De maand maart maakt een opmerkelijke start nadat koning Winter zich razend snel heeft teruggetrokken en de schaatsen weer in het vet gezet zijn. De temperaturen komen boven normaal en het voorjaar lijkt ineens vroeg in het jaar terrein te winnen. De nieuwe wandeldag, die in het verschiet ligt en gepland is voor woensdag 14 maart biedt in elk geval goede vooruitzichten. Charles heeft de draad van het Hertogenpad weer opgepakt en het ligt in de planning om traject 6 van het Hertogenpad met start in Slabroek bij Natuurcentrum Slabroek rond te mailen. Zo gezegd zo gedaan. Het vraagt immers om een goede logistiek als zich meer dan 5 personen melden. Dit gebeurt, maar dan meldt Arie zich af. Zo gaan we er vanuit dat Peter, Karst, Harrie, Jan Willem en Charles op 14 maart present zullen zijn!
Maar dan slaat de twijfel en het noodlot toe. Jan Willem haakt af en Peter wordt geveld door griep. Ook Arie, die op het allerlaatste moment nog mee wil lopen, blijft ziek thuis. En dus treffen Harrie, Karst en Charles elkaar op woensdag 14 maart om 7.30 uur op de parkeerplaats van McDonald’s in Waalwijk. Vanhier wordt er met 2 auto’s vertrokken naar het eindpunt van de dagwandeling in Odiliapeel. Het is de bedoeling om hier op het eindpunt één auto achter te laten en dan naar het startpunt bij Natuurcentrum Slabroek te rijden. Van hier zal de route ons op het eerste stuk door de Slabroeksche Bergen langs Hengstheuvel naar het bosgebied Udenoord voeren, waar aan de zuidzijde tijdens WOI het Belgische vluchtelingenkamp “Vluchtoord” is gevestigd. Ten oosten van Uden verloopt het traject van het Hertogenpad over de restanten van de spoordijk van het voormalig Duits Lijntje om ons vervolgens met een ruime bocht rond de Vliegbasis Volkel naar Odiliapeel te leiden, het eindpunt van deze dagetappe.
Via ’s Hertogenbosch en Uden rijden we vlot naar Odiliapeel, waar we aan de Oudedijk op het Terraveenplein bij de R.K. Kerk van de H. Kruisvinding de auto van Charles achterlaten en via Uden naar Slabroek vertrekken. In Uden is het even zoeken naar de juiste route omdat bij het nieuw gebouwde Bernhoven Ziekenhuis de route naar Slabroek is afgesloten. Via Hengstheuvel bereiken we na enig zoeken de parkeerplaats aan de Slabroekseweg op de kruising met de Maashorstweg en de Erenakkerstraat in het kleine buurtschap Slabroek. De naam Slabroek komt van de woorden 'slobbe' ofwel 'onvaste grond, slib' en 'broek' dat zoveel betekent als een moerassig of drassig stuk land. Deze nette en drassige bodemgesteldheid komt door de Maas, die hier ooit zijn loop heeft gehad en dit heeft zijn effect gehad op de ontwikkeling van het landschap.
Hier laten we de auto van Karst achter en wandelen vanaf wandelknooppunt 53 oostwaarts naar Natuurcentrum Slabroek. Het is een bezoekerscentrum dat een start- en informatiepunt is voor veel natuurgerichte activiteiten en wandelingen in het natuurgebied De Maashorst, gevestigd is in een monumentale boerderij, die in 2007-2008 gerestaureerd is en waarvan het interieur volledig vernieuwd is. Voorbij het bezoekerscentrum Slabroek gaat de route rechtdoor tot we na 50 meter bij wandelknooppunt 10 rechtsaf Karlingerweg inslaan. Na goed 700 meter wijst de rood-witte markering van het Hertogenpad ons naar rechts bij wandelknooppunt 21 en we volgen de brede zandweg rechtsaf. Door het drassige grasland verloopt het Hertogenpad linksaf gele route en over een knuppelbruggetje gaat het rechtdoor richting een heuveltje.
De heuvel over betreden we de Slabroeksche Bergen. Deze Slabroeksche Bergen bestaan uit twee bijna 2 kilometer lange stuifwallen die in oostelijke bij elkaar komen en aansluiten op open stuifzand en schraal grasland en heidevegetatie. De bosbegroeiing van de Slabroeksche Bergen bestaat grotendeels uit een oude boskern en worden beschouwd als een zeer waardevol gebied uit oogpunt van genetica, ecologie en cultuurhistorie met de oude eikenbegroeiing in samenhang met de schrale gras- en heidevegetaties en de open stuifzanden. Wij volgen het pad rechtdoor en kruisen het fietspad. Op een splitsing houden we rechts aan. Voorbij wandelknoopunt 4 laten we het bosgebied van de Slabroeksche Bergen achterons en komen aan de verharde weg, de Udense Dreef. Hier steken we over en nemen het pad langs sloot. Aan het einde van het graspad slaan we op de brede zandweg rechtsaf tot we aan het einde van deze zandweg linksaf slaan en de route over het asfalt van de Voortweg naar links vervolgen. Na goed 50 meter slaan we achter de boerderij linksaf een brede onverharde weg in, waar we aan het einde van deze onverharde weg bij wandelknooppunt 24 het fietspad van de Bosdreef oversteken en het bospad inlopen.
Hier betreden we het bosgebied Udenoord, een vroeger productiebos dat in het kader van de werkverschaffing tijdens de crisisjaren na WOI is aangelegd. Boswachter Theo Moorman krijgt de opdracht om de heide die niet meer economisch interessant is en daarom ontgonnen moet worden, in te planten met grove den en enkele soorten loofbomen. Deze laatste worden rondom de vierkante plantvakken ingeplant, omdat deze loofbomen een brandremmende functie hebben. Zo wordt Udenoord doorsneden door rechthoekig op elkaar aansluitende boslanen. Daarnaast heeft de slimme, eigenzinnige boswachter voor recreatieve doeleinden door deze rechte plantvakken 2 rijen loofbomen langs een slingerend pad aangeplant, dat in deze dichte aanplanting niet opvalt en mooi door de bospercelen kronkelt. Kenmerkend zijn hier de naaldbossen, die worden afgewisseld door percelen met loofbomen. In de naaldbossen zijn aan de zijkant van de paden in vroegere jaren beukenbomen aangeplant. De lanen hebben hierdoor het karakter van de paden in een oud landgoed gekregen. Wij nemen het eerste bospad rechtsaf bij wandelknooppunt 8 en wandelen op de viersprong rechtdoor. Op de kruising van paden linksaf en na ca. 50 meter rechtsaf. Zo komen we op de Corsicanerweg, die we naar rechts volgen. De rood-witte markering leidt ons daarna een paar honderd meter over het nu geasfalteerde Slingerpad tot we uitkomen bij wandelknoopunt 7 met een informatiebord van natuurpark De Maashorst.
Als we de kruising oversteken, komen we langs het oude transformatorgebouw van de PNEM, bouwjaar rond 1920 van de 20e eeuw en opgenomen als industrieel erfgoed op de gemeentelijke monumentenlijst. In de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt het omgebouwd tot Vestzaktheater “Naat Piek”. Naat Piek is een toneelvereniging uit Uden, die haar naam ontleent aan Naat Piek, een schelm, die allerlei fratsen uitgehaald heeft in het Land van Ravenstein en de hoofdpersoon is in “Het lustige leven van Naat Piek” uit 1933 van de schrijver H.J.M. van den Heuvel (1867- 1940). De gevel van het oude PNEM-gebouw is grondig schoongemaakt, de kozijnen zijn flink onder handen genomen en de parkeerplaats is met half verharding compleet vernieuwd. Rondom het gebouw is met behulp van keerwanden en mooi aangeplante taluds een verhoogd terras gerealiseerd. Het geheel van de buitenruimte is al met hagen omzoomd en de nieuwe ingang, vanaf de parkeerplaats, naar het aangrenzende openluchttheater heeft zijn uiteindelijke vorm gekregen. Op de gevel is een gedicht aangebracht van Maarten van den Elzen, waarin het een sfeerbeeld schept van deze plek waar tijdens WOI het Belgische vluchtelingenkamp “Vluchtoord” is gevestigd.
Vluchtoord Uden is hier ontstaan in 1915 tijdens WOI nadat Antwerpen in september 1914 is ingenomen door de Duitsers. Vele duizenden Belgische vluchtelingen trekken naar het neutrale Nederland. Via een tentenkamp in Hontenisse in Zeeuws Vlaanderen worden deze vluchtelingen in Nederland opgenomen en verspreid over diverse vluchtelingenkampen, waaronder Uden. Op 20 april 1915 arriveren zij in Uden, waar een groot barakkendorp uit de grond gestampt word op het toen nog woeste heidegebied tussen Uden en Zeeland. Het is een compleet houten dorp met eigen scholen, kerk, ziekenhuis met kraamafdeling, aparte zalen voor mannen, vrouwen en kinderen, een sanatorium en mortuarium, met apotheekhoudende huisartsen, textielindustrie, werkplaatsen, winkels en postkantoor. Er is een rijk cultureel leven en de Belgen bouwen er een heuse wielerbaan! Er is zelfs een vluchtoord betaalsysteem met kartonnetjes met de waarde van Nederlandse centen. Bijna 8000 mensen nemen hier hun intrek, meer dan de bevolking van Uden die op dat moment uit ongeveer 6000 inwoners bestaat. Van Vluchtoord Uden is niets meer over, want na afloop van WOI trekken de Belgen met inbegrip van de houten barakken terug naar hun kapot geschoten vaderland.
De route van het Hertogenpad volgt de kasseien van de Pnemstraat en gaat aan het eind voor een verkeersweg Belgenlaan rechtsaf. Het is lastig hier de drukke Belgenlaan over te steken en aan de overzijde de Landerlaan in te gaan. Bij verkeerslichten is het minder gevaarlijk de rondweg van Uden over te steken bij Y-85319 en even terug te wandelen tot de eerste weg rechtsaf de Landerlaan in. Tegenover de boerderij met huisnummer 5 slaan we linksaf een zandpad in. Aan het einde van dit pad komen we op de Grensweg en gaan rechtsaf. Doorlopend komen we bij wandelknooppunt 3 aan de Lange Goorstraat en volgen het asfalt naar links tot we rechts een bospad nemen langs een bosrand en tussen weilanden door. Op een viersprong rechtdoor en met de bocht naar links bereiken we de Boekelsedijk. We wandelen even naar rechts om dan na 25 meter de Boekelsedijk over te steken en het zandpad in te lopen. Op de eerste viersprong gaat de route rechtdoor om op de volgende viersprong rechtsaf te gaan. Het asfalt van de Millse Baan steken we over en nemen dan op de Bunders de eerste gelegenheid naar links, de Houtvennen. Zo komen we aan de restanten van de spoordijk van het voormalig Duits Lijntje.
Deze in 1873 door de Noord-Brabantsch-Duitse Spoorweg Maatschappij (NBDS) geopende spoorlijn is alweer enige tijd buiten gebruik is. Het Duitse lijntje is ooit tot stand gekomen door de heren W.H. van Meukeren, notaris in Rotterdam en rechter mr. A.H. Verster uit Boxtel, die in 1867 een concessie aanvragen voor de aanleg en voor de bedrijfsvoering van een spoorlijn tussen Boxtel en Kleef, die beiden al aan het spoorwegnet aangesloten zijn. Aanvankelijk wordt de aanvraag door de Nederlandse regering afgewezen, maar met een aanpassing wordt in 1869 de concessie verleend en de NBDS opgericht. In februari 1872 verleent de Pruisische regering de jonge Maatschappij een definitieve concessie voor de aanleg en de bedrijfsvoering van de spoorlijn. De bouwwerkzaamheden en de start wordt gekenmerkt door financiële en organisatorische problemen. Op 15 juli 1873 kan desondanks en met een schuld van meerdere miljoen gulden het eerste stuk van de spoorweg van Boxtel naar Gennep in gebruik worden genomen. Bij de ingebruikneming is deze spoorlijn een schakel in het treintraject tussen Londen en Berlijn en verder oostwaarts richting het in Rusland gelegen Vladivostok. Ooit hebben hier keizers, koningen en vorsten gereisd en heeft het spoor gezorgd voor een rechtstreekse korte verbinding tussen de zeehavens Vlissingen, Antwerpen en Rotterdam en het Duitse achterland. Ook is de lijn van betekenis geweest voor de uitgestrekte heideontginningen van de Peel tussen 1873 en circa 1930. In 1950 wordt de lijn voor personenvervoer gesloten. En in 2004 beëindigt de NS het goederenvervoer op het laatst overgebleven stuk van Boxtel tot Veghel.
De spoordijk van de voormalige Duitse spoorlijn loopt in oost-westelijke richting en vormt over een lengte van circa 4 kilometer de grens tussen de Gemeenten Uden en Landerd. In 1973-1974 zijn de rails verwijderd en met de gemeentelijke herindeling is het talud van de spoorlijn overgegaan in handen van de Gemeente Uden. De taluds en ook het spoorplateau zijn geleidelijk begroeid geraakt en het spoorplateau is gedeeltelijk nog begaanbaar. We kiezen er dan ook voor om onze route van het Hertogenpad hier over de oude spoordijk met zijn veelzijdig planten- en dierenleven waarbij enkele bijzondere en zeldzame planten- en diersoorten voorkomen, aan te passen. Zo vormt de spoorbaan ook een ecologische verbindingszone en zorgt de begroeiing voor een speciaal microklimaat. Speciaal voor dit doel zijn in dit gebied van de Houtvennen nog poelen, plasdras zones en kleine bosjes aangelegd, die zorgen dat er voldoende voortplantingsbiotoop aanwezig is voor libellen, en amfibieën, zoals de watersalamander en de groene kikker. Zo passeren we ook een stukje rails als overblijfsel van deze treinverbinding en komen ook langs de voormalige wachtpost 29, nu woonhuis. Bij wandelknooppunt 84 verlaten we het talud van de oude spoorbaan en volgen de route naar rechts richting de omheining van Vliegbasis Volkel.
Deze Vliegbasis Volkel oostelijk van Uden, ten noorden van Odiliapeel en het nabijgelegen dorp Volkel, is in 1940 door de Duitsers aan het begin van WOII aangelegd als een zogeheten “Nachtlandeplatz” voor de jachtvliegtuigen van de Deutsche Luftwaffe strategisch gelegen ten zuiden van de grote rivieren. De geallieerde bommenwerpers, die tijdens WOII veelal 's nachts op weg naar het Ruhrgebied overvliegen worden vanaf hier door het Duitse afweergeschut onder vuur genomen en aangevallen door de Luftwaffe eenheden van de Fünfte Zerstörer Gruppe met Junkers JU 88 en de Dritte Gruppe Jagdgeschwader 7 met Messerschmitts ME 262. De zware bombardementen op 15 augustus en 3 september 1944 betekent het einde van de Deutsche Luftwaffe op Volkel waarbij de op Volkel gestationeerde 28 vliegtuigen van de Dritte Gruppe Jagdgeschwader 7 van het type Messerschmitt Me 262 vrijwel onbeschadigd blijven. In september 1944 rukken de geallieerden bij Operatie Market Garden door Oost Brabant op en verlaat de Deutsche Luftwaffe het vliegveld en wordt Vliegbasis Volkel in gebruik genomen door de RAF met Typhoons, Tempest en Spitfires.
In april 1950 neemt de Koninklijke Luchtmacht het geheel echter over en bouwt het uit tot moderne vliegbasis waar door de jaren heen verschillende vliegende squadrons van de Koninklijke Luchtmacht zijn gestationeerd met nu F-16 gevechtsvliegtuigen, enkele ondersteunende squadrons en een USAF munitie onderhouds squadron. Hiervoor worden aan het begin van de jaren zeventig van vorige eeuw worden met een grootschalig NAVO project op Vliegbasis Volkel vliegtuigbunkers en commandobunkers gebouwd. Bij de in grote aantallen gehouden oefeningen ligt de nadruk daarna op bescherming van de naleving van het vliegverbod boven Bosnië, het verlenen van luchtsteun aan geallieerde grondtroepen in Afghanistan. Daarnaast bestaat het vermoeden dat de Vliegbasis Volkel de enige locatie in Nederland is waar kernwapens zijn opgeslagen, hoewel dit door het Ministerie van Defensie nooit is bevestigd of ontkend, in elektronisch bewaakte kluizen in de vloer van een aantal vliegtuigbunkers verspreid over de basis, waarin tevens F-16’s gestald staan. Het tactische B61-kernwapen maakt deel uit van de nucleaire standaardbewapening voor deze F-16 en is bedoeld om in oorlogstijd door Nederlandse toestellen te worden afgeworpen in het kader van de kernwapentaak die Nederland binnen NAVO-verband vervult.
Langs de omheining met hier en daar een toegangshek en wachtposten voert de route ons oostwaarts naar wandelknooppunt 83 aan de Trentsedijk. Hier wandelen we naar rechts en komen langs de vliegtuigspotplek en het meest oostelijk gelegen deel van de startbaan van Vliegbasis Volkel. Zo bereiken we de drukke doorgaande Middenpeelweg N277. Over de ventweg naar rechts komen we aan de rotonde met de N264, die we naar rechts volgen. Met een ruime bocht gaat dit traject van het Hertogenpad om het oostelijk deel van Vliegbasis Volkel. Na ongeveer 1,5 kilometer voorbij huisnummer 5 slaan we linksaf de Rode Eiklaan in en komen na 1 km bij wandelknooppunt 41op de kruising met de Beukenlaan. Op deze viersprong gaat de route rechtsaf de Beukenlaan in richting Odiliapeel. Hier ligt aan de rand van Odiliapeel de Peelsche Heide. Een ‘vergeten’ stukje natuur met een kleine visvijver, waar maar weinig mensen hun vrije tijd doorbrengen. Maar daar komt verandering in!
Als je bij de bosrand nu de routemarkering tegenover de Noordlaan door de Peelsche Heide wilt volgen wordt de zandweg na 20 meter geblokkeerd door een hekwerk en is de slagboom met routewijzer van het Hertogenpad onbereikbaar. De Gemeente Uden is bezig met een herinrichting van de Peelsche Heide en wil er een aantrekkelijk natuurgebied met veel biodiversiteit en uitgebreide mogelijkheden voor wandelen, vissen en andere vormen van ontspanning van maken. Odiliapeel krijgt zo niet alleen een ruime visvijver, maar een compleet natuurgebied met een netwerk van wandelpaden. Ook moeten er parkeerplaatsen komen. De inventieve wandelaar kan de hindernis ontwijken en toch de route vervolgen! Langs het water slaan we bij de klinkerweg linksaf en bereiken tussen de kolommen door opnieuw de Beukenlaan. Naar rechts komen we aan de eerste huizen van Odiliapeel. Na goed een kilometer staan we in het centrum van Odiliapeel op de kruising met de Oudedijk. Hier op het Terraveenplein eindigt het traject van het Hertogenpad.
We hebben de 19 kilometer vlot afgelegd en zijn al om 13.30 uur op onze eindbestemming. Onderweg hebben we geen gelegenheid gehad om een kopje koffie te drinken, maar hier in Odiliapeel gunnen we ons dit wel. We strijken neer in Cafetaria Eethuis De Buurman aan de Oudedijk, waar we ons kunnen verheugen op een kopje koffie of een cappuccino met een heerlijk stuk appeltaart met slagroom. Daarna gaat het huiswaarts. Dit keer redelijk vroeg en we spreken af om de volgende keer opnieuw een volgende etappe van het Hertogenpad te wandelen. Met de planning erbij wordt dit wellicht de woensdag na Pasen. Charles zegt op tijd een mail te doen rondgaan met de vraag wie mee gaat. De wandelaars van vandaag hopen op een iets groter gezelschap!
Charles Aerssens
28 maart 2012
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 28-03-2012 door C.P.J. Aerssens