft, zijn 140 brisantgranaten van 20 millimeter, twee raketten en restanten van drie raketten uit de WOII gevonden. De EOD heeft deze explosieven ter plaatse tot ontploffing gebracht. We volgen zoveel mogelijk langs het prikkeldraad de kreek en de oever van de Afgedamde, waarbij we over het water zicht hebben op Wellseind en Nederhemert-Noord. We volgen het ongebaande pad door de grazige uiterwaarden.
Aan de overzijde van de afgedamde Maas krijgen we zicht op dijk met de zeskante houten molen Gebr. Remmerde van het type grondzeiler met als bouwjaar 1716. Deze molen behoorde van oudsher tot de goederen van het Kasteel Nederhemert, een sinds 1379 Gelders leen. In 1716 zijn Otto Frederik van Vittinghof en Margratha Margaretha van Randwijck de eigenaars van de molen. Dit is nu nog te zien in de stenen onderbouw, waar de twee gebeeldhouwde leeuwen met daarboven een alliantiewapen betrekking hebben op de familie Van Randwijck. Na verschillende eigenaren komt in 1868 de molen in bezit van de Familie Remmerde, die tot 1956 met windkracht koren maalt. Herstel en aanpassingen zijn noodzakelijk in 1933 en 1978 en in 2004 worden de roeden gerestaureerd. Nu draait de molen nog af en toe en zijn er rondleidingen om dit erfgoed levend te houden.
Aan het einde van uiterwaarden De Doornwaard wordt een duidelijke grasbaan zichtbaar. Die brengt ons naar de Veerweg en de aanlegsteiger van de veerpont, waar we aan het begin van de rondwandeling zijn overgestoken naar Nederhemert-Noord. Net voorbij deze aanlegsteiger kiezen we het voetpad naar links en wandelen we langs een kleurrijke bloementuin. Een bocht leidt ons naar rechts en langs een bankje met de bocht mee. Naar rechts krijgen we zicht op een ooievaarsnest op een paal, waar één van de ooievaarsouders de zorg heeft over een jong. Bij de onverharde Moffendijk aangekomen hebben we naar rechts tussen de bomen door zicht op de achterzijde van het Kasteel Nederhemert. We steken rechtdoor over. Dit laatste traject terug naar het startpunt van de rondwandeling voert ons naar de restanten van het Oude Fort of Kleine Schans. Deze Redoute met dichtgegroeide gracht behoort en een vierkante aarden wal is in de 16e eeuw opgeworpen als fortificatie tegen Spaanse invallen tijdens de tachtigjarige oorlog. Door het bos verloopt de route langs de overwoekerde overblijfselen van deze schans. Met de bocht naar rechts langs een openstuk bereiken we ons eindpunt: de parkeerplaats van de nostalgische speeltuin. In het stalende zonnetje is er nog tijd om na te genieten onder het genot van een ijsje. Daarna keren we huiswaarts en spreken af om voor de komende zomerperiode te bekijken of er op enig moment behoefte is om weer samen op pad te gaan.
Charles Aerssens
24 juni 2017
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 24-06-2017 door C.P.J. Aerssens