Ofschoon iedereen in de meivakantie, die dit jaar twee weken duurt, veel plannen gemaakt heeft om er op een paar dagen op uit te trekken, is er toch gereageerd op het voorstel van Charles om meteen aan het begin van die meivakantie een wandeldag op de planning te zetten. Charles heeft Bert gepolst of hij weer eens zin heeft om de wandelschoenen onder te binden. Hij kan immers gedurende het jaar niet op de maandelijkse wandel woensdagen van de partij zijn. Hem schikt maandag 28 april, maar Jan Willem en Lorenz geven te kennen andere verplichtingen te hebben. Jan meldt zich op het laatste moment af. Peter wil wel mee lopen, maar moet zich op 28 april om 7.15 uur toch ziek afmelden. Dit betekent dat op de afspraak Bert, Harry en Charles zullen verschijnen.
Voor deze gelegenheid heeft Charles een rondwandeling in het buitengebied tussen Oisterwijk en Oirschot uitgezet. Hij maakt gebruik van de wandelroute “De Logtse Heide” van het wandelroutenetwerk Land van de Hilver en de wandelroute De Beerze in de omgeving van Spoordonk. Door deze op elkaar te laten aansluiten is er een rondwandeling ontstaan van ongeveer 23 kilometer met als startpunt en eindpunt “De Gerrithoeve” aan de Kollenburgsebaan in Oisterwijk. Voor Charles en L.A.W.V.”Via-Via” geen onbekend adres, aangezien Kitty “De Gerrithoeve” voor het 60-jarige verjaardagsfeestje van Charles als verrassingplek heeft gekozen. Charles is op 8 maart hierheen gelokt door Marcelle met het smoesje voor Makelaar Quist foto’s te maken in het buitengebied van Oisterwijk. Met recht kan gezegd worden dat Kitty, Marcelle en Bas er zo in geslaagd zijn Charles, na bijna 2 maanden om de tuin te leiden, hier op “De Gerrithoeve” een geweldig verjaardagsfeest te geven!
Na een geweldig mooi, haast zomers, weekeinde laten de weergoden ons om maandagmorgen 28 april in de steek. Buienradar belooft niet veel goeds en het lijkt of Pluvius de hemelsluizen heeft opengezet. Toch melden zich vol goede moed rond de klok van 8.00 uur Harry, Charles en Bert bij “De Gerrithoeve” aan de Kollenburgsebaan. Dit keer niet zoals gebruikelijk om 9.00 uur. Bert wil namelijk om 15.00 uur terug in Zevenbergen zijn. Dit betekent dat we de wandeltijd moeten verschuiven. Maar dit vroege uur is voor niemand een probleem. We vertrekken over het asfalt van de Kollenburgsebaan westwaarts naar de drukke Oirschotsebaan, die we oversteken. We blijven het zandpad volgen tot aan het einde van het bosje op de kruising, waar we naar rechts gaan, de Hanenberg in. Het bospad komt uit op de kruising van Heikant, Franse Baan en Zandstraat. We steken hier recht over en vervolgen onze route op het fietspad. We passeren een boerderij “de inslag” genaamd en discussiëren hoe dit bouwwerk aan zijn naam komt. Aangekomen bij een monumentaal pandje voorzien van luiken met rood-wit zandlopen motief wandelen we naar rechts De Camp in en komen in het natuurgebied van de Oisterwijkse Bossen en Vennen, een gebied van 400 hectare dat eigendom is van de Vereniging Natuurmonumenten en waarvan al grote delen in 1913 en 1915 aankocht onder leiding van Pieter van Tienhoven.
Als De Camp is overgegaan in de Bosweg lopen we bij de slagboom naar rechts en komen nu in het beekdal van de Rosep, die ten oosten van Moergestel in het Moergestels Broek ontspringt tussen de A58 en het Wilhelminakanaal en na 10 kilometer in noordoostelijke richting uitmondt in de Essche Stroom. De naam ‘Rosep’ is mogelijk afgeleid van Roesop ofwel “Roest-er-op”, wat duidt op het roesthoudende kwelwater van de beek. Hier zien we dat de waterloop nog grotendeels oorspronkelijk en meanderend aanwezig is. In de bovenloop is het beekdal gekanaliseerd en het beekprofiel op veel plaatsen aangepast tot aan het bruggetje in de Zandstraat. Op de linkeroever de Rosep volgend worden we bij een hekwerk naar links afgeleid en komen het bosverlatend op de Oirschotse Baan. Hier gaat de route naar rechts en weldra passeren de we brug over de Rosep.
Langs campings als De Rosep en de Boskant en voor Pannenkoekhuis “De Ontdekking” bereiken we het kruispunt van de Oirschotse Baan met de Franse Baan. Verkeersremmende maatregelen maken duidelijk dat dit gevaarlijke en onoverzichtelijke kruispunt om een ingrijpende aanpak hebben gevraagd. Wij steken de Oirschotse Baan over en slaan naar links de Franse Baan in langs Vekabo Camping “Arbeid Adelt”. We lopen door tot we in het bos zijn en nemen hier het tweede bospad aan onze rechterzijde. We komen langs een verscholen liggend ven en slaan vervolgens linksaf doorlopend tot de verharde Rosepdreef.
Deze steken we over en vervolgen het bospad tot de T-splitsing en gaan hier naar rechts. Bij het weiland aangekomen voert de route ons naar links over de Winkelweg, die we oostwaarts volgen. Door een klaphekje betreden we het nieuw ingerichte natuurgebied rond om het Winkelsven. Dit ven ligt verscholen aan de zuidelijke rand van de Natuurgebied Kampina. Een ingrijpend herstelproject van het Winkelsven heeft sinds kort met kalkrijk water een basis gecreëerd voor een gezond ecosysteem, dat weer kansen biedt aan een grotere soortenrijkdom. Je vindt hier bijvoorbeeld het Bonte Dikkopje en Gentiaanblauwtje, vlinders die floreren in dit plasdrasse gebied. Een dijkje voert ons tegen de klok in om het Winkelsven. Zo bereiken we de Balsvoortseweg, die even verderop na de brug over de Beerze en de Heiloop, overgaat in de Brinksdijk.
We betreden nu het dal van de Beerze, een riviertje dat vanaf het Brabants plateau het Maasdal instroomt. Het vroeger meanderende beekje is in de zestiger jaren van de vorige eeuw getemd en rechtgetrokken, wat ten koste gegaan is van de natuur. Nu werken Natuurmonumenten en het Waterschap De Dommel samen om de oorspronkelijke beekloop te herstellen. Zo worden beekherstel en natuurontwikkeling met het vasthouden en bergen van water gecombineerd. Dit gebied van de Logtse Velden, gelegen ten noorden van de Logtse Baan, dient als overstromingsgebied. Aanvankelijk zijn hier blauwgraslanden, maar deze zijn opgeofferd om het ten noorden van de Brinksdijk gelegen natuurgebied de Smalbroeken met de blauwgraslanden te kunnen behouden. Gemiddeld stromen de Logtse Velden eenmaal per jaar onder water. Als ook deze vol staan, wordt het water verder afgevoerd. Dit gebeurt via de Heiloop, een watergang die om de Smalbroeken heen stroomt. Zo blijft het natuurgebied gevrijwaard van voedselrijk water.
We vervolgen de Brinksdijk en bereiken na de Scheiendsedijk de kruising met de Nieuwe Koevoetseweg. Deze steken we recht over en vervolgen onze wandeling over het asfalt. In de bocht gaat de Brinksdijk over in Soeperdonken. Eerste weg naar links en doorlopen tot de T-splitsing met de Meierijsebaan. Hier staat een alleraardigste zitbank en we slaan rechtsaf. Waar aan onze linkerhand het weiland begint voert de route ons opnieuw naar links en volgen we de markering van het Vennekespad tot we op de verharding van Steenrijt komen. Hier steken we schuin naar rechts over en vervolgen langs het grasveldje met picknicktafel de route over Vinkendonken tot we opnieuw op de Meierijsebaan uitkomen. Het gaat naar links onder de hoogspanningsmasten door en na een paar honderd meter slaan we rechtsaf Ravendonken in. We passeren een monumentale Brabantse langgevelboerderij. Op de T-splitsing naar links en zo bereiken we over de Priemsteeg het buurtschap Polsdonken aan de rand van het eeuwenoude Mortelen gebied, dat zich als coulisselandschap kenmerkt door kleinschaligheid, houtwallen en randbeplanting. We wandelen naar rechts.
Opvallend in dit buurtschap is een tweetal Bed & Breakfast. Zo passeren we allereerst boerderij "Kleine Polsdonk", oorspronkelijk uit 1705 en in 2000 volledig gerestaureerd. Vanaf 1871 in bezit van de familie Franken, die het destijds gekocht hebben van Burgemeester Tret, die het toen bewoonde. Het huidige hoofdgebouw “de Donkhoeve” is in 1914 gebouwd door Peer Franken en is tot 1980 als boerderij in gebruik geweest voor handel in vee en paarden. Na de restauratie in 2000 is het voorste gedeelte volledig terug gebracht naar de authentieke woonstijl en in het voormalige stalgedeelte is een gastenverblijf. Hier tegenover vinden we Hoeve Polsdonk, uit 1540 stammend en door alle eeuwen heen bewoond door de familie Vlemminx. Vroeger was het een gemengd bedrijf met koeien, varkens, kippen, akkerbouw en boomteelt, nu een rundveebedrijf en een varkensbedrijf. In 1935 is de boerderij op onderdelen gerestaureerd, maar de muurankers dateren nog uit 1874. In 2005 is het bakhuis volledig vernieuwd en omgedoopt tot een Bed & Breakfast.
Polsdonken uitlopend komen we op de splitsing met Kampsesteeg en Krukkerd en slaan rechtsaf Krukkerd in. Buiten het buurtschap voert de route ons bij de eerste gelegenheid naar links Het Ven in. De kruising met Pandgat steken we over en lopen door tot de Nieuwedijk, waar we naar links gaan. We houden links aan en wandelen door de Broekstraat de bebouwing van Spoordonk binnen. De Spoordonkseweg naar rechts leidt ons door het centrum.
Spoordonk is een kerkdorp in de Gemeente Oirschot en ligt tussen Oirschot en Moergestel. De naam Spoordonk is waarschijnlijk een combinatie van "spork", een bessenstruik, en "donk", waarmee een hoge zandkop in een moerassige omgeving wordt aangeduid in het dal van de Beerze. Maar het kleine dorp kent een roemrijke historie als zetel van de familie van Merode, die Heer van Oirschot zijn. Zij bezitten hier het kasteel Huis ten Bergh, een watermolen en een viertal domeinhoeves. Bij dit Kasteel Ten Bergh, dat aan de Beerze gelegen heeft, is Spoordonk ontstaan. In de 18e eeuw wordt dit kasteel gesloopt, maar de slotpoort en het koetshuis zijn nog aanwezig. Op de plaats van het voormalige kasteel ligt nu een boerderij. De watermolen en het water van de Beerze waren voor de Heren van Oirschot van zo'n groot strategisch belang dat ze zich liever in Spoordonk vestigen dan in Oirschot, wat in de late Middeleeuwen meer voor de hand heeft gelegen, omdat deze plaats belangrijker is. De overige bebouwing van Spoordonk is dus rond het kasteel en de molen ontstaan.
De Spoordonkseweg vervolgend zien we aan onze linkerzijde de karakteristieke Sint Bernadettekerk, die het middelpunt van het dorp vormt. De bewoners van Spoordonk willen al een eigen parochie stichten op het eind van de 19e eeuw, maar pas in 1934 krijgen ze hiervoor toestemming van de bisschop. Als patrones van de kerk kiest men de H. Bernadette. De parochiekerk wordt op 28 september 1936 ingewijd, nadat in augustus 1935 is begonnen met de bouw, naar een ontwerp van architect A.J.M. Rats uit Blerick. Het moet een Romaanse kerk worden, naar het voorbeeld van de kerk in Hout-Blerick, omdat deze stijl het beste bij het landschap past. Aannemer is Gebr. Geelen uit het Limburgse Neer. Op 21 oktober 1944 vallen de granaten op de kerk en de pastorie. Na de bevrijding van Spoordonk op 25 oktober 1944 door de 15th Scottish Infantry Division onder Generaal Colin Muir Barber, bloeit de parochie opnieuw sterk op. In de jaren vijftig wordt de parochiekerk dankzij de grote solidariteit en inspanningen van de bevolking verfraaid met gebrandschilderde ramen, een orgel, nieuwe communiebanken en kerkklokken en fungeert de H. Bernadettekerk als bedevaartsoord voor Bernadette Soubirous (1844-1879). Maar de tijden van het “Rijke Roomsche Leven” zijn ook hier verdwenen!
Iets buiten het dorp voert de wandelroute ons naar de aan de Beerze gelegen Spoordonkse Watermolen. Hij is de meest westelijke watermolen van Nederland en de enige nog bestaande watermolen op de Beerze. Het verschil in waterpeil voor en na de Spoordonkse Watermolen bedraagt 2 meter. Dit komt omdat in de “sporker donk” de Beerze zich versmalt waardoor het water voldoende druk opbouwt om een waterrad voort te stuwen. Van oorsprong is de Spoordonkse Watermolen een dubbele onderslag watermolen. De watermolen wordt beschreven vanaf 1320, maar waarschijnlijk staat deze er al veel langer. In het plakkaat van keizer Karel V van 10 april 1545 wordt de molen genoemd in het kader van de waterbeheersing en behoorde toen toe aan de Heren van Boxtel. Tussen 1649 en 1772 is de molen afgesplitst van het eigendom van het Kasteel Ten Bergh. In 1844 wordt de watermolen verpacht aan de familie Van Esch, die deze nog steeds in bezit heeft. In 1868 zijn de houten molengebouwen door de nu nog bestaande stenen exemplaren vervangen. Ze heeft dienst gedaan als oliemolen en als korenmolen. In het midden van het gebouw bevindt zich de ruimte met de raderen. Het linkerdeel is de oliemolen, het rechterdeel de korenmolen. Tegenwoordig wordt de voormalige oliemolen bewoond door de eigenaar, die het gebouw heeft gerestaureerd en de korenmolen heeft hersteld zodat er weer op waterkracht graan gemalen kan worden. Op de molen bevindt zich een reclame voor het verdwenen merk Wyers Oude Jenever.
Het is een uitgelezen plek voor een lunchpauze. Een stevige bank tegen de gevel nodigt ons uit plaats te nemen. Het horecagedeelte is op deze dag gesloten, zoals tot nu toe alle cafés onderweg!! Even rusten, een hapje eten en een drankje doen de inwendige mens goed. Het kopje koffie moet nog wachten tot het eindpunt bij de Gerrithoeve, waarvan we zeker weten dat we er kunnen neerstrijken. Hier staat men immers al vanaf 9.00 uur voor de gasten klaar!
Vanaf de Spoordonkse Watermolen leidt de wandeling ons door het dal van de Beerze terug naar ons eindpunt. Duidelijk is hier te zien dat meerdere beekherstelprojecten in uitvoering zijn en gerealiseerd worden om dit laagland riviertje terug te brengen naar zijn natuurlijke en oorspronkelijke waterloop. Natuurmonumenten en Waterschap de Dommel voeren dit project uit in het 3,5 kilometer lange kronkelende traject in loop voor de Beerze vanaf de Spoordonkse Watermolen naar Logtse Baan, Logtse Velden en Smalbroeken. Als eerste zien we wandelend op de westelijke oever van de Beerze de aanleg van een lange vistrap, met 18 ‘treden’. Onder de hoogspanningsmasten door meandert de Beerze naar de Viermannekesbrug aan de Broekstraat, die we oversteken en waar de route nu op de oostelijke oever verder loopt.
Het eerste stukje van de Beerze is hier nog gekanaliseerd, maar verderop krijgen we zicht op de Logtse Baan, één van de grootste overstromingsvlakten van Nederland. Deze overstromingsvlakte is aangelegd om het overtollig beekwater op te kunnen vangen. Daarnaast zijn er enkele poelen gegraven. Dit retentiebekken staat voor een groot deel van het jaar gedeeltelijk onder water, en inundeert volledig bij hoge waterafvoeren van de Beerze. Dit gebied is zo ingericht dat het het water langer in het gebied vasthoudt en de afvoer vertraagt. De Logtse baan wordt gekenmerkt als natuurontwikkelingsgebied en omdat er een groot deel van het jaar water staat, is het een aantrekkelijk gebied voor vogels. De natuur bestaat uit voedselminnende soorten, zoals wilg, berk, kattenstaart en pitrus wordt beheerd door het inzetten van runderen die de begroeiing kort houden. We lopen er langs de buitenzijde over een dijkje rechts omheen tot we aan de Logtse Baan het gebied verlaten door een klaphekje. Hier gaat de route naar links.
Als we bij de brug over de Beerze zijn aangekomen, hebben we naar links zicht op het natuurontwikkelingsgebied de Logtse Baan en rechts stroomt de Beerze de Logtse Velden in. Als de Logtse Baan ‘vol’ is, fungeren de benedenstroomse Logtse Velden als tweede overstromingsgebied voor de Beerze. Aanvankelijk waren hier ook blauwgraslanden, maar deze zijn opgeofferd om het verderop gelegen natuurgebied de Smalbroeken voorbij de Brinksdijk, waarlangs we eerder op deze wandeling zijn gepasseerd, met de blauwgraslanden te kunnen behouden. Gemiddeld stromen de Logtse Velden eenmaal per jaar onder water. Als ook deze vol staan, wordt het water van de Beerze verder afgevoerd. Dit gebeurt via de Heiloop, een watergang die om het natuurgebied Smalbroeken heen stroomt. Zo blijft het natuurgebied gevrijwaard van voedselrijk water. De dijkjes die om het natuurgebied liggen, behoeden het voor overstromingen.
Aangekomen op de splitsing met de Heibloemdijk slaan we linksaf de Heibloemdijk in. Nu voert de route ons langs de westzijde van het natuurontwikkelingsgebied de Logtse Baan. De eerste mogelijkheid om naar rechts te gaan nemen we en over de Lange Donksedijk keren we terug naar ons vertrekpunt: de “Gerrithoeve”. Het is nog vroeg in de middag als we deze uitspanning bereiken. Net 13.15 uur en dus ruim op tijd voor Bert om op tijd terug in Zevenbergen te zijn. Op het terras krijgen we ons eerste kopje koffie van de dag geserveerd en laten we ons het Brabants worstenbroodje lekker smaken. Nog even een drankje en dan gaat ieder zijns weegs. De vakantie is in elk geval goed begonnen!!
Charles Aerssens
29 april 2008
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 10-05-2008 door C.P.J. Aerssens