Om het wandeljaar 2016 goed af te sluiten hebben we ervoor gekozen om weer eens dicht bij huis op stap te gaan en na afloop nog neer te strijken in Café Brasserie De Kiosk. Op de aankondiging om woensdag 21 december te reserveren in de agenda voor die laatste wandeldag in 2016 geven Hans, Wil, Theo, Harrie en Charles aan van de partij te zullen zijn. En zo melden op het afgesproken tijdstip de trouwe “mannenbroeders” van L.A.W.V.”Via-Via” zich op Andromeda 2. De start gaat meteen door het met statige bomen omzoomde Kasteellaantje met zicht op het Witte Kasteeltje, waarvan het huidige gebouw stamt uit 1777. Het oorspronkelijke kasteel is veel groter van opzet geweest en dateert uit 1387. Het behoort dan toe aan Hertogin Johanna van Brabant en bestaat uit een eenvoudige bakstenen woontoren van ongeveer 11 bij 13 meter met muren van twee meter dik. Rond 1400 bewoont Ridder Pauwels van Haestrecht het kasteel maar raakt betrokken bij de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In die strijd kiest Pauwels van Haestrecht partij voor de Graaf van Holland maar het machtige leger van het Hertogdom Brabant slaagt er niet in het kasteel te verwoesten. Voor het kasteel vormt de belegering niet haar laatste succesvolle wapenfeit, want ook in de Tachtigjarige Oorlog wordt het kasteel tot twee maal toe belegerd en kan ook dan niet worden ingenomen.
Diverse adellijke en vooraanstaande families bewonen het kasteel, dat in de 15e en 16e eeuw enorm wordt uitgebreid. Er komen bijgebouwen, zoals een onderkomen voor soldaten, een bakkerij en een smederij. Een kasteel is in die tijd een dorpje op zich. Tijdens deze eeuwen bezoeken beroemde personen het kasteel, zoals de Zonnekoning Lodewijk XIV, die er enige tijd logeert tijdens de krijgstocht in 1672, het rampjaar, tegen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Ook Napoleon bezoekt tijdens de Franse overheersing het Witte Kasteel. Ook daarna worden in de 16e en 17e eeuw een aantal vleugels aan het kasteel gebouwd. Maar in 1778 treft het noodlot het kasteel van Loon op Zand. Een ingrijpende verbouwing vindt dan plaats, waarbij de eerder aangebouwde vleugels worden gesloopt evenals een monumentaal poortgebouw. Het oudste deel van het kasteel, een Middeleeuwse donjon, blijft als enig resterende vleugel gedeeltelijk staan. Zo ontstaat het huidige, fraai blank gestuukte kasteel, een in 18e eeuwse stijl opgetrokken landhuis, gebouwd op een deel van de oude fundamenten, waardoor enkele keldergewelven met ribloze kruisgewelven bewaard gebleven zijn. Bij deze drastische verbouwing is de ingang van het kasteel van de westzijde naar de noordzijde verplaatst en de vensterindeling aangepast. Op het voorplein komt een koetshuis en een woning voor het personeel. Het Witte Kasteel in Loon op Zand is nu een Rijksmonument en de Stichting Het Witte Kasteel zet zicht vanaf 2013 volledig in voor het behoud en exploitatie van dit cultureel erfgoed.
Voorbij het hekwerk steken we de doorgaande weg van Loon op Zand naar Tilburg over en bereiken aan het einde de Klokkenlaan. Naar rechts komen we in de Kerkstraat bij KNP98. Hier gaat het naar links en door de Bergstraat laten we de bebouwing van Loon op Zand achter ons. Onder het viaduct van de N261 door wandelen we rechtuit tot we de bosrand bereiken, waar we bij KNP90 achter de slagboom Landgoed Huis ter Heide betreden. Op de Y-spliting rechtsaf en dan gaat het bospad bij de markering naar links en we komen dan bij meer open terrein. We volgen het zandpad langs de bosrand tot we op de verharding van het Kraanven uitkomen. De route gaat even naar links tot aan het eerste zandpad bij KNP93. Hier nu rechtsaf en doorlopen tot aan de bosrand, waar we rechtsaf slaan. Aan het einde links het bos in. Het pad door dit bosje brengt ons naar een open weidegebied. We steken het veld over langs de nog jonge boompjes tot aan het pad langs de bosrand. Dat gaan we linksaf en volgen de bosrand. Pad buigt naar links en we passeren KNP 97. Voorbij enkele boerderijen bereiken we het asfalt van de Duiksehoef en wandelen nu rechtuit tot KNP83.
Hier in de bocht van de Duiksehoef bij KNP83 gaan we rechtdoor langs Stichting “Open Door” over de Eerste Dwarsbaan verder. Net voor het punt waar de klinkerweg van de Eerste Dwarsbaan ophoudt, slaan we linksaf door het klaphekje en betreden we het noordelijk bosgebied van Landgoed Huis ter Heide. Het smalle bospad rechts aanhoudend komt bij uit een T-splitsing met markering van Natuurmonumenten. Hier wandelen we naar rechts en volgen het bospad, dat kronkelend zijn weg vervolgt tot een voetgangerssluisje met daarna een brede zandweg. De route gaat hier naar rechts. Even verderop is aan de linkerzijde voor het wildrooster is opnieuw een klaphekje. Naar links door het hekje bereiken we een brede beukenlaan, die we naar links volgen. Na 200 meter bij de rood-witte markering nemen we het bospad naar rechts en aangekomen bij open veld volgen we naar links n de bosrand. Dan gaat de route het bos in tot de T-splitsing. Hier naar rechts en door het klaphekje tot bij KNP87. Nu naar links om dan rechtsaf de zandweg te vervolgen langs een bankje. Met de bocht naar links komen we bij KNP86. Hier volgen we naar rechts door het voetgangerssluisje het Annapadje, zo’n typisch ommetjes in een landelijk gebied, langs een houtwal en tussen de velden door zigzaggend langs greppels naar KNP72 aan de Zijstraat. Dit Annapaadje is tot stand gekomen i.s.m. Boerenbond K.L.M., Waterschap de Dongestroom en Staatsbosbeheer. Naar links op de Zijstraat is het slechts een twee honderd meter naar Café ’t Maoske in het centrum van De Moer, een van de drie kerkdorpen in de Gemeente Loon op Zand. De geschiedenis van dit buurtschap gaat terug tot in de 14e eeuw en het dankt zijn naam aan de veengrond die hier voorkwam en de bijbehorende turfwinning.
Café Restaurant ’t Maoske Is voor ons het moment om aan de middagpauze te denken en er neer te strijken voor de lunch met een kopje koffie of cappuccino. Dit café stamt al uit 1894 als café, winkel en smederij met de toen toepasselijke naam Café Kerkzicht tegenover de St. Joachimskerk. Maar al snel wordt de naam veranderd in ’t Maoske, als in 1917 Tinus Maas zijn ouders opvolgt. Hiervoor is hij net voor de Eerste Wereldoorlog anderhalf jaar in Canada geweest en wordt hij teruggeroepen om zijn dienstplicht te vervullen. Door de inwoners van De Moer wordt Tinus “‘t Maoske” wordt genoemd, omdat hij zo’n klein vlug manneke is. Met dit café vormt ook de R.K. Kerk St. Joachim het beeldbepalend middelpunt van De Moer. Nadat hier in 1894 een houten noodkerk wordt neer gezet, is het de Tilburgse architect Cornelis Franciscus van Hoof (1862-1952), die verantwoordelijk is voor de bouw van de huidige Kerk St. Joachim (1902), vernoemd naar de jonggestorven broer van de toenmalige pastoor Kamp. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de kerk zwaar beschadigd, waardoor delen van het gewelf moeten worden vervangen en de polychromie verdwijnt.
Na onze middagpauze starten we in de richting van Loon op Zand door de Middelstraat en laten na 450 meter de bebouwing achter ons om bij KNP85 rechtsaf te slaan. Door het voetgangerssluisje betreden we opnieuw Landgoed Huis ter Heide. De grasbaan buigt naar links langs een houtwal tot op een T-splitsing. Naar rechts komen we verderop bij een slagboom. Naar links wandelen we door een karakteristiek acacialaantje, een typisch laantje, dat aan beide zijden omzoomd is met robinia pseudoacacia, een uit Noord-Amerika ingevoerde houtsoort. Erg mooi. De grillige contouren van deze bomen lenen zich uitstekend om in laanvorm te planten, maar in het landschap is dit wel een vreemde plaats voor zo'n laantje. Het is niet bekend met welke reden ze ooit hier aangeplant zijn. Aan het einde voorbij de slagboom steken we recht de Galgeneindsebaan over en komen door het klaphekje in bosgebied Galgeneind. Het Galgeneind en de Galgeneindsebaan danken hun naam aan het galgenveld dat zich hier eens bevonden heeft. Hier worden in de 18e eeuw de lijken tentoongesteld van o.a. de leden van een bende die in die tijd de omgeving van Loon op Zand onveilig gemaakt hebben.
Op de splitsing van bospaden bij KNP14 houden we rechts aan en vervolgen het bospad tot op de T- splitsing bij KNP65. We wandelen hier naar rechts over een kronkelend bospad tot aan een klaphekje op een breed bospad. We steken recht over. We komen nu in het bosperceel dat op de topografische kaart vermeld staat als Gageldonk. In 1929 heeft de N.V. Cultuuronderneming "Zoomland" uit Bergen op Zoom dit gebied aangeboden aan Natuurmonumenten, maar het gebied gaat over in handen van de Tilburgse arts Jules Joseph Marie Gimbrére, die het op zijn beurt in het voorjaar van 1931 te koop aanbiedt aan de Utrechtse beleggingsmaatschappij Unitas, die het dan in 1976 overdraagt aan Natuurmonumenten. Het bospad leidt ons onder de hoogspanningsleidingen door en we negeren de afsluitboom naar rechts. Nog steeds rechtdoor en het pad naar links negerend, komen we uit op brede grasbaan. Hier gaat de route naar links.
Het pad door een brede open strook van bosperceel Gageldonk voert naar een breed zandpad, de Baan achter de Ruwe Bossen. Hier wandelen we linksaf langs de bosrand onder de hoogspanningsleidingen door. Naar rechts hebben we zicht op een viertal plassen. We blijven het zandpad volgen tot we na circa 1,5 kilometer aankomen bij een vlonderbrug bij het Moerven aan onze rechterzijde. De route leidt ons over de vlonderbrug naar een dijkje. Naar links gaat de route en dan volgen we rechts van het dijkje de grasbaan tot we met de bocht mee naar links de verderop gelegen uitkijktoren bereiken. Vanaf de uitkijktoren hebben we uitzicht over een deel van het Natuurherstelproject Lobelia. Natuurmonumenten hebben rondom het Moerven en het aangrenzende Leikeven een aantal jaren geleden het natuurherstelplan Lobelia uitgevoerd in het kader van de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Er is nieuwe natuur ontstaan en natuurgebieden zijn met elkaar verbonden. Zo zijn de intensieve landbouwgronden in dit zuidelijke deel van landgoed Huis ter Heide omgetoverd tot een prachtig nieuw natuurgebied met natte heide en oude en nieuw uitgegraven vennen. Dit project is genoemd naar de daar vroeger uitbundig bloeiende waterlobelia. Dit plantje zorgt zomers voor onafzienbare, weidse witte vlaktes. Maar ook de vleesetende zonnedauw en klokjesgentiaan en ook heikikkers en de in ons land zeldzame vinpootsalamander voelen zich hier weer thuis.
Vanaf de uitkijktoren nemen we naar links de op een dijkje gelegen grasbaan tot aan de T-splitsing. Hier gaat het weer naar links tot na het tweede klaphekje, waar we naar links tussen de plassen door aankomen op een brede zandweg. Bij de T-splitsing even naar links bereiken we KNP66 met een uitkijkplatform over een ander deel van het Natuurherstelproject Lobelia. Van het uitkijkplatform gaat de route bij KNP66 richting KNP11 om dan bij de eerste mogelijkheid naar rechts af te slaan. Onder de hoogspanningsmasten door komen we aan het Plakkeven, dat tot circa 1200 deel uitmaakt van een groot hoogveengebied. In de periode van de 13e tot de 16e eeuw is in dit gebied turf gewonnen. De grote stukken afgegraven veen worden banken genoemd en de kleine stukken plakken. Na verloop van tijd regende het afgegraven gat vol en ontstaat er een ven. Ondanks het regelmatig droog vallen van het ven, groeit de waterlelie hier goed. Opvallend is ook de groei van draadzegge en de wateraardbei, die kenmerkend zijn voor een ven dat langzaan dichtgroeit. In het voorjaar is hier de paddentrek, die zich in dit Plakkeven voortplant en in de zomer zoekt de levendbarende hagedis hier de warme oevers op. De vogels die hier huizen zijn de kleine karekiet, de wintertaling en de blauwborst en kunnen met wat geluk vanaf de vogelkijkplek gespot worden.
Voorbij het Plakkeven komen we opnieuw aan de Galgeneindsestraat bij KNP11. Hier gaat het oostwaarts over de verharde weg langs een van de terreinen van het militaire MOB-complex, een voormalige munitieopslagplaats van Defensie, die onder beheer van Natuurmonumenten teruggeven is aan de natuur. Na goed 500 meter komen we op de kruising met het Spinderspad bij KNP10. We steken hier recht over en slaan we het tweede pad naar links in. We staan hier aan de zuidzijde van het Blauwe Meer, wat tegenwoordig Experience Island heet. In de jaren zeventig is hier het weiland afgegraven en is een waterplas. De jaren erna wordt het een recreatieplas om te surfen en zwemmen. Tien jaar geleden ontstaat hier Experience Island als evenementenlocatie.
Dit bospad lopen we helemaal uit en negeren zijpaden. Op het asfalt rechtsaf en even verderop wordt de route onverhard. We passeren hier de voormalige vloeivelden met een oppervlakte van tien hectare die decennia lang gebruikt zijn bij de zuivering van het rioolwater met chroomvervuiling, afkomstig van de vele leerlooierijen in Loon op Zand. De grond bewerken en het telen van gewassen is daardoor risicovol. Het ligt nu braak. Aan het einde van dit pad gaan we bij de slagboom naar links en komen dan tussen de bebouwing uit op de Bergstraat bij huisnummer 49. Naar rechts onder het viaduct van de N261 door komen we in het centrum van Loon op Zand en sluiten we de wandeling af met nog een gezellige nazit in Café De Kiosk met een pilsje en een hapje.
Charles Aerssens
29 december 2016
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 29-12-2016 door C.P.J. Aerssens