Eind augustus zijn alle trouwe wandelaars van L.A.W.V.”Via-Via” na hun vakantie weer terug op het thuishonk en dus wordt het tijd om na te denken over de wandeldag van september. Karst heeft ons echter op de hoogte gebracht van het feit dat hij voorlopig door ernstige fysieke ongemakken aan een been is uitgeschakeld. Hij moet zelfs op korte termijn geopereerd worden, maar hoopt na een herstelperiode weer mee te kunnen wandelen. Dit betekent dat we het voor de komende dagwandeling, die gepland is op 3 september a.s., zonder hem moeten stellen. Na overleg is het de bedoeling om op die dag opnieuw een dagetappe van het Hertogenpad het wandelen. Het zal het vervolgtraject van de Meijelseweg naar Asten door de Grote Peel zijn. De Dit traject van het Hertogenpad start aan Meijelseweg en leidt ons dan meteen vanuit het noorden door het Nationaal Park “De Groote Peel”. Het is de variant die maar een paar maanden van het jaar toegankelijk is en niet gemarkeerd is. In september is dit nog mogelijk.
Voor vertrek op die woensdag melden zich Harrie, Hans, Wil en Charles. Maar de autorit naar het vertrekpunt op het Raadhuisplein in Meijel verloopt toch anders dan we gedacht hebben. Als we vol goede moed om 7.45 uur in de auto stappen en vanuit Loon op Zand vertrekken, komen we niet veel later net voorbij Tilburg muurvast te staan in een lange file, die slechts moeizaam oplost. Ook Harrie krijgt hiermee te maken. Uiteindelijk bereiken we pas even na 9.00 uur Meijel, waar ook Harrie niet veel later arriveert. De auto van Hans blijft achter en Harrie brengt ons naar de startplek bij Eetcafé De Buizerd aan de N279.
Vanaf Eetcafé De Buizerd vertrekken we voor deze dagetappe en steken de N279 over naar de Meijelseweg. Deze volgen we ongeveer één kilometer om dan naar links het grindpad in te slaan. De route leidt ons meteen vanuit het noorden door het Nationaal Park “De Groote Peel”. De rood-witte markering van het Hertogenpad ontbreekt hier als we naar links de Vossenbaan inslaan. Het gaat hier immers om de variant van het Hertogenpad, die slechts beperkt toegankelijk is. Vanwege het broedseizoen van de vele vogels die in Nationaal Park De Groote Peel verblijven, is een groot deel van het gebied van 15 maart tot en met 15 juli gesloten en in het najaar doen veel trekvogels dit gebied aan. Er is dan een najaarsluiting van 15 oktober tot 1 december. Het grindpad van de Vossenbaan leidt langs een boerderij. We steken de Eeuwelse Loop over en bereiken even verderop het uitgestrekte natuurgebied De Groote Peel. Het gebied wat we nu betreden heet Mosplak Peel. Het pad maakt een bocht naar links en naar rechts en het is er steeds dichter begroeid. Het is duidelijk dat deze variant van het Hertogenpad minder betreden wordt. De bochtige route verloopt over een soort aarden dijkje in een moerassig gebied tot op een T-splitsing waar we naar links wandelen. Het eerste stuk van de route gaat dwars door grote hoge varens, maar even later komen de eerste waterplassen in zicht. Aan het einde van dit pad staan we bij het Steltlopersven, waar we rechtsaf slaan.
Het Steltlopersven is een ondiepe plas, ontstaan door het vasthouden van water voor hoogveenherstel. Het ven is in de eerste jaren een ideale plek voor allerlei steltlopers, waaronder kievit en grutto, die er in grote aantallen op bezoek komen. Inmiddels zijn de aantallen steltlopers sterk teruggelopen. In de directe omgeving zijn nog naaldbosjes aanwezig, die in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw zijn aangeplant voor houtproductie. Het gaat om diverse soorten grove den, Corsicaanse den en zeeden, in een enkel geval ook om fijnspar, Douglas en Lariks. Na ongeveer één kilometer gaat de route naar links bij brandpaal 26 om dan vervolgens naar rechts af te slaan bij het wildrooster. We zijn nu midden in het hoogveengebied, dat hier 2500 jaar geleden door klimaatsverandering is ontstaan en waar nu nog duidelijk de sporen te zien zijn van de turfwinning, waarmee men zo’n 600 jaar geleden op kleinschalige wijze is begonnen om de beste turf op de natte plaatsen uit te baggeren. Sinds 1853 wordt de Peel aan de Brabantse kant bedrijfsmatig ontveend en ontgonnen door de Bossche broers Jan en Nicolaas van de Griendt. Door die machinale vervening verandert het gebied drastisch en worden er voor de afwatering en afvoer van de turf een strak patroon van vaartjes en kanalen gegraven. Zo passeren we het 8e Vaartje, het 6e Vaartje en het 3e Vaartje. Door die grootschalige turfwinning zijn ook het juist gepasseerde Steltlopersven en de plas Aan het Elfde ontstaan. In 1970 is het gedaan met de turfwinning afgelopen en wordt De Groote Peel een natuurgebied met een natuurbeheer dat gericht is op de instandhouding als hoogveengebied, waarbij voor de groei van het veenmos natte en voedselarme omstandigheden gemaakt worden.
We volgen het pad zo’n anderhalve kilometer om dan voorbij een vennetje op de kruising naar links de grasbaan te volgen. Op het kruispunt van de brandgangen 1 en 2 passeren we de provinciegrens van Noord-Brabant en Limburg en gaan rechtdoor tot we op de Mussenbaan de gemarkeerde route van het Hertogenpad oppikken. Naar het westen hebben we nu zicht op de voormalige landbouwgronden die grenzen aan Nationaal Park De Groote Peel en in de bocht naar links geeft een informatiebord aan dat dit een overgangsgebied is tussen landbouw en De Groote Peel in het kader van natuurherstel. Om te verhinderen dat ondergronds water wegstroomt uit De Groote Peel is in 2008 een waterdicht kunststof scherm aangelegd met een lengte van 1,7 kilometer en 3,5 meter diep. Door de opstuwende werking van dit scherm wordt de waterstand in de Peel verhoogd en kan het hoogveen verder herstellen. De bocht door nemen we het eerste pad naar links en wandelen we door tot op een 3-sprong, waar we scherp naar rechts afbuigen.
De route voert over een knuppelbruggetje en dan verderop eerst naar rechts en dan naar links opnieuw over een knuppelbruggetje. De rood-witte markering laat ons opnieuw naar links afslaan tot we voor ons een Brabantse langgevelboerderij zien, het voormalige bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer. Het nieuwere in 2001 gebouwde Bezoekerscentrum “Mijl op Zeven” staat hier enkele honderd meters zuidelijk vandaan aan de Moostdijk. Het ontwerp is van architect Renz Pijnenborgh, die voor de bouw en afwerking materialen gebruikt heeft die weinig belastend voor de natuur zijn. Bij de vormgeving is rekening gehouden met de zonnestand en op het dak staat een windmolen die elektriciteit opwekt. De dakbedekking bestaat uit vetplantjes. Het houten gebouw wordt verwarmd en gekoeld via het grondwater en een speciaal systeem zorgt voor recycling van het afvalwater.
De route van het Hertogenpad kiest voor de richting naar het bezoekerscentrum en biedt de mogelijkheid hier aan te gaan. Ook wij kiezen voor deze optie voor een bezoek aan het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer en we maken van de gelegenheid gebruik om er ook van een kopje koffie met kruisbessenvlaai te genieten. Daarna keren we terug naar de routevariant, die voorbij gaat aan het voormalige bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer. Even verderop komen we aan een opmerkelijk oorlogsmonument, opgericht in 2002 voor de vele vliegtuigbemanningen die tijdens de Tweede Wereldoorlog de dood hebben gevonden in het gebied De Grote Peel. Totaal komen er in de periode 1939-1945 in Zuidoost-Brabant 98 militaire vliegers om het leven. Het gedenkteken is een roestvrijstalen vierkante zuil met twee plaquettes met de tekst: “Ter nagedachtenis aan de vliegtuigbemanningen die hun dood vonden in de peel tijdens de tweede wereldoorlog (1939-1945)”. De randen van dit hoogveengebied, met name aan deze zijde, zijn ook het decor was van wekenlange strijd in november 1944 tussen Duitse en Amerikaanse soldaten. Op deze plek komen we ook aan de uitzichtvlonder met een prachtig uitzicht over het water van waterplas het Meerbaansblaak, die ontstaan is door het uitbaggeren van turf. Boven het water steken kienhoutstobben uit, prehistorische boomstronken die in het veen niet verteerd zijn en lastig waren bij het winnen van turf. De peelwerkers noemden ze “peelpuisten”. Het wandelpad verloopt noordwaarts en leidt ons over de Meerbaan langs een vogelobservatiehut en een houten uitkijktoren, vanwaar we een prachtig weids uitzicht over het veengebied hebben. Zo komen we aan een 4-sprong met een bijzondere bank en steken hier rechtover, de 3e Baan volgend tot op de splitsing met de Bescheid of Astensche Moostscheiding, de provinciegrens van Limburg met Noord-Brabant.
Op de historische kaart van 1892 is duidelijk te zien dat deze Bescheid of Astensche Moostscheiding als provinciegrens twee verschillende landschappen heeft doen ontstaan. Aan de Brabantse zijde is de Peel bedrijfsmatig en machinaal ontveend door de Maatschappij Griendtsveen en verandert het gebied drastisch met een strak patroon van gegraven vaartjes en kanalen voor het afvoeren van de turf. Het zuidelijke Limburgse deel is grotendeels door particulieren met de hand verveend in eigen of jaarlijks gepachte kleine turfveldjes, met veenputten. Voor het vervoer van de turf met karren zijn parallel verlopende peelbanen uitgespaard. Veel veenputjes zijn het resultaat van één dag werk en lopen de volgende dag weer helemaal vol water, die weer binnen een aantal jaren dichtgegroeid zijn met veenmos. De sporen van die peelbanen zijn nu nog goed zichtbaar in het landschap, zoals hier de 3e Baan.
De route aan de Brabantse zijde van de Bescheid of Astensche Moostscheiding kronkelt over de heide en laat ons zo’n oud turfvaartje, het 8e Vaartje, oversteken. Naar rechts buigt de route af en krijgen we zicht op de waterplas "Aan 't Elfde", waar ooit het 11e Vaartje heeft gelegen. Over een dam lopen we door de "Aan 't Elfde" waterplas en komen opnieuw op de brede grasbaan Bescheid of Astensche Moostscheiding om dan op de kruising met de 10ee Baan linksaf te slaan. We zijn weer in Noord-Brabant en volgen het kronkelend pad in noordoostelijke richting langs de uitloper van de waterplas "Aan 't Elfde". De route gaat door heidevelden en moerasgronden naar De Pijp. Deze veldnaam verwijst naar de plek waar de peelwerkers in hun pauzes een pijp hebben gerookt, omdat het vanwege brandgevaar verboden is om zomaar ergens te roken. De peelwerkers hadden ook een zilveren dopje op de pijp om te voorkomen dat er vonkjes vanaf kwamen. Bovendien rookten ze niet als ze naar huis gingen tot buiten de Peel. Vanaf De Pijp gaat de route oostwaarts langs de waterplas van de Filosche Peel en komen dan bij waterplas "'t Eeuwige Leven", vernoemd naar een verdwenen herberg met die naam.
Aangekomen op de T-splitsing staan we opnieuw aan de Eeuwselse Loop en gaan naar rechts tot we in de bocht naar links aan de heuvelrug van de Vossenberg staan, een hoogte in het landschap, waar op enkele plaatsen bunkers staan uit de tijd voor de Tweede Wereldoorlog. Ze maken deel uit van de Peel-Raamstelling, een verdedigingslinie door het Nederlandse leger gebouwd tegen een mogelijke inval door de Duitsers uit het oosten. De stelling telt hier zeven zware bunkers, loopgraven, gevechtsputten en andere versperringen, die ongebruikt gebleven zijn bij de Duitse inval in mei 1940. Deze kazematten hebben cultuurhistorische waarde voor de militaire geschiedenis van Nederland voor en tijdens WOII door het bijzondere materiaalgebruik en de toepassing van moderne materialen en technieken van gewapend beton. Ze zijn gaaf en vertonen geen sporen van gevechtshandelingen. Het is ook hier dat we bij het laatste wandelknooppunt 34 op Brabantse bodem naar rechts afbuigend het Nationale Park De Groote Peel verlaten en langs de bosrand zuidoostwaarts wandelen. We zijn nu definitief in de provincie Limburg! We passeren nog een in het bos gelegen kazemat en komen aan een picknick plek, waarop we al zo lang gewacht hebben. Hier komt het proviand uit de rugzak en genieten we van een stevige pauze, waarop we al zo lang hoopten. Het is immers niet zo ver meer naar Meijel.
Weer op weg houden op de verharde weg aan en nemen de eerste mogelijkheid naar links. We volgen het asfalt tot in het buurtschap Berg, waar we op de T-splitsing naar rechts afslaan. We komen aan de Nederweertsedijk en steken deze over. Het zandpad leidt naar het Simonshoeksche Bos. Aangekomen op de T-splitsing slaan we linksaf het brede bospad in en aangekomen bij de eerste bebouwing voor huisnummer 9, nog voor het asfalt, gaat de route naar rechts. Voor de bosrand nemen we het pad naar links en komen net voor de N279 in het buurtschap Simonshoek, ontstaan uit een ontginning van Simon Gerardts Simons van de Heytrack, die in 1615 met zijn vrouw Wendelina en kinderen van de Neerkant naar Meijel is getrokken om de taaie grond van de Peel te bedwingen. In de loop van de jaren vestigen zich meer boeren in deze uithoek en leeft de naam van die eerste pionier hier voort.
We steken de drukke N279 over en wandelen naar rechts. Hier Aan de Kemmer staat in het plantsoen de kapel van de H. Familie. In 1905 laat Hendrik Verschaeren hier een kapel bouwen toegewijd de H. Familie van Jezus, Maria en Jozef. Het is de architect-aannemer Willem Gooden, die deze kapel tekent en bouwt met bakstenen uit de veldoven van Martinus Verstappen de Kremmer. De kapel van de H. Familie heeft een driezijdig gesloten koor en een met leien gedekt schilddak. In de zijmuren is een Grieks kruis uitgespaard en ook het kruis op de voorgevel heeft de vorm van een Grieks kruis. De kapel heeft een cementboog toegang, is voorzien van steunberen en moet vooral een plek worden om bescherming te vragen tegen ongeluk in het gezin. Pastoor Joannes Arnold Hubert Wouters (van 1896 tot 1906 pastoor in Meijel) vindt dat er ook een mooi beeld in moet komen. Hiervoor laat hij Peter van Heugten, beter bekend als “Nöllekes Pietje”, zorgen, die bij de pastoor komt met het trieste verhaal over miltvuur en tuberculose onder het vee en over de Engelse ziekte bij veel Meijelse kinderen en ook in de familie. Aldus geschiedt en volgens de oude buurtbewoners verdwijnen de ziekten. Als de kapel in de oorlog verwoest wordt, doen de omwonenden vergeefs een beroep op de landelijke oorlogsschaderegeling en ook de Gemeente laat het afweten. De buurtkapel, dan in eigendom van P. van Bree, wordt vervolgens zo goed mogelijk in eigen beheer herbouwd en doet vele jaren dienst als rustaltaar tijdens de jaarlijkse Sacramentsprocessie. Na de veranderingen in het kerkelijk leven dreigt de kapel danig in verval te raken en de buurtbewoners restaureren rond 1970 het bouwwerk. De Meijelse kunstenares Gerda Gielen maakt in 1972 een nieuw beeldje van de H. Familie. Maar na een paar jaar is door het vochtprobleem een grote restauratie van het kapelletje onvermijdelijk en nu springt de Gemeente wel bij en zo heeft de kapel van de H. Familie haar markante plaats in Meijel behouden.
Na het kapelletje slaan we naar links de Kalisstraat in, die ons naar het centrum van Meijel brengt en we volgen de bocht naar rechts door de Dorpsstraat. Hier passeren we een opmerkelijke sculptuur: “Het Reizend Gezag” van de Roermondse beeldhouwer Dolf Wong Lun Hing. Eeuwenlang verloopt hier tot 1953 de gevaarlijke doorgaande weg door de Peel van Keulen - Roermond naar ’s Hertogenbosch op de Peelrandbreuk. Het verbeeldt niet Sint Willibrordus, maar “iedereen” die in het verleden als reiziger op zijn route door de Peel veroordeeld is tot deze Meijelse straat met tolheffing bij de Keulse Karre en later bij pand Veltmans: de turfstekers, de voerlui, de vrijers, de soldaten te voet of te paard, de zwervende bendes en de vagebonden, maar ook de hoge heren, “Het Reizend Gezag”. Om de herinnering aan die oude situatie levend te houden maakt Dolf Wong in 1985 dit beeld van “paard met ruiter” op een sokkel van kinderkopjes. Nog slechts een paar honderd meter scheiden ons van het eindpunt van deze dagetappe van het Hertogenpad. Dan staan we op het Raadhuisplein het eindpunt van dit traject.
We sluiten deze dagwandeling af op het terras van het Oranje Hotel aan het Raadhuisplein. Hier genieten we na onder het genot van een pilsje, alvorens huiswaarts te rijden. Eerst nog even de auto van Harrie ophalen bij Eetcafé De Buizerd aan de N279 en dan naar Breda of Loon op Zand. De terugreis gaat in elk geval een stuk sneller dan in de ochtend. Afspraken voor de nieuwe dagwandeling worden nog niet gemaakt. Charles buigt zich over de mogelijkheden en wellicht houden we het de volgende keer wat dichter bij huis.
Charles Aerssens
18 september 2014
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 18-09-2014 door C.P.J. Aerssens