Voor de wandeling van maart heeft Charles een wandeling in de omgeving van Drunen uitgezocht, die hij met de wandelvrienden van het eerste uur in maart 2009 al eens heeft gewandeld en dan nog te boek staat als de Kanaal Route van de organisatie MLAW met geel-witte markering. Als wandeldag wordt 11 maart uitgekozen en een mailtje laat weten dat we met een klein gezelschap op pad zullen gaan: Wil, Hans, Charles en Harrie, die weer terug in het land is na een wat langer verblijf in India. Paul is druk bezig met de verbouwing van zijn badkamer en Arie moet op het laatste moment afhaken vanwege gordelroos. Charles geeft aan met de ervaringen van de vorige keer het traject van de gekozen route nog een beetje aan te passen, waarbij de oorspronkelijke Baardwijksche Overlaat Route eigenlijk helemaal in tact kan blijven en enkel gebruik wordt gemaakt van de nieuwere groen-gele wandelroutenetwerkmarkering en knooppunten.
Zo zal deze rondwandeling ons door enkele sterk afwisselende stukjes van het meest westelijk deel van de Meierij voeren over oude dijkjes en langs het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen. De route gaat door polders, langs bossen en stuifzandgebied van het noordelijk deel van de Loonsche en Drunensche Duinen. In dit gebied tussen Drunen, Nieuwkuijk en Giersbergen is een wereld van verschil en overeenkomst. Altijd heeft men hier strijd gevoerd tegen de natuur. Het is de strijd tegen het water of de strijd tegen het oprukkende zand. Dit gevecht tegen het water is merendeels gewonnen, de strijd tegen het oprukkende zand ook, maar aanpassingen in het landschap geven de natuur weer meer ruimte!
Volgens afspraak treffen we elkaar keurig rond de klok van 9.00 uur in Drunen onder aan afslag 40 Drunen-West van de A59 op de Eindsestraat op de parkeerplaats net voor de molen "Hertogin van Brabant", die nu zonder kap en wieken als een stompe toren en in slechte staat in het landschap staat, vinden we voldoende parkeergelegenheid. De ijzeren roeden van de ronde stenen beltmolen, gebouwd in 1838 voor molenaar Manders als vervanging van een in 1836 afgebrande standerdmolen, hebben jaren kaal gestaan en zijn gestreken. De oorspronkelijke nu verdwenen kap had een eenvoudige baard, groen geverfd, wit afgebiesd en droeg de opschriften: “ANNO 1838” en “Hertogin van Brabant”. Op de zeer smalle achterbaard was eveneens het jaartal “1838” aangebracht. De molen kende enige bijzondere constructies: de pen van de bovenas is, zeer zeldzaam, nog van hout, met metalen schenen. De kruivloer is vermoedelijk sinds 1953 in beton uitgevoerd. Het inspectierapport van Monumentenwacht heeft de veiligheid in de molen afgekeurd en de aangevraagde subsidie voor restauratie is wellicht in een lade blijven liggen. Nu is er van dit alles niets meer over en staat de molen "Hertogin van Brabant" er armtierig bij! Tijdens WOII biedt de korenmolen onderdak aan onderduikers.
De route voert ons van de parkeerplaats bij KNP64 net voor molen "Hertogin van Brabant" naar de Eindstraat, die we oversteken om dan meteen even rechtsaf te gaan en onmiddellijk bij linksaf het voetpad langs de sloot te volgen. Verderop steken we de Overlaatweg over en vervolgen de route tot voor het huisje op de dijk. Hier gaan we even naar links om dan meteen rechtsaf het fietspad te nemen op de dijk voorbij aan KNP65. Rechts van ons hebben we onder aan de dijk het gebied van de Baardwijksche Overlaat met een groot Wiel. Dit natuurgebied is tot 1942 als overlaat in gebruik. Er zijn hier zogeheten spoelgaten ontstaan bij vroegere overstromingen waar nu amfibieën leven. Bij het Lange Wiel verblijven heikikker en kamsalamander. Het bos eromheen dateert uit de jaren zestig en is rijk aan paddenstoelen. Bij hoge waterstanden in de Maas heeft deze Baardwijksche Overlaat de functie gehad het overtollige water in de winter in lager gelegen gebieden te laten stromen zonder dijkdoorbraken.
Tevens heeft dit gebied ooit dienst gedaan als westelijke inundatiezone van ’s-Hertogenbosch. Het hele gebied ten zuiden van de lijn Vlijmen, Nieuwkuijk en Drunen kan tijdens perioden van beleg van ’s-Hertogenbosch als verdediging onder water worden gezet. De overlaat is daarvoor in compartimenten verdeeld door dwarsdijken, met daarop wegen en paden. Elk compartiment afzonderlijk kan zo door een sluis in de Maasdijk worden gespuid of geïnundeerd. Deze sluizen zijn strategisch belangrijk en worden dan meestal bewaakt.
We volgen steeds nog steeds de verharding op de Heidijk voorbij aan KNP 39 en wandelen zo langs de zuidelijke rand van de bebouwing van Drunen, dat in de Langstraat van oudsher bekend is om zijn leer- en schoenenindustrie. In 1997 is Drunen samengevoegd met Vlijmen en Heusden tot de nieuwe, grotere Gemeente Heusden. Over de afkomst van de plaatsnaam is weinig met zekerheid bekend. Aangenomen wordt dat 'Drunen' een samentrekking is van 'Ter Hunen'. Bodemvondsten wijzen erop dat in deze omgeving al vroeg bewoning is geweest. Waarschijnlijk wordt de plaatsnaam voor het eerst vermeld in 1232 als het als bezit van de adellijke familie Van Altena, leenmannen van de Graven van Holland, overgaat aan de Hertog van Brabant. Vanaf die datum ligt Drunen in de Meierij van ’s-Hertogenbosch, behorend tot het kwartier van Oisterwijk. Het dorp Drunen met aanhorigheden blijft Brabants bezit totdat Hertogin Johanna in 1387 de dorpen Tilburg, Goirle en Drunen met de tol van Venloen (Loon op Zand) aan Paulus van Haestrecht verpandt. Hierdoor wordt Drunen een Heerlijkheid en komt onder directe heerschappij van de oude familie Van Haestrecht. Later gaat het gebied over aan het geslacht van Wassenaar, waarna het door vererving in bezit komt van het geslacht d'Oultremont.
Op de kruising van de Torenstraat en de Heidijk gaat de Baardwijksche Overlaat over in de Honderd Bunder Polder. We blijven zoveel mogelijk op de Heidijk lopen, waar een fietspad ligt. Dit dijkje vormt een duidelijke afscheiding met de huizen en de sportvelden, die als het ware “buitengaats” liggen. De Duinweg naar Giersbergen steken we bij KNP41 over en vervolgen de Akkerlaan langs het kerkhof. Het dijkje voert ons langs kapitale optrekjes in noordelijke richting. Aangekomen op het asfalt van De Zeeg bij KNP43 met de Kooiweg kiezen we ervoor even naar links de dijk over te steken om dan meteen naar rechts het laantje onder langs de dijk te vervolgen. Naar het oosten hebben we een openlandschap met een oude imposante beukenlaan, die op de Kooiweg uitkomt. Hier steken we over om bij KNP46 nog steeds in oostelijke richting over het fietspad naar Nieuwkuijk te wandelen. Met een ruime bocht naar rechts met zicht op een klein Wiel, dat wellicht ook is ontstaan bij een doorbraak van de Meerdijk, komen we bij een bankje waar we de Meerdijk oversteken bij KNP45 en nog steeds in oostelijke richting onze route vervolgen over deze Meerdijk tot we na de eerste huizen van Nieuwkuijk bij de Emmamolen aankomen.
De Emmamolen is nog als korenmolen in functie, maar tevens zijn in de molen een café en een kleine molenwinkel gevestigd. De molen is een zogenaamde stellingmolen, die uit verschillende verdiepingen bestaat op de 5 zolders vinden we 2 opslagzolders, een meelzolder, de steenzolder met de molenstenen en de luizolder met het hijswerktuig voor alle onderliggende zolders. De molen, in 1886 gebouwd voor rekening van Adrianus Rombouts, een in 1855 te Elshout geboren molenaar, heeft een eenvoudige baard, die donkergroen geverfd en wit afgebiesd is met in grote letters de naam 'Emma'. Twee generaties Rombouts hebben met deze molen gewerkt tot in 1960 Anton Rombouts de molen aan de gemeente Vlijmen verkoopt. In 1966-1967 wordt de Emmamolen restaureert. Tot 1987 is deze molen uitgerust met twee bijzondere geklonken roeden: de binnenroede van het fabricaat De Prins van Oranje en de buitenroede een Pannevis. Beide zijn vervangen, maar worden wel als 'souvenirroede' naast de molen bewaard. In 2006 is het niet-originele kruirad weer vervangen door een kruilier in Brabantse stijl.
Het gezellige terras en de molenwinkel en de molenwinkel zijn nog gesloten. Dus geen mogelijkheid voor een pauze. Van hier wandelen we bij KNP17 over de Nieuwkuijkse Weg zuidwaarts langs de skeeler- en wielerbaan De Heuvelen. Waar de Nieuwkuijkse Weg naar links afbuigt nemen we de eerste gelegenheid naar rechts: De Zeeg, om dan meteen weer naar links bij KNP13 het Limietpad in te slaan. Opvallend zijn in dit gebied de lange smalle kavels met kaarsrechte polderwegen en met sloten, die in deze Honderd Bunder polder door slagenverkaveling zijn ontstaan.
Voorbij de kruising van de Ritskampen met Honderdbunderweg komen we aan het bosgebied dat direct grenst aan het Afwateringskanaal van s' Hertogenbosch naar Drongelen. Nog voor de brug lopen we naar rechts eb volgen de groengele routemarkering. Een statig laantje leidt ons door een ouder loofbos, waarin een wielerbaantje ligt, naar een waterplas, de Roeivijver. In de zomer nodigen de ligweiden aan de plas uit voor een picknick. Nu zie je hier hordes hondenbezitters, die er een rondje met de hond lopen. Deze plek is te bereiken vanaf de Kievitswaard. Langs de noordzijde volgen we het wandelpad langs de langgerekte waterplas tot we aan het einde uitkomen bij een plek, die duidelijk aangeeft dat hier in de winter geschaatst kan worden. Het is een heuse ijsbaan!
We staan nu op de Duinweg bij KNP40. Net voor het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen is een picknick plek. We steken het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen over om dan bij KNP19 naar links de groen-gele markeringen van het netwerk van wandelknooppunten te volgen. Zo gaat het rechtsaf, linksaf en opnieuw rechtsaf door bosgebied De Maayen, oorspronkelijk schraal grasland waar het vee gehoed wordt en ook turf gestoken is. Nu komen we in een kleinschalig cultuurlandschap met kleinere akkers en weilanden, omgeven door houtwallen. Hier en daar is duidelijk hoogteverschil op de akkers waar te nemen, vaak veroorzaakt door jarenlang bemesten met plaggen, vermengd met mest uit de potstal en afgravingen waar het te hoog geworden is. Er zijn gebiedsaanspraken gemaakt om dit cultuurhistorisch rijke gebied te behouden. Het onverhard pad laat ons om deze akkers en bosjes heenlopen. Bij een akker beplant met struiken is het zandpad door de boer ingepalmd. Naar links komen we aan de Margrietweg en steken we over om langs Manege De Hoge Heide bereiken. Bij KNP93 komen we in het gehucht Giersbergen.
De oude nederzetting Giersbergen maakt deel uit van Drunen en haar historie gaat terug tot 1244, als Hertog Hendrik II van Brabant 150 bunder woeste grond op die plaats schenkt aan de Cisterciëncerinnenabdij van Ter Kameren bij Brussel. Giersbergen wordt dan een uithof van deze abdij waarmee bedoeld wordt een kloosterhoeve met bijbehorende landerijen en hoort zo niet tot de Heerlijkheid Drunen. Het eigenlijke goed ligt binnen een omwalling, waarbij zich de maaijen, heiden en duinen aansluiten die ook in het bezit zijn van Giersbergen. Er ontstaan op Giersbergen twee boerderijen: de Poorthoeve en de Maaihoeve. De Maaihoeve, Giersbergen 2a, is de best bewaarde boerderij. Het is een voortzetting van de middeleeuwse boerderij. Het pand staat op de Rijksmonumentenlijst. Achter deze hoeve staat een Vlaamse schuur die in 1991 is gerestaureerd. De boerderijen in Giersbergen hebben een zeer opmerkelijke oversteek, een deels doorlopende dakconstructie, die gelegenheid biedt om bepaalde werkzaamheden bij regen toch uit te kunnen voeren.
Deze oorspronkelijke middeleeuwse structuur is nog steeds op en rondom Giersbergen terug te vinden. In de 17e eeuw komt het gehucht in moeilijkheden door het oprukkende zand en er wordt gepoogd het stuivende zand vast te leggen door middel van beplantingen. De moderne gemakken zijn lang aan dit gehucht voorbij gegaan. Geleidelijk doet de moderne twintigste eeuw hier haar intrede. In 1951 wordt er nog een "dorpspomp" aangelegd, omdat in droge tijden de putten nagenoeg droog staan. Deze pomp is ook van belang voor de brandweer van Drunen en er is meer drinkwater nodig voor het opkomende toerisme. Waterleiding komt er pas in 1965. In 1958 wordt er op Giersbergen elektriciteit aangelegd.
In Giersbergen is het tijd voor de middagpauze en waar kun je dat beter doen dan in uitspanning De Drie Linden, de ideale plek voor een kopje koffie en een Udenhoutse Broeder. Na een gezellige zit op het terras in het zonnetje beginnen we aan de laatste etappe van onze dagwandeling. Vanaf KNP 91 gaat onze route in westelijke richting langs het Giersbergs Boerinneke van Giersbergen, een sculptuur van de beeldhouwster Carla Vrendenberg (1943). Het is een blijvende herinnering aan dat feit dat Giersbergen in 1995 het 750-jarig bestaan viert. Voorbij de historische Maaihoeve treffen we nog een kunstwerk: de "Magneettafel", dat de aantrekkingskracht van de kern symboliseert. Dit kunstwerk krijgt Giersbergen aangeboden als de Gemeente Drunen op 1 januari 1997 samengaat met Heusden en Vlijmen. De "Magneettafel" is ontworpen door Tine van de Weyer (1951) en is onderdeel van een serie van drie.
Tegenover de “Magneettafel” slaan we de verharding in langs KNP99, die even verderop overgaat in een zandweg. Op de T-splitsing met KNP 78 houden we rechts aan en bereiken het bosgebied dat de noordelijke zijde van De Loonsche en Drunensche Duinen vormt. Dit Nationaal Park is als natuurreservaat een van de grootste levende zandverstuivingen in West-Europa, omringd door heide, naaldbos, gemengd bos en cultuurland. Na de laatste lJstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, ontwikkelen de Loonsche en Drunensche Duinen zich tot een met eikenbos en heide begroeide hoge dekzandrug, omringd door uitgestrekte hoogvenen, zegge- en gagelmoerassen en broekbossen. Door vervening van de omgeving sinds de Romeinse tijd daalt de grondwaterstand in de duinen. Door overbeweiding en beplagging ontstaat een stuifzandgebied, waar de wind vrij spel heeft. Het gebied bereikt zijn maximale omvang omstreeks 1850. Sindsdien is het stuifzand vastgelegd door schuin op de windrichting dijken, houtwallen en boomsingels aan te leggen.
De wandeling leidt ons bij KNP77 in noordelijke richting langs het rustiek verscholen gelegen buitenhuis ‘Witmeer’ met zijn rood-witte zandloperluiken en opvallende windwijzer. Zo bereiken we uitspanning ‘De Klinkert’ en het verharde fietspad. Bij KNP74 betreden we door het hekje de bossen, die ons naar het Afwateringskanaal ’s Hertogenbosch - Drongelen leiden. Opvallend is hier de rood-witte markering van het Pelgrimspad. Na goed 500 meter slaan we bij KNP 72 net voor het afwateringskanaal , in de volksmond Drongelens Kanaal genoemd, linksaf. Dit kanaal is tussen 1907 en 1911 gegraven om het Bossche Broek te ontlasten bij wateroverlast. Het begint in het zuiden van de stad, vlakbij het Wilhelminaplein, en mondt bij de Bovelandsesluis uit in de Bergsche Maas. De grond die daarbij vrij gekomen is, is aan beide kanten van het kanaal gebruikt voor het dijklichaam. Dit kanaal zorgt er voor dat het water sneller afgevoerd kan worden en dat minder gebieden in de wintermaanden onder water staan.
We volgen het voetpad onder aan de kanaaldijk naar links tot aan de brug over het Drongelens Kanaal aan de Torenstraat. Hier steken we nogmaals het water over. Bij een picknickplaats vinden we een informatiepaneel waarop de geschiedenis van het Afwateringskanaal van 's-Hertogenbosch naar Drongelen beschreven staat. We vervolgen bij KNP33 het zandpad meteen naar links langs het water. Na bijna 2 kilometer komen we bij KNP38 opnieuw aan de Baardwijksche Overlaat met ook hier de duidelijke restanten van spoelgaten, die ontstaan bij vroegere overstromingen van deze overlaat. Een klaphekje geeft duidelijk aan, dat alleen wandelaars welkom zijn. Het is beschermd gebied! Het pad leidt ons langs het Lange Wiel, dat enigszins verscholen ligt in het bos, dat uit de jaren zestig stamt. We worden weer naar de kanaaldijk geleid en komen door het klaphekje aan de drukke Overlaatweg.
Op de Overlaatweg steken we naar links opnieuw de brug van het Drongelens Kanaal en kiezen bij KNP63 het fietspad op de oever noordwaarts tot we bij KNP75 naar rechts over de monumentale, voormalige spoorbrug van het Halve Zolenlijntje, de spoorlijn die ooit door de Langstraat gelopen heeft, het fietspad vervolgen. Eenmaal over de brug volgt het laatste stukje terug naar ons vertrekpunt bij de molen "Hertogin van Brabant". Opvallend is op dit laatste tracé een gedenksteen in het fietspad aangebracht ter herinnering aan de opening van het fietspad over het tracé van de Langstraatspoorweg door voormalig minister Hanja Maij-Weggen op 9 mei 1992. Nog even naar rechts de afslag van het Halve Zolenlijntje naar rechts . Zo komen we terug op ons startpunt van deze Baardwijksche Overlaat Route aan de parkeerplaats bij de molen Hertogin van Brabant.
Het aan de parkeerplaats gelegen café is gesloten en dus geen laatste gezamenlijk afscheidsdrankje zit er hier niet in. Nog snel even overleg over de datum van de volgende wandeldag begin april, die wellicht op woensdag 8 april gepland gaat worden. We nemen afscheid van elkaar en hier scheiden onze wegen: Harrie rijdt over de A59 huiswaarts naar Breda en Wil, Hans en Charles gaan richting Loon op Zand. Het is opletten bij de werkzaamheden van de ombouw van de N261. En zo moeten we wel met een omweg via de binnenlanden van Sprang-Capelle en Kaatsheuvel terug naar het thuisfront.
Charles Aerssens
23 maart 2015
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 23-03-2015 door C.P.J. Aerssens