VINCENT VAN GOGH ROUTE 1 - BUITENGEBIED TILBURG
Traject Berkel-Enschot - Tilburg - Moergestel 17 KM

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Uitzichttoren 'Den Nieuwe Herdgang'
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek











 Parkeerplaats Trappistenabdij Koningshoeven, Eindhovenseweg 3, 5056 RP Berkel-Enschot
Ongeveer 17 km
De korte periode dat Vincent van Gogh in Tilburg woonde en de Rijks HBS bezocht, is voor Visit/Brabant aanleiding een rondwandeling uit te zetten door het oostelijk buitengebied van Tilburg. Vertrekpunt is de Trappistenabdij Koningshoeven, waar de gemarkeerde wandelroutes van de Van Gogh Route, het Kloosterpad en de Camino Brabant samenkomen. Van hier wandelen we naar de 25 meter hoge uitzichttoren tussen de A58 en de A65 en vervolgens langs het Wilhelminakanaal en de wijk Jeruzalem naar de Piushaven. Dan gaat de route naar het natuurgebied Moerenburg langs de voormalige buitenplaats Huize Moerenburg, de Korvelse Loop en de Zandleij. Onder de A58 door en na oversteek van de Voorste Stroom komen we in het gehucht Heukelom met Café Mie Pieters. Weer op weg wandelen we door het kleine duinengebiedje van de Pierenberg en vervolgens rond het Bergh- of Galgeven. Het laatste traject ons gaat over de Kerkeindse Heide terug naar de Trappistenabdij Koningshoeven.

ROUTEBESCHRIJVING

Vertrekpunt voor deze Vincent van Gogh is de parkeerplaats van de Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven, gelegen net buiten de bebouwde kom van Tilburg op het grondgebied van Berkel-Enschot. De monniken van dit Trappistenklooster zijn hier omstreeks 1880 vanuit hun Abdij Sainte Marie du Mont in Noord-Frankrijk neergestreken van wege de politieke situatie. Abt Dominique Lacaes zendt pater Sébastien Wyart, oud-officier van het leger der Zouaven, naar Nederland waar hij vele strijdmakkers kent. Door bemiddeling van zijn oud-luitenant Antoine Arts en van de superior van de Fraters van Tilburg leert hij de fabrikant Caspar Houben kennen. Deze is eigenaar van De Schaapskooi, drie hoeven die Koning Willem II in 1834 heeft laten bouwen. Caspar Houben staat de drie hoeven in bruikleen af, die tot een primitief kloostertje worden ingericht, dat op 5 maart 1881 door Dom Lacaes tot klooster wordt verheven. In de beginjaren is het armoe troef in De Schaapskooi. Maar als Dom Nivardus Schweykart de boerderij uitbreidt met een brouwerij, wordt de financiële toestand minder nijpend en ook het aantal kloosterlingen neemt toe.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Berkel-Enschot - Toegangspoort Trappistenabdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven
In 1890 wordt Dom Willibrordus Verbruggen de nieuwe abt en er wordt een begin gemaakt met de bouw van de nieuwe abdij, kloosterkerk en klooster. De oude Schaapskooi wordt gesloopt en die naam gaat over op de brouwerij. Aan het begin van de 20e eeuw zijn er strubbelingen met Dom Willibrordus Verbruggen en moeten de monniken de abdij verlaten en keren later terug onder Dom Simon Dubuisson, Prior van Scourmont in België. Als hij in1945 overlijdt, wordt Dom Willibrord van Dijk in de Abdij Koningshoeven als abt gekozen, die vernieuwingen in het strenge kloosterleven nieuw leven in blaast zonder de regeltucht te laten verslappen. In 2022 wordt Dom Isaac Majoor tot hun abt gekozen, die Dom Bernardus Peeters opvolgt die benoemd wordt tot Generale Abt van de Orde der Trappisten.

L.A.W.V.VIA-VIA
Berkel-Enschot - Wegkruis Trappistenabdij Koningshoeven
De Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven achter ons latend wandelen we vanaf KNP54 langs de drukke Eindhovenseweg richting Moergestel tot in de bocht bij het wegkruis. Dit trappistenkruis is in 1931 door de Tilburgse bevolking geschonken bij het gouden kloosterjubileum van de Trappistenabdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven. Hier gaat de route linksaf over de veldweg tussen de akkers door tot we naar rechts worden afgeleid en door het draaihekje over een smal paadje langs enkele paddenpoeltjes op het asfalt bij KNP30 onder aan het talud van de A58 komen. We wandelen even naar rechts en door het tunneltje onder de A58 door bereiken we uitkijktoren ‘De Nieuwe Herdgang’, dit opgesloten ligt tussen de snelwegen A65 en A58, ter hoogte van knooppunt De Baars. Vanaf deze 25 meter hoge uitkijktoren heb je een panoramisch uitzicht over de skyline van Tilburg en het natuurgebied Moerenburg en Koningshoeven. We beklimmen de toren, die toegankelijk is via een tourniquet, over de twee trappen en verbazen ons over het uitzicht.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Piushaven
Weer met de vaste grond onder de voeten gaat de route terug door het tunneltje en houden naar rechts het bomenlaantje aan tot we na goed 500 meter bij KNP70 aan de ophaalbrug over het Wilhelminakanaal komen. We steken het kanaal over en gaan rechtsaf onder het viaduct van de A58 en A65 door. We volgen de onverharde Hoevense Kanaaldijk langs het Wilhelminakanaal, komen over de Nieuwe Leij, die met een duiker onder het kanaal doorstroomt, en passeren de hockeyvelden van Were Di. Onder de Meierijbaan door slaan we meteen linksaf en wandelen langs het talud en de bebouwing van de wijk Jeruzalem tot we bij KNP64 het kruispunt van de Kempenbaan, Ringbaan oost en Ringbaan Zuid. Bij de verkeerslichten steken we recht over en vervolgen de route even rechtdoor en dan rechtsaf door de Hoevenseweg. Rechtdoor bereiken we de brug over de Piushaven. In de korte periode dan Vincent van Gogh in Tilburg gewoond heeft, moest het Wilhelminakanaal en de Piushaven nog gegraven worden. Bij KNP61 gaat de route op de oever van stadshaven rechtsaf. Met de bocht mee bij de zwaaikom komen we aan de draaibrug, die we naar rechts oversteken.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Piushaven omstreeks 1920
Hier staat KNP1 en we volgen de Hoevense Kanaaldijk rechtsaf tot we voor KNP 89 aan de Kommerstraat naar links bij het gebouwtje afslaan. We betreden het Landschapspark Moerenburg langs de voormalige Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Deze is in 1927 gebouwd voor de toenemende industrialisatie en bevolkingsgroei en waar in die tijd het vervuilde water van de Tilburgse textielindustrie gezuiverd wordt om op die manier geen overlast meer te geven aan het verderop gelegen Oisterwijk. Sinds 2005 wordt het rioolwater via dit Rioolgemaal Moerenburg doorgepompt naar de RWZI in Tilburg-Noord. Het Landschapspark Moerenburg is een aantrekkelijk en uniek buitengebied, grenzend aan de zuidoostelijke stadsrand van Tilburg met akkers, weilanden, beekjes, boomsingels, bosjes en verspreide bewoning. Hier is nu een helofytensysteem aangelegd. Daarin wordt bij plotseling hevige regenval het afvalwater tussen de dijkjes geleid waar o.a. Riet, Lisdodde en Matte bies groeit. Bij de wortels van de moerasplanten in het helofytenfilter leven bacteriën. Zij zetten de afvalstoffen in het water om in voedingsstoffen. De planten zetten deze voedingsstoffen weer om in zuurstof voor de bacteriën. Deze samenwerking maakt een natuurlijk filter wat afvalstoffen uit het water doet verdwijnen.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Toegangspoort en contouren voormalig Huize De Moerenborch
Uit archeologische opgravingen en veldverkenningen blijkt dat dit gebied al in de IJzertijd en in de Romeinse tijd bewoond is geweest. Vanaf het midden van de 14e eeuw tot het midden van de 18e eeuw heeft hier Huize De Moerenborch gestaan, gesitueerd bij de Korvelse Waterloop en de Moerenburgseweg. Huize De Moerenborch wordt voor het eerst in 1358 vermeld als hoeve en ligt dan nog te midden van uitgestrekte heidevelden en moerassen. Het is misschien wel de oudste hoeve aan de oostzijde van Tilburg. In 1384 komt de hoeve in handen van de Abdij van Tongerloo, waarmee Huize De Moerenborch voortaan als pastorie of persoonshuis bekend staat. Tot het begin van de 16e eeuw doet het dienst als huisvesting voor de pastoors van Tilburg en Enschot. Tot 1648 blijft het huis in eigendom van de abdij en vervolgens wordt het van 1648 tot 1691 bewoond door de rentmeesters Adriaen van Boucholt en Bartholt van Slingelandt. Daarna wordt het landgoed door de Staatse overheid verkocht aan Charles Graham, kolonel in het Staatse leger. Zes jaren later gaat het huis over in handen van zijn neef, Generaal-Majoor Philippe Claude de Saint Amant. In 1750 raakt Huize De Moerenborch in verval en wordt verkocht voor de sloop. Wat rest van het majestueus landgoed zijn de twee hardstenen 18e eeuwse leeuwen, die op een anoniem schilderij van omstreeks 1700 aan de inrijpoort zichtbaar zijn.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Infopaneel voormalig Huize De Moerenborch
Als in 2005 bij graafwerkzaamheden op het terrein van de waterzuivering de bijzondere resten worden aangetroffen van het voormalig Huize Moerenburg, wordt het idee geopperd de geschiedenis van dit markante gebouw te laten herleven als kunstwerk bij de herinrichting van het gebied. Het vroegere Landhuis Moerenburg wordt niet helemaal herbouwd, maar enkel de contouren van het gebouw herrijzen op de plek waar het eeuwen geleden gestaan heeft. Er zijn immers geen bouwtekeningen van het oorspronkelijke huis en er heeft geen ruïne gestaan, alleen het eerder genoemde schilderij waarop te zien is hoe Huize Moerenburg er mogelijk uit gezien heeft met bij de ingang twee stenen leeuwen. In samenwerking met Paul de Kort, Joost van Hezewijk en Ed Kooiman is in 2012 een cortenstalen constructie ontworpen, die herinnert aan dit barokke huis, zoals dat is afgebeeld op het schilderij uit 1700. Het hellende plein en de wijkende gevels verwijzen naar het vervreemdende, vertekende perspectief in het schilderij. Een kopie van het oorspronkelijke schilderij is uitgehakt in een enorme granieten plaat, die bij de toegangspoort van Huize Moerenburg ligt. Vanaf het huis en het plein heb je een prachtig uitzicht over de tuin met de op het schilderij aanwezige sokkels en een folly, een bouwwerk dat met opzet nutteloos of bizar is, als eindmotief van de tuin. Alles uitgevoerd in cortenstaal.

Als we het terrein van het voormalige Huize Moerenburg aan de oostzijde hebben verlaten en op de Moerenburgseweg staan, zien we naar links KNP86. We wandelen een klein stukje noordwaarts tot we het bruggetje over de Korvelse Waterloop bereiken en naar rechts de oever van deze Korvelse waterloop volgen. Dit stroompje is van oorsprong één van de blauwsloten, die zijn aangelegd voor de afvoer van het afvalwater van de Tilburgse textielfabrieken in de wijk Korvel en de wijk Koningswei, het huidige stadscentrum. Het toen nog ongezuiverde afvalwater is berucht vanwege de stank, die dit water verspreidt. Het wordt verderop met de Leij geloosd op de Voorste Stroom. De Gemeente Oisterwijk is in die tijd niet gelukkig met deze lozingen en is jarenlange in een juridische strijd verwikkeld met Tilburg, dat vanaf 1915 verplicht is tot het betalen van een schadevergoeding. Om aan de schadevergoeding te ontkomen, gaat de Gemeente Tilburg in 1927 over tot de bouw van de Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). De Korvelse Waterloop blijft afvoer van het nu gezuiverde afvalwater en is nog steeds in het landschap behouden deels als gekanaliseerd stroompje versterkt met damwandprofiel en verstevigd met dwarsliggers.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - De Leij in natuurgebied Moerenburg
Bij het bruggetje over de Korvelse Waterloop aangekomen wandelen we over de brug naar rechts tot aan het klaphekje aan onze linker zijde. Door het klaphekje en een bomenlaantje bereiken we een laatste stukje van de Korvelse Waterloop en de Koebrugseweg, die in het verleden ook wel met Pastors Dijk is aangeduid, naar de in de nabijheid gelegen pastorie De Moerenburg. Op de kadasterkaart van 1832 wordt de weg ook als Veedijk genoemd. Naar rechts over het asfalt komen we aan een bruggetje over de Leij. Voor dit bruggetje volgen we naar rechts het paadje op de oever van De Leij tot we op de Kommerstraat komen. Hier gaat de route naar links over De Leij en dan meteen rechtsaf tussen De Leij rechts en het Grollegat links. Dit Grollegat is een ven dat vanouds De Buunder of De Bunder wordt genoemd en in de Middeleeuwen Calenwiel of Qualenwiel heet en waar in 1331 een watermolen heeft gestaan, die in de 15e eeuw verdwenen is. Mogelijk is De Buunder een voormalige molenvijver, die in tijden van droogte de watermolen van water heeft voorzien. Het ven wordt tegenwoordig gebruikt als visvijver. Het pad volgend worden we naar rechts via een bruggetje met bruggedicht over De Leij geleid en bereiken naar links KNP85. We volgen nog steeds de route langs De Leij naar KNP90. We komen op de verharding van de Meierijbaan en we houden links aan langs een picknicktafel tot we bij KNP87 komen.

L.A.W.V.VIA-VIA
Tilburg - Hangbrug over de Voorste Stroom
Rechtsaf onder de viaducten van Knooppunt de Baars door komen we na het hekwerk bij KNP97 en wandelen er richting KNP63. Op deze Y-splitsing houden we links aan door een bomenlaantje met naar links zicht op de A65. We komen aan het einde op de Bakvenseweg, waar we linksaf verderop bij KNP64 komen. Rechtsaf wandelen we na de sluitbalk door het coulisselandschap richting Café Mie Pieters. Bij KNP62 links en dan via de eenvoudige hangbrug over de Voorste Stroom bereiken we langs het moerassig en drassig bosgebiedje met enkele vennetjes bij KNP58 Café Mie Pieters aan de Laag Heukelomseweg. Het cafeetje heet oorspronkelijk ‘Jagers en Visserslust’, waar vroeger de Tilburgse kleine man graag heen wandelden. Maar ook de jagers van de heer Van den Bergh, van wie Mie Pieters (1854-1936) de herberg huurt, komen er na en tussen de jacht uitblazen. Het feit, dat Mie Pieters tot legende is geworden, verraadt een vrouw met persoonlijkheid. Vierenzestig jaar heeft deze ongetrouwde Mie in ‘Jagers en Visserslust’ daar op Laag Heukelom aan de Voorste Stroom achter de tap gestaan, totdat zij in 1930 die tapkraan zelf vaarwel zei. Het lijkt alsof de klok er heeft stil gestaan, en de gelagkamer, zoals die er vroeger uitzag, is niet in vergetelheid geraakt en ademt nog steeds de sfeer van vroeger. Een halve molensteen fungeert nog als stoep voor de ingang van wat eens Jagers en Visserslust’’ is geweest, een laatste restant van de watermolen, die aan het begin van de vorige eeuw afgebrand is.

L.A.W.V.VIA-VIA
Heukelom - Café Mie Pieters met oude muurschildering
We wandelen vanaf KNP58 bij Café Mie Pieters op de Laag Heukelomseweg verder naar de brug over de Voorste Stroom. Het asfalt gaat bij KNP57 over in de Sparrendreef. Bij de kruising met de Hoevenseweg met de parkeerplaatsen wandelen we rechtuit. We passeren KNP88 tot we bij KNP98 komen. Hier gaat de route rechtsaf onder de hoogspanningsleiding door en komen in het Natuurgebied de Pierenberg. Deze kleine zandverstuiving is een overblijfsel van wat 100 jaar geleden nog een hogere berg was. Door afgravingen en verwaaien heeft de Pierenberg aan hoogte veel moeten inboeten, maar het is nog altijd een geliefde plaats om er te ravotten, kuilen te graven en in de winter met sleetjes van de hellingen af te glijden. Het groengeel gemarkeerde pad verloopt tegen de klok in rond deze zandverstuiving tot we onder de hoogspanningsleiding weer op de Sparrendreef uitkomen. Hier rechtsaf en verder tot aan KNP12.

Bij KNP12 slaan we rechtsaf richting KNP11. De gemarkeerde route zoekt zijn weg door het bosgebied tot we bij KNP11 uitkomen. We wandelen even naar links om dan rechtsaf achter de sluitboom met natuurgebied rond het Galgeven of Berghven te betreden. Tegen de klok in wandelen we rond dit 30 hectare grote ven, dat in bezit is van Brabants Landschap. Het is omringd is door heuveltjes. Op een daarvan heeft ooit een galg gestaan en op een andere een windmolen uit 1811, die als volmolen werd benut door Tilburgse textielfabrikant Pieter Johannes van den Bergh (1811-1894). Daarom heet dit ven ook wel Berghven. Deze bracht de wollenstoffen voorheen van Tilburg naar Dordrecht om ze daar te vollen. Er was bij de volmolen een kleine nederzetting gebouwd, met enkele vol- en wasinrichtingen, enkele arbeiderswoningen en een kantoortje. Van de nederzetting is niets meer over, op enkele destijds geplante loofbomen na. Ondanks dit alles wordt ook nu nog Kleine zonnedauw, Waterdrieblad en Moerashertshooi in de omgeving van dit ven gevonden. In 2005 heeft men kalkrijk water uit de ondergrond in dit ven gelaten om zo de zuurgraad omhoog te brengen, want het water was levenloos geworden door het vollen van de wol in het verleden.

L.A.W.V.VIA-VIA
Moergestel - Galgeven of Berghven
Allereerst passeren we aan de linkerzijde het Keelven en komen vervolgens bij het Galgeven of Berghven. Een bankje en zwerfsteen geven uitzicht over de waterplas. De oever is opgeschoond en het bos gerooid. Zo wandelen we dicht langs de oever rond het ven en steken dan in het bosgebied rechtsaf door naar een zandweg. Na de sluitbalk slaan we rechtsaf en met de bocht naar rechts komen we in het bosgebied de Brekxsche Hoven van Staatsbosbeheer. We houden de route rechtuit tot we KNP95 bereiken. We slaan hier linksaf en volgen het bospad tot we aan KNP94 komen, waar we langs het hekje op de Bakvenseweg uitkomen. De route gaat even naar links tot we aan het talud met de Eindhovenseweg staan. Hier nemen we de trap het talud op en steken naar rechts de A58 over. Meteen na de vangrail steken we de Eindhovenseweg over en gaan naar links via de trap het talud af en volgen het bospad (Nieuwendijk) langs de A58. Voorbij Parkeerplaats Kerkeind gaat het bospad naar rechts. We volgen de Tweede Heisteeg tot op het punt waar de groengele routemarkering ons naar rechts afleidt. We komen nu in het gebied van de Kerkeindse Heide. De route voert hier door het open heidegebiedje naar de Pijnendijk. Op de Pijnendijk wandelen we onder de Hoogspanningsmasten door en vervolgen de route rechtsaf. Opvallend zijn hier de opvallende landgeiten, die de hoogspanningsbaan op de Kerkeindse heide begrazen. Na de bocht mee komt de Pijnenbaan uit op de Eindhovenseweg bij KNP21.

Naar rechts tegenover KNP21 staat de Rendierhoeve, met zijn opvallend poortgebouw van het voormalige Trappistinnenklooster Notre Dame du Perpetuel Secours, dat Dom Verbruggen van de Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven kort na 1903 heeft laten bouwen als tijdelijk toevluchtsoord vanwege de antiklerikale wetgeving van 1901 in Frankrijk. Op deze plek stond tot die datum het Café Halfweg met een houten 400 meter wielerbaan. In 1912 vertrekken de zusters weer naar Frankrijk en in WOI wonen er novicen van de Paters van de H.H. Harten, gevlucht uit België. n 1916 wordt het hele complex verkocht aan de fabrikant Adolf van den Bergh, die het de naam De Rendierhoeve geeft. Wellicht omdat op de etiketten van het zijn AaBe-dekens rendieren staan. In het begin van de vijftiger jaren zijn in de Rendierhoeve drie gezinnen gehuisvest en in 1954 wordt het terrein ter beschikking gesteld aan de Nederlandse. Padvinders Centrale, die hier en in de nabijgelegen bossen van de heer Van de Bergh kunnen kamperen. Daarna is de Rendierhoeve decennialang een gesloten bastion, het privédomein van een Moergestelse garagehouder. Na zijn dood is het te koop aangeboden.

L.A.W.V.VIA-VIA
Berkel-Enschot - infopaneel Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven
Vanaf KNP21 is het linksaf nog een kort traject terug naar het startpunt, de parkeerplaats bij de Abdij Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven. Natuurlijk willen we nog even deze Vincent van Gogh rondwandeling van VisitBrabant na bespreken onder het genot van een Trappist biertje! We komen daarbij al snel tot de conclusie dat deze Vincent van Gogh wandelroute wellicht achter het bureau is ontwikkeld en helemaal niet verloopt langs die plekken in Tilburg, waar Vincent van Gogh in zijn korte Tilburgse periode zijn sporen heeft achtergelaten. Hiervoor is het noodzakelijk de korte Vincent van Gogh stadwandeling door de binnenstad van Tilburg van Ronald Peeters te doen. Hier immers zijn rond het St. Annapleintje de herinneringen aan zijn verblijf nog zichtbaar aanwezig!

L.A.W.V.VIA-VIA


Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 06-06-2023 door C.P.J. Aerssens