VINCENT VAN GOGH ROUTE 2 - BUITENGEBIED NUENEN
Traject Nuenen - Gerwen - Kamerven - Nuenens Broek 15 KM

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Beeldengroep 'De Aardappeleters'
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek









 Parkeerplaats Vincent van Goghplein, 5671 DV Nuenen
Ongeveer 15 km
Deze afwisselende en verrassende rondwandeling in de voetsporen van Vincent van Gogh neemt je mee door de prachtige natuur van de Brabantse Kempen rondom het Kamerven, een heidegebied in de bossen van de Geeneindsche Heide, door verstilde buurtschappen, door het Nuenens Broek en lommerrijke coulisselandschap met zijn typische populierenlaantjes! Vincent van Gogh woonde en werkte hier van 1883 tot 1885. Hij heeft bijna een kwart van zijn totale oeuvre in Nuenen gemaakt. Vele etsen en zijn eerste meesterwerk 'de Aardappeleters' heeft hij ons als erfgoed nagelaten. Nergens anders bevinden zich in Nuenen en omgeving zoveel gebouwen, beelden en landschappen, die een directe relatie hebben met Vincent van Gogh. Deze wandelroute is een uitgebreide versie , die gebruik maakt van de Van Gogh Route van VisitBrabant.

ROUTEBESCHRIJVING

Voor deze dagwandeling vertrekken we voor onze Van Gogh Route van VisitBrabant vanaf de parkeerplaats op het Vincent van Gogh Plein in het centrum van Nuenen. De route gaat vanaf hier rechtsaf door de Margot Begemannstraat. We worden al meteen geconfronteerd met het Nuenen van Vincent van Gogh. Het is deze Margot Begemann waarop Vincent in 1884 verliefd wordt, maar de families werken hun verhouding tegen. De toch al zenuwachtige Margot raakt daarvan zo in de war dat ze vergif inneemt. Vincent brengt haar naar de dokter en als zij in Utrecht herstelt van deze zelfmoordpoging, denkt hij er serieus over na om met haar te trouwen. Maar zover is het nooit gekomen. We volgen deze straat tot we naar links De Hovenier inslaan. We volgen dit woonerf met de bocht naar rechts en steken door tot we aan het einde het voetpad op de Beekstraat uitkomen.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Infopaal Margot Begemannstraat
We staan hier bij het voormalig Raadhuis Nuenen-Gerwen. Het in de muurankers aangebrachte jaar 1734 geeft het bouw¬jaar weer van het eerste ‘huys voor Schout en Sche¬-penen van Nuenen-Gerwen’. De entree aan de zijgevel, bestaande uit een besneden lijst op een hardstenen sierstuk en stoep, geeft aan dat het een voor die tijd voornaam gebouw was. Na de samenvoeging in 1821 van Nederwetten met de gemeente Nuenen-Gerwen is het raadhuis voor de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten in gebruik geweest tot 1874. In dat jaar doet de gemeente het raadhuis in een openbare verkoop van de hand voor 815 gulden. Linnenfabrikant Louis Linders vestigt er een textielweverij in. Vanaf 1910 is het in gebruik als café, ‘Het Versleten Verstand’ genoemd, en vervolgens als winkel en woonhuis. Nu is hier de B&B ‘Van Gogh Cottage’ gevestigd.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Voormalig Raadhuis Nuenen-Gerwen 1734
We wandelen naar links en komen aan het einde van de Beekstraat op de Frankische driehoek van de Berg. Dominant aanwezig is hier de molensteen van een Beierse zwerfsteen waarop een basaltblok uit Zuid-Frankrijk staat, met een daarin gebeiteld een stralende zon. Het is het allereerste monument dat hier in Nederland is geplaats voor Vincent van Gogh op initiatief van onder anderen Berlage en Mondriaan. Het monument is gemaakt door Hildo Krop en onthuld op 30 juli 1932. Het beeld verbindt zo de donkere Nuenense periode met het lichte Frankrijk. Op de rand van de molensteen staat de inscriptie: ‘In dit dorp werkte Vincent van Gogh dec. 1883 - nov. 1885’. Met dit monument krijgt Vincent van Gogh, veertig jaar na zijn overlijden, in Nuenen de erkenning als meesterschilder.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Allereerste Monument Vincent van Gogh (1932) van Hildo Krop (1884-1970)
Verder staat er op dit grasperk Berg een oude lindenboom. Het plantjaar is moeilijk te schatten, omdat deze linde hol is. Men denkt dat de boom is geplant tussen 1400 en 1600. In het verleden was dit de Dingboom van Nuenen, waaronder recht werd gesproken. Deze etagelinde werd vroeger meestal in drie verdiepingen gesnoeid. De bovenste symboliseerde het goddelijke, de middelste het gezag en de onderste de gewone burgerij. Zo wist eenieder wat zijn plaats was. In Nuenen ontbrak een van deze drie etages. De bovenste laag is geheel gesnoeid in de jaren negentig van de vorige eeuw. Het grootscheepse reddingsplan van de jaren zeventig heeft niet kunnen voorkomen dat de stam het loodje gelegd heeft. Maar imposant is hij nog steeds met zijn omtrek van 6,50 meter.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Imposante oude lindenboom
Tegenover de oude lindenboom staat het kostershuisje, van oorsprong een wevershuisje. In de jaren tachtig van de negentiende eeuw zijn er veel thuiswevers in Nuenen, die in huis hun weefgetouw hebben. Het is zeker dat Vincent van Gogh contact heeft met meerdere wevers, die model voor hem staan als hij In de eerste helft van 1884 een kleine dertig schilderijen en tekeningen aan deze handwerkers maakt. Zo kent hij dit wevershuisje niet alleen van buiten, maar ook van binnen. Het pand is vermoedelijk in 1763 als wevershuis gebouwd. Na diverse eigenaren koopt wever Willem van der Burg de woning in 1869, waarna het een eeuw lang in familiebezit blijft. Later is het ‘kostershuisje’ genoemd omdat de koster-organist Willem van der Burg van de protestantse kerk hier woont. Van 1916 tot 1967 woonde zijn dochter Mien er als kosteres. In 2018 is het pand geheel gerenoveerd waarbij kenmerkende elementen zoals de originele lemen schoorsteen en de kapconstructie zichtbaar zijn gemaakt. Nu is het kosterhuisje ingericht als B&B.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - Kosterhuis en Schilderij Vincent van Gogh (1984)
We verlaten het dorpspleintje bij KNP4 rechtsaf door de Papenvoort en komen even verderop aan het Van Gogh kerkje, een eenvoudig protestants zaalkerkje uit 1824. Na de Vrede van Munster (1648) aan het einde van de 80-jarige Oorlog is de Hervormde Gemeente van Nuenen gesticht en krijgt ze de beschikking over de oude Sint Clemenskerk, die van de katholieken is overgenomen. Als de kerk in 1799 aan de Katholieken wordt teruggegeven, houdt de kleine Hervormde Gemeente de kerkdiensten in de pastorie. Deze situatie duurde tot 1808 en daarna wordt in de jaren 1824-1826 aan de Papenvoort de Nederlands Hervormde kerk, het ‘Van Gogh kerkje’ gebouwd. Hier was Theodorus van Gogh, de vader van Vincent predikant van 1882 tot aan zijn dood in 1885. Tijdens de periode van 1883 tot 1885, als Vincent van Gogh in Nuenen woont en werkt, heeft hij meermalen als schets of schilderij het kerkje vastgelegd. Zo maakt hij op 3 februari 1884 een schilderij van dit kerkje voor zijn moeder. Later, na de dood van zijn vader in maart 1885, heeft hij dit werk overschilderd en er rouwende figuren aan toegevoegd. Het schilderij is in 2002 gestolen uit het Van Gogh Museum in Amsterdam. In het najaar van 2016 is het schilderij terug gevonden in een maffiahuis in de buurt van het Italiaanse Napels. Het is nu, na restauratie, weer te bewonderen in het Van Goghmuseum in Amsterdam.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - Van Gogh kerkje en Schilderij Vincent van Gogh (1984)
De route gaat rechtdoor op Papenvoort en bij het Heemhuis passeren we het beeld van Hertog Jan II van Brabant (1275 – 1312), bijgenaamd ‘de Vreedzame’, staande op een natuurstenen sokkel met een zwaard in de handen en op zijn borst het gekleurde wapen van de Hertogen van Brabant uit het Leuvense Huis. Het beeld herinnert aan het feit dat Hertog Jan II van Brabant op 4 december 1300 aan de inwoners van Nuenen-Gerwen het recht om de gemeenschappelijke gronden te gebruiken verleent en de grenzen van het (toenmalige) Nuenen-Gerwen zijn vastgesteld. Bovendien geeft hij hen de mogelijkheid om in te grijpen, als er van hun gronden misbruik werd gemaakt. Het beeld is een geschenk van de Stichting Nuenen ter gelegenheid van die 700 jaar gemeenterechten Nuenen-Gerwen. Het beeld is op 23 april 2001 officieel onthuld.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenen - Beeld Hertog Jan II van Brabant (1275 – 1312)
Aangekomen op de Jan van Amerzoyenlaan slaan we linksaf en op de T-splitsing aangekomen volgen we bij KNP36 rechtsaf de groengele markering op de Lucas van Hauthemlaan tot we KNP59 bereiken. De wandelroute gaat hier linksaf over het fietspad langs het bankje en meteen steken we de waterloop van de Hooidonksebeek over. Dit beekje ontspringt op de Luchensche Heide als Luchense Wetering ten noorden van Mierlo en stroomt langs de noordzijde van Nuenen. We wandelen door het buitengebied Langelaar naar Gerwen. Op Langelaar rechtdoor steken we de Gerwenseweg over en houden het fietspad naar rechts aan. We bereiken de bebouwing van Gerwen en volgen de ventweg langs de Gerwenseweg tot we voorbij KNP53 op de Heuvel in het centrum van Gerwen bij de Sint Clemenskerk komen. Het infopaneel 4 geeft aan dat Vincent van Gogh hier in december 1883 de Sint Clemenskerk tekent. Erg nauwkeurig legt hij het bouwwerk niet vast. Mogelijk tekent hij het in zijn atelier op basis van schetsen, die hij ter plekke maakt.

repro vincent van gogh stichting
Gerwen - Pentekening Sint Clemenskerk Vincent van Gogh (1883)
Deze oude Sint Clemenskerk is vermoedelijk rond 1440, gebouwd in de stijl van de Kempische gotiek, als de Benedictijnen, die een bijzondere verering hadden voor de heilige Clemens, hier een parochie stichten. Na een brand in 1612 wordt de kerk herbouwd. In de 17e eeuw wordt de kerk door de Protestanten geconfisqueerd en tijdens de bezetting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden door de Franse Generaal Jean-Charles Pichegru (1761-1804) wordt de kerk in 1794 als paardenstal ingericht, waarvoor als ingang een doorgang voor de paarden wordt uitgehakt, die nog te zien is in de buitenmuur van het priesterkoor. Na 150 jaar gereformeerde onderdrukking krijgen de Gerwense Katholieken In 1798 het recht om hun verwaarloosde kerk weer in bezit te nemen. Tussen 1887 en 1889 krijgt de kerk een Neo-Gotisch interieur en worden de gebrandschilderde ramen aan gebracht. Met de bouw van een nieuwe en grotere Sint Clemenskerk in 1967 komt de kerk leeg te staan en is aan verval en vandalisme overgegeven. In 1983 wordt de kerk gerestaureerd door de conservatieve rooms-katholieke stichting van leken, de Priesterbroederschap Sint Pius X en krijgt zo een nieuwe bestemming als priorij.

L.A.W.V.VIA-VIA
Gerwen - Oude Sint Clemenskerk met beeld 'Het Nederlandse Trekpaard' van Toon Grassens (1990)
Hier op de kruising van de Heuvel met de Moorvensedijk en Ruiterweg bij KNP52 staat naast de Sint Clemenskerk in het plantsoen het imposante bronzen beeld 'Het Nederlandse Trekpaard' (1990) van de uit Gemert afkomstige beeldhouwer Toon Grassens. Dit bronzen standbeeld staat op een bakstenen plateau, waarin een plaat is aangebracht met de tekst: ‘Het Nederlandse Trekpaard, aangeboden aan de Gemeente Nuenen c.a. door de Stichting Centrale Veulenkeuring Gerwen, t.g.v. het 30- jarig bestaan Gerwen, 3 nov. 1990, Beeldhouwer A. Grassens Gemert’.

repro vincent van gogh stichting
Geeneindsche Heide - Pentekening ‘Mastbomen in het Ven’ Vincent van Gogh (1884)
Op dit punt bij KNP52 verlaten we de Van Gogh Route Nuenen van VisitBrabant en kiezen voor een aangepaste route, die ons naar het Kamerven brengt, een heidegebied in de bossen van de Geeneindsche Heide. We wandelen rechtsaf de Moorvensedijk in tot we op de T-splitsing met de Lieshoutseweg komen. De route gaat naar rechts om dan na een paar honderd meter de Lieshoutseweg linksaf over te steken bij plantenkwekerij Van Gennip. We zijn nu op het Moorven. Dit zandpad heeft Vincent van Gogh in april 1884 ook belopen op weg naar het Kamerven, waar hij de pentekening ‘Mastbomen in het Ven’ gemaakt heeft. Ook beschrijft hij in een brief aan een van zijn vrienden de heide, de berkenbomen en het ouderwetse en rustieke karakter van het Kamerven op de Geeneindsche Heide, dat hem kalmeert en stemt tot geloof en berusting.

L.A.W.V.VIA-VIA
Geeneindsche Heide - Kamerven
Langs de plantenkwekerij en over het zandpad van het Moorven komen we aan het bosgebied van de Geeneindsche Heide. We volgen de groengele routemarkering naar rechts. We wandelen langs de zuidzijde van het heidegebied met het Kamerven met bossen aan de ene kant en heidevelden aan de andere, waarbij we van de geweldige uitzichten genieten over het heideveld. Tegen de klok in wandelen we rond de heide met een korte pauze bij de picknickplek. De route verloopt nu langs de noordoostzijde waar we zicht krijgen op het Kamerven. Langs het ven wandelen we rechtsaf over het olifant paadje naar de hoger gelegen zitbank en naar rechts en linksaf het bospad volgen tot we op de Lieshoutseweg uitkomen. Naar links volgen we deze doorgaande weg tot we bij KNP51 komen, op de hoek met de Bosweg. We wandelen nu rechtsaf de Bosweg in en pikken er de Van Gogh Route Nuenen van VisitBrabant weer op! Na het woonwagenkamp aan de Bosweg gaat het asfalt over in een onverhard pad en komen we op de T-splitsing. Linksaf en voorbij KNP78 rechts aanhoudend bereiken we het kleine buurtschap Rullen met enkele cultuurhistorische langgevelboerderijen en een Frankische driehoek met brandkuil. Aan de brandkuil is een picknickplek! Voor ons opnieuw een ideaal punt voor een pauze.

L.A.W.V.VIA-VIA
Brandkuil in buurtschap Rullen
Bij de brandkuil negeren we de doodlopende weg aan de linkerzijde en volgen het asfalt rechtsaf. Aangekomen bij KNP89 wandelen we rechtdoor en houden de richting naar KNP45 aan. Na een tiental meters gaat de route linksaf (Weindelenbeemd) en met de bocht naar rechts wandelen we bij de straatnaam Weindelenbeemd linksaf. We lopen deze veldweg helemaal uit tot we op een Y-splitsing komen, waar we links aanhouden. Een bordje geeft aan dat we op de Evert de Vriesdreef wandelen. Deze zonderlinge Evert de Vries (1888-1962) woont destijds in zijn boerderij aan het Hool en dwaalde met zijn schapen en honden door het buitengebied van Gerwen. Men vermoedde dat hij een schat bewaarde, maar na zijn dood blijkt die 'schat' een liefdesbrief te zijn van een meisje met wie hij geen relatie kreeg. Hij leeft als kluizenaar met een gebroken hart. Na zijn dood zijn zijn graf en zerk bewaard gebleven. Het kruisbeeld, dat lange tijd niet op het graf heeft gestaan, maar achter tegen het urnenhuis, is weer terug geplaatst op de Gerwense begraafplaats De Huikert.

L.A.W.V.VIA-VIA

We volgen de Evert de Vriesdreef naar links, die in de bocht naar rechts overgaat als verharding. Zo komen we aan de Broekdijk, de doorgaande weg van Nuenen naar Nederwetten. Het is in de nabijheid van deze plek dat in de nacht van 27 op 28 augustus 1942 Bevelvoerder Flight Lieutenant Antoni Wladyslaw Kiewnarski (1899-1944) en Bommenrichter Sergeant Tadeusz Jan Frankowski (1920-1996), bemanningsleden van de Vickers Wellington Mark IV, SM-D, Z1245 van het 305 Polish Bomber Squadron met hun parachute landen. Deze bommenwerper is vertrokken vanaf RAF vliegbasis Hemswell in Engeland voor een missie naar Kassel in Duitsland en wordt op de terugweg bij de nadering van Eindhoven neergeschoten door de Duitse jachtvlieger Hauptmann Siegfried Wandam (1916-1945) van het 3./NJG 1, die vanaf vliegveld Venlo met een Messerschmitt Bf 110 F-4 is opgestegen. Het RAF toestel stort brandend neer en hierbij komen Piloot Sergeant Jan Pytlak (1918-1942), Radiotelegrafist Sergeant Feliks Gawlak(1918-1942), Schutter Flight Sergeant Jozef Janik (1916-1942) om het leven. Zij worden begraven op het oorlogskerkhof Woensel. Sergeant Tadeusz Jan Frankowski weet te ontsnappen en Flight Lieutenant Antoni Wladyslaw Kiewnarski wordt gevonden met een gebroken enkel en overgedragen aan de Duitsers. Hij komt terecht in het beruchte krijgsgevangenkamp Stalag Luft III in Polen. Hier raakt hij hij betrokken bij diverse vluchtpogingen en weet op 24 maart 1944 met 75 anderen via een tunnel uit het kamp te ontkomen. Deze ontsnapping vormt later de basis voor de oorlogsfilm ‘The Great Escape’ (1963). Antoni Wladyslaw Kiewnarski wordt snel opgepakt en door de Gestapo op 30 maart 1944 geëxecuteerd.

We steken de Broekdijk over en wandelen langs KNP45 rechtdoor het Natuurgebied Nuenens Broek in. Vroeger was dit een moerasgebied waar de bodem uit Brabantse leem bestaat, die ondoordringbaar is voor water. In de sloten zie je dan ook een kenmerkende roestbruine kleur, die duidt op de aanwezigheid van ijzer. Tussen 1932 en 1935 zijn hier populieren voor de klompen- en luciferindustrie op rabatten aangeplant en de waterlopen tussen de rabatten dienen om het gebied te ontwateren. Tegenwoordig is het gebied in het bezit van Brabants Landschap en wordt het opnieuw teruggebracht in een meer natuurlijke staat. Dit betekent dat op sommige plaatsen populieren worden gekapt, dood hout blijft liggen en elzen, eiken, en gewone vogelkers worden aangeplant of spontaan op groeien. De route leidt ons naar de Hooidonksebeek en we slaan er voor de brug rechtsaf over het oeverpad.

L.A.W.V.VIA-VIA
Nuenens Broek - Langs de Hooidonksebeek
Deze Hooidonksebeek is een zijbeek van de Dommel en is in de bovenloop ontstaan uit het samenvloeien met de Luchense Wetering, die op de Luchensche Heide ontspringt bij Mierlo. De beek wordt onder het Eindhovens Kanaal door geleid, loopt door Nuenen en mondt bij Nederwetten in de Dommel uit, iets ten noorden van de Hooydonkse watermolen. Delen van de beek worden op oude kaarten Prinsche Wetering, Papenvoortsche Loop en Lissenvensche Loop genoemd. Hoewel de Hooidonksebeek in 1932 rechtgetrokken is, maakt ze hier en daar toch een schilderachtige indruk, zoals hier in het Nuenens Broek en in Nuenen waar de waterloop door het Baron van Hardenbroekpark stroomt. Sinds 2007 zijn delen van de beek heringericht als ecologische verbindingszone. Op enkele plaatsen wordt Eenbes, Grote Keverorchis en Heksenkruid aangetroffen. Opvallend is de aanwezigheid van Gevlekte Aronskelk, een zeldzaamheid in deze regio. In de vroege lente staan er heel veel sneeuwklokjes, die zich spontaan over grote oppervlakten verspreid hebben.

Wandelend op het oeverpad langs de gegraven loop van Hooidonksebeek worden we naar links over een bruggetje afgeleid De markering voert ons op het volgend traject slingerend door het dichte Nuenens Broek tot we aan de zuidkant op de Houtrijtdreef aan het open gebied Paaihurken komen. Het landschap heeft hier nog een kleinschalig karakter waar landbouwgronden met vochtige tot natte, bloemrijke en schrale graslanden worden omzoomd door hout- en elzensingels en knotbomenrijen. De sloten zien we hier en daar nog Waterviolier, Holpijp, Bosbies of relicten van de vroeger aanwezige vochtige en natte hooilanden. We wandelen tegen de klok rond Paaihurken en negeren bij KNP49 op de T-splitsing de Helsestraat (rechts). Hier gaat het onverharde pad rechtdoor over in asfalt. Even verderop slaan we voor het bord Nuenen linksaf Het Frankrijk in en volgen het populierenlaantje tot de eerste mogelijkheid om rechtsaf het paadje naast het asfalt in te slaan.

L.A.W.V.VIA-VIA
Boerenbank in het Nuenens Broek
Zo komen we in een klein natuurgebied bij een poel en een tweetal ‘boerenbanken’. De 15 meter lange betonnen kunstwerken zijn geïnspireerd op het nummer 'Hee gaode mee' van Gerard van Maasakkers en gerealiseerd door het Nuenense beeldhouwerscollectief Passie. Op iedere bank staat een grote foto van een boerenfamilie, die in het Nuenens Broek actief was. Bij een bepaalde lichtval zijn de afgebeelde oude boerenfamilies Habraken en Van Eijk duidelijk herkenbaar. Hun afbeelding op de banken is een spel van licht en schaduw, dat ontstaat door meer of minder diep uitgefreesde ribbetjes. Deze fotogravure heeft iets weg van het aloude toverplaatje dat een afbeelding door beweging tot leven brengt. Voor ons een goed moment voor de lunchpauze!

Weer op pad wandelen we langs het infopaneel, steken het asfalt (Broek) over en volgen de groengele routemarkering via het smalle paadje langs de tennisbanen tot we na de bocht rechtsaf op de steile oever van de Hooidonksebeek bij KNP48 uitkomen. Rechtuit gaat de route over het onverhard Roosdonken pad langs de idyllisch Biologische Tuin Nuenen, van oudsher ook wel de “Diaconietuin” genaamd, eigendom van de Diaconie Protestantse Gemeente. Naar links het pad volgend komen we op de Broekdijk, die we oversteken. Het populierenlaantje leidt ons met een bocht naar rechts afgeleid en zo komen we uit op de Gerwenseweg. We steken over en wandelen rechtsaf om dan meteen linksaf het veldweggetje in te slaan dat door de akker slingert langs korenmolen De Roosdonck, een ronde stenen bovenkruier gebouwd in 1834. Als Vincent van Gogh in 1884 in Nuenen komt wonen, is korenmolen De Roosdonck net in bedrijf. Hij heeft de korenmolen meermaals getekend en geschilderd. In zijn pentekeningen is de identificatie niet altijd met zekerheid vast te stellen, omdat Vincent ook een andere molen heeft vastgelegd en hij niet altijd naar de werkelijkheid tekent of uit het hoofd in het atelier. Maar de beeld van de molen doet bij een aantal tekeningen vermoeden dat het om De Roosdonck gaat, zoals de pentekening ‘Korenveld met maaier en schovenbindende boerin’ en ‘Korenveld met korenschelven en een molen’.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - Korenmolen De Roosdonck en pentekening Vincent van Gogh ‘Korenveld met korenschelven en een molen’ (1884)
In 1883 stort op deze plek de stellingmolen in aanbouw in en men besluit bij de herbouw in 1884 te kiezen voor een beltmolen. Maar die wordt smaller omdat na het ongeluk het geld op is en snel een nieuwe molen gebouwd moet worden, waarbij kostenbesparend te werk is gegaan door minder stenen te gebruiken. Korenmolen De Roosdonck, waarvan de benaming verwijst naar het gebied waarin de molen staat: de Roosdonken, kenmerkt zich daarom door een slanke romp met een kleine kap. De vlucht van de wieken heeft daarentegen maar liefst een breedte van ruim 26 meter. In 1959 raakt De Roosdonck buiten bedrijf en treedt verval in. Om de molen te kunnen behouden, koopt de Gemeente Nuenen de molen in 1970 en er worden in de loop der jaren aan de molen restauraties uitgevoerd. In de jaren 1990 komt de windkorenmolen weer in particuliere handen en wordt de stichting Vrienden van De Roosdonck opgericht.

Het grasbaantje slingert door het akkerlandschap tot we aan de bosrand staan, waar we over de Hooidonksebeek bij de stadsvijver in het Baron van Hardenbroekpark komen. Onze route gaat rechtsaf langs de vijver en over het bruggetje, waar een aftakking van de Hooidonksebeek door de vijver stroom. Na het bruggetje linksaf door de Jonkheer Marcus van Gerwenlaan en aan het einde rechtsaf de Hugo van Berckellaan inslaan. Voorbij het Avia tankstation wandelen we linksaf de Berg in. Deze straat is door het groot aantal monumentale panden beeldbepalend voor het historisch stedenbouwkundige tijdslijn van Nuenen. Naast (verbouwde) wevershuisjes uit de tijd van Vincent van Gogh vinden we er ook de woningen van de gegoede burgerij. Zo komen we aan het vernieuwde Van Gogh Village Museum. In dit museum, dat gehuisvest is in het voormalige gemeentehuis uit 1874 en onlangs is uitgebouwd, wordt het verblijf van de Vincent van Gogh gedocumenteerd in beeld en geluid.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - Pastorie Hervormde Gemeente met pentekening Vincent van Gogh van de achtertuin (1884)
Er tegenover staat de oude pastorie, gebouwd in 1764 voor de huisvesting van de Hervormde predikanten. Dit jaartal is nog altijd te lezen op de muurankers in de voorgevel. Hier heeft de familie Van Gogh gewoond van 1882 tot 1886, als vader van Vincent van Gogh, Theodorus van Gogh, predikant is in de Hervormde Gemeente. Vincent heeft er in het washok achter de pastorie zijn eerste atelier. De diepe achtertuin is een geliefde plek voor hem en hij legt de tuin veelvuldig vast in een reeks pentekeningen. Naast de oude pastorie ligt de statige Villa Nune Ville van de oud dominee Willem Lodewijk Begemann (1804-1876) met karakteristieke hoekpilasters, lijstgevel en vensteromlijstingen van de oud dominee Willem Lodewijk Begemann (1804-1876). Het is het ouderlijk huis van Margot Begemann, de vrouw met wie Vincent van Gogh een dramatische liefdesrelatie beleefd heeft.

Aan het eind van deze straat door het historisch centrum van Nuenen komen we aan het Park, een groot driehoekig plantsoen. Het is tevens de naam van de straat rondom dit plantsoen. Oorspronkelijk heet dit gebied Heieind, een grasveld met een drinkkuil voor het vee waaraan een brouwerij, een herberg en een schuurkerk lagen. Op de plaats van deze schuurkerk wordt in 1871 de huidige Sint Clemenskerk gebouwd naar een ontwerp van de Duitse architect Carl Weber. De driebeukige bakstenen kruisbasiliek met 60 meter hoge westtoren is gebouwd in een traditionalistische, eclectische stijl met elementen uit de Romaanse en de Gotische bouwkunst. In 1910 zijn aan de kerk kapellen en een sacristie aangebouwd en tussen 1960 en 1970 wordt het interieur aangepast aan de denkbeelden uit die tijd. Aan de overzijde van dit plantsoen verrijst in 1887 het Sint Elisabethklooster, waar de Zusters van Jezus, Maria en Jozef zich met de ziekenzorg bezig houden en het grasveld in gebruik hebben als bleekweide. Als in de jaren 80 van de vorige eeuw het klooster niet langer in gebruik is als ziekenhuis, wordt er geopperd het te slopen. Maar dit wordt voorkomen door het op Rijksmonumentlijst te plaatsen en er een sociaal cultureel centrum in onder te brengen. Nu is in dit authentieke pand Theater Het Klooster gehuisvest met diverse zalen en ontvangstruimtes.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - 'De Aardappeleters'en tekening van Vincent van Gogh in brief aan broer Theo
Als we het parkje betreden kijk Vincent van Gogh met zijn pen in de hand en schetsboek onder de arm op je neer vanaf een zware carbonische kalkstenen sokkel. Op deze steen is een plaat aangebracht met de tekst: ’En het Brabant dat men gedroomd heeft, daar komt de werkelijkheid soms al heel dichtbij’ Vincent van Gogh - brief 368 - 15 mei 1884’. Dit beeld van Klaas van Rosmalen is geplaatst ter gelegenheid van het feit dat honderd jaar geleden Vincent van Gogh in Nuenen gewoond en gewerkt heeft. Het is onthuld door de toenmalige Commissaris der Koningin Dries van Agt en gemaakt in opdracht van de Stichting 'Nuenen-100 jaar van Gogh'.

repro vincent van gogh stichting
Nuenen - Steendruk van 'De Aardappeleters' van Vincent van Gogh
Door dit parkje wandelen we voorbij het vijvertje naar een bijzondere plek. Hier staat de driedimensionale uitvoering in brons van Vincent van Goghs meesterwerk ‘De Aardappeleters’ op een eenvoudige laagdrempelige sokkel met tegelpatroon. Het is een ontwerp van de Eindhovense kunstenaar Peter Nagelkerke en onthuld op 9 december 2015. In de sokkel van dit beeld is een ‘tijdcapsule’ geplaatst met foto’s, documenten en voorwerpen uit 2015, die pas in 2145 geopend mag worden! Als bezoeker kun je plaats nemen op een lege stoel, waaraan een schilders kiel hangt met op de grond daarnaast het schilders kistje, die precies staat in het perspectief, hoogte en kijkhoek van het schilderij van waaruit Vincent van Gogh de aardappeleters heeft geschilderd!

Hier eindigen we onze Vincent van Gogh wandelroute door Nuenen en omgeving. Ter afsluiting zijn er rond dit plantsoen enkele horecagelegenheden waar je als afsluiting van de rondwandeling kunt neerstrijken voor een hapje en een drankje. Wij geven je als overweging mee om na te denken of je je kunt vinden in de conclusie dat Nuenen voor deze verrassende Vincent van Gogh rondwandeling kosten noch moeite gespaard heeft om de korte periode dat Vincent van Gogh in Nuenen woonde en met zijn eerste meesterwerk ‘de aardappeleters’ de aanzet gaf tot zijn omvangrijk oeuvre, in al zijn facetten onder de aandacht heeft weten te brengen. We kunnen niet voorbij gaan aan het gevoel, dat commerciële uitbuiting van het erfgoed van Vincent van Gogh op de loer ligt. Maar het voert ook te ver Nuenen als een openluchtmuseum te bestempelen, want dit zou wellicht een te groot ‘Eftelinggehalte’ oproepen en dat is zeker niet in de geest van Vincent van Gogh. Hij zou zich in zijn graf omdraaien!

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 28-06-2023 door C.P.J. Aerssens