DE TETERINGSE HEIDE ROUTE
Omgeving Teteringen - 10,5 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Teteringen - Golfpark De Haenen
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek










 Golfpark De Haenen, Laan der Continenten 70, 4847 DG Teteringen
Ongeveer 10,5 KM
De rondwandeling voert vanaf de parkeerplaats op het terrein van het voormalige missiehuis van de Congregatie van de SVD over het “beeldenrijke” Golfpark De Haenen naar de moderne buitenwijk van Teteringen. Door deze wijk wandelen we richting Landgoed Laanzicht met het voormalige Jeugddorp Maria Rabboni. Nu komen we in het afwisselende bosgebied van de Teteringse Heide dat tot aan de A27 doorloopt. De route voert eerst door het bosgebied het Galgeveld en het stuifzandgebied van het Cadettenkamp, een oefenterrein van de cadetten van de KMA Breda. Vervolgens wandelen we terug langs de golfbaan naar Landgoed Kalix Berna met de Anton Pieck poel. Over Landgoed Oosterheide met zijn karakteristieke landgoedstijl en restanten van militaire kogelvangers keren we over het Golfpark De Haenen terug naar het vertrekpunt.

ROUTEBESCHRIJVING

We vertrekken vanaf de parkeerplaats van Golfpark De Haenen, gelegen achter het voormalige missiehuis Franciscus Xaverius van de Congregatie van het Gezelschap van het Goddelijke Woord, de SVD. Het is in 1916 gebouwd en heeft door zijn bouw al snel de bijnaam ‘de sigarenfabriek’, omdat men het niet zo’n fraai gebouw vindt. In 1926 zijn de noord- en zuidvleugel gebouwd en krijgt het Missiehuis zijn huidige vorm. De fraters worden vanuit Teteringen uitgezonden om in alle continenten van de wereld werkzaam te zijn, voornamelijk in Azië. Met de teloorgang van het “Rijke Roomsche Leven" neemt het aantal fraters snel af en wordt het missiehuis in 1973 het bejaardencentrum ‘Zuiderhout’ voor religieuzen van een aantal orden en congregaties. De grond van de SVD wordt met de pauselijke goedkeuring verworven door het Golfpark De Haenen met behoud van het kerkhof.



© L.A.W.V.VIA-VIA
Golfpark De Haenen - Sculptuur
Aan de Arnold Janssenlaan, vernoemd naar de stichter en eerste Generale Overste van de SVD, staat KNP7 het officiële startpunt. De routemarkering loopt over de parkeerplaats langs het clubgebouw van Golfpark De Haenen en slaat rechtsaf. Hier zien we al meteen dat we op de wandeling langs de verschillende holes verrast worden met een “Beeldrijk” uitzicht. Prachtige kunstwerken sieren de greens en de kunstliefhebber, maar ook de wandelaar kan er zijn hart ophalen. Naast de vast collectie, verspreid over het golfpark in een mooie, groene omgeving die rust uitstraalt, zijn er regelmatig exposities van diverse kunstenaars te bewonderen. We volgen de groengele markering langs de verschillende kunstwerken en worden geďmponeerd door een groene leeuw. Langs de waterpartij bereiken we het hekwerk waar we naar rechts worden afgeleid en de bebouwing van Teteringen bereiken.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Teteringen - Putdeksel
De eerste vermelding van Teteringen stamt uit 1274 als sprake van een gift van de Heer en Vrouwe van Breda aan de poorters van deze stad. Teteringen behoort dan tot de Baronie van Breda. Omstreeks 1500 is er in Teteringen een kapel gebouwd, die tijdens de diverse malen dat Breda werd belegerd gedurende de Tachtigjarige Oorlog zwaar beschadigd wordt. Tijdens die belegeringen branden ook diverse huizen af. In 1810 krijgen de katholieken de beschikking over het Napoleonskerkje, een protestants kerkgebouw dat in de regeringsperiode van Koning Lodewijk Napoleon (1806-1810) in neoclassicistische stijl is gebouwd aan de Hoolstraat, maar die in 1927 wordt vervangen door de huidige kerk. In 1814 wordt Teteringen een zelfstandige gemeente met een aanzienlijk grondoppervlak, vele malen groter dan de gemeente Breda destijds. Het is een agrarisch dorp. Maar dit verandert als er tussen 1961 en 2004 veel straten met nieuwbouw bijkomen, die er voor zorgen dat de oorspronkelijke agrarische cultuur vanaf dat moment verandert in die van een welvarend forensendorp. In 1997 wordt Teteringen in zijn geheel geannexeerd door Breda en houdt op te bestaan als zelfstandige gemeente. Het noordelijke deel van het buitengebied van de voormalige Gemeente Teteringen is bij de Gemeente Oosterhout gevoegd.

De groengele markering leidt ons nu langs de huizen aan de Platte akker, Haanakker, Korte Akker, Lange Voren naar het plantsoen aan het Haenenveld. Hier steken we recht over en door de Lage Stee komen we aan de gerestaureerde boerderij De Stee, die gedeeld wordt met ernaast gelegen basisschool Helder Camara en ’t Web als kindercentrum en BSO. Opvallend is de aangrenzende Heemschuur De Stee, een museum met de collectie van de Heemkundekring Teterings Erfdeel. Te zien zijn vele gebruiksvoorwerpen ondergebracht in een keuken, een goeikamer, bijkeuken, een klas uit de jaren vijftig van de Vorige eeuw, een kapel, beroepen en diverse agrarische voorwerpen. Langs de boerderij steken we door om naar rechts over het Zuringpad naar de Donkerstraat te wandelen. We volgen de Donkerstraat linksaf langs KNP5 in de richting van KNP91. We laten de bebouwing van Teteringen achter ons en voorbij de sportvelden door open weidegebied komen we aan de bosrand. Hier slaan we linksaf de Maria Rabbonistraat in.



© L.A.W.V.VIA-VIA
Teteringen - Landgoed Laanzicht met Villa Maria Rabboni
We zij hier op het terrein van het voormalige Jeugddorp Maria Rabboni. De zusters Dominicanessen van Bethanië beginnen hier in 1946 een voogdij-internaat als volgens de Vereniging voor Kinderbescherming het gebouw van de Gasthuiszusters in Breda niet meer voor de kinderzorg voldoet. De zusters kopen het Landgoed Laanzicht met villa in Teteringen. Het oudste deel van dit landhuis is blijkens de gevelsteen van 1790. Er is voortdurend aan verbouwd, de stijl is nu laat 19e eeuws en het grenst aan een park met oude monumentale bomen. Aanvankelijk wonen de zusters op de begane grond en daar is ook de kapel. De pupillen worden gehuisvest op de eerste verdieping. Later worden op het terrein de nodige paviljoens en voorzieningen gebouwd en zo ontstaat het Jeugddorp Maria Rabboni. Vanaf 1982 na een aantal fusies, het vertrek van de laatste Dominicanessen van Bethanië in 2015 en een aantal onzekere jaren voor jeugdzorgaanbieder Stichting Juzt is het Laanzicht-terrein per 1 april 2020 overgenomen door de Stichting Sterk Huis, zoals het infobord aangeeft.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Terrein Maria Rabboni - Openluchttheater Vitaeater
De route verloopt met een ruime bocht met de klok mee rond een deel van het complex. We komen op ons pad voorbij het in vergetelheid geraakte kleine openluchttheater. Dit Vitaeater is gebouwd en geschonken door Vitae in oktober 2008. De groengele markering leidt ons naar links naar een zandweg, die we even naar rechts volgen tot we naar links bij KNP91 uitkomen. Op dit kruispunt van zandwegen steken we recht over. We zijn nu in het gebied van de Teteringse Heide, die deels bestaat uit het bosgebied van het Galgeveld en het stuifzandgebied van het Cadettenkamp. We steken verderop de onverharde Dongense Baan met fietspad over. We passeren vervolgens het MTB-pad en komen langs een open weidegebied in de buurt van de A27 bij de parkeerplaats van het tankstation Galgeveld.

Langs het hekwerk aan de A27 en na een klimmetje krijgen we uitzicht op het stuifzandgebied van het Cadettenkamp. Dit bestaat uit heide met vliegdennen en zandverstuivingen omzoomd door eikenhakhout en grove dennenbos. Het terrein wordt zo genoemd omdat de cadetten van de Bredase KMA er oefenen. Er heeft hier tot zeker 1967 een ontmantelde M4A1E9 Sherman tank van de Landmacht gestaan, een speelobject voor de jeugd! Daarnaast heeft het terrein een hoge archeologische waarde door de sporen die zijn aangetroffen van bewoning uit het laat-paleolithicum en het mesolithicum. Op verschillende plaatsen zijn vuurstenen uit de steentijden tot en met de bronstijd aangetroffen. Het betreft voornamelijk stenen werktuigen die wijzen op het mogelijk voorkomen van jachtkampen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Overzicht Cadettenkamp
We volgen de routemarkering langs de oostzijde van het stuifzandgebied van het Cadettenkamp tot we bij KNP13 uitkomen. Hier verloopt het smalle pad westwaarts langs de onverharde Galgestraat. Volgens de overlevering heeft hier aan de huidige Galgestraat in het Cadettenkamp ooit de galg van Breda gestaan, ver van de bewoonde wereld, op de grens van het rechtsgebied, maar wel liefst aan een drukke verbindingsweg als afschrikwekkend voorbeeld aan voorbijgangers. De uitvoering van de doodstraf werd altijd op de Grote Markt binnen de stad Breda voltrokken. Het lijk of alleen het hoofd of een ander lichaamsdeel is daarna dikwijls maandenlang tentoongesteld op de galg. De bekendste misdadiger die hier tentoongesteld is, was Adriaan van Campen. Op 17 april 1787 is hij veroordeeld voor het leggen van brandbrieven en het stichten van brand in verschillende boerderijen. Op de Grote Markt van Breda wordt op het schavot zijn rechterhand afgehouwen, waarna hij wordt geradbraakt en zijn hoofd afgehouwen. Zijn lichaam wordt (waarschijnlijk op het Galgenveld) verbrand, hij is immers veroordeeld wegens brandstichting. Het hoofd wordt op een pin gezet boven op een paal op het Galgenveld. Zijn rechterarm, waarmee hij de misdaden gepleegd heeft, wordt ook aan de paal vastgemaakt, samen met het ijzeren potje en het vuurgereedschap dat hij gebruikt heeft bij de brandstichtingen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Cadettenkamp - Ontmantelde M4A1E9 Sherman tank (1967)
Het bospad langs de onverharde Galgestraat leidt ons na de afsluitboom naar KNP59 aan de onverharde weg, Cadettenkamp. Schuin links voor zien we aan de Galgestraat de cortenstalen sculptuur van het Landschapspark De Open Linie. Het is een van de markeringspunten van de groene buffer tussen Breda en Oosterhout als een waardevol gebied met een afwisselend landschap en rijke cultuurhistorie dat tegenwicht moet bieden aan de verstedelijking. We volgen de route over het onverharde pad met fietspad van het Cadettenkamp naar rechts tot op de kruising van de Valkenstraat en de Dongense Baan bij de ANWB-paddestoel. We slaan hier rechtsaf de Dongense Baan met fietspad in en we wandelen door tot aan de parkeerplaats bij het stuifzandgebied van het Cadettenkamp. Hier wandelen we bij het watertappunt van Brabant Water linksaf en met de bocht naar rechts bereiken we over het bospad KNP91. We steken nu de Kalbergseweg, een zandpad met fietspad recht over in de richting van KNP60. Met de bocht naar links langs het weiland komen we op de T-splitsing bij KNP60. Hier gaat onze route naar links en verloopt met de bocht naar rechts langs de holes van Golfpark De Haenen over het zandpad tot aan KNP12. We zijn hier in het noordelijk bosgebied van de Teteringse heide. Bij KNP12 slaan we rechtsaf en volgen het bospad in de richting van KNP62. We negeren alle zijpaden tot we op Kalbergseweg, een zandweg met fietspad uitkomen. Even naar links bereiken we KNP62. Hier zien we opnieuw een cortenstalen sculptuur van het Landschapspark De Open Linie staan, waar we linksaf de onverharde Tilburgse Baan in wandelen. De route brengt ons naar KNP61.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Cortenstalen markering Landschapspark De Open Linie
Op deze plek gaan we rechtsaf en door het hekje betreden we het 106 hectare grote bosgebied Kalix Berna en het Landgoed Oosterheide, die toebehoren aan de Vereniging Natuurmonumenten. Een statig laantje voert ons eerst door bosgebied Kalix Berna, dat zijn naam dankt aan de Bredanaar Pieter Jacob Calckberner in de jaren 1725-1729 ruim 51 hectare heide in het grensgebied tussen Oosterhout en Teteringen koopt, dat hij deels laat bebossen. De naam Kalix Berna is een verbastering van de naam Calckberner. Met de bocht naar links slingert de route langs kleine graslandjes en de Anton Pieckpoel, die mogelijk is gemaakt door Basisschool De Pionier, Oosterhout. Deze school won de eerste prijs bij de Efteling Anton Pieck Prijs 2005. De helft van het gewonnen bedrag schonken ze aan Natuurmonumenten voor de aanleg van deze paddenpoel. We volgen de groengele markering van het wandelroutenetwerk en komen nu langs bloemrijke graslanden en enkele natuurvriendelijke akkers met akkerkruiden richting het aangrenzende Landgoed Oosterheide.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Natuurgebied Kalix Berna - Anton Pieck poel
Landgoed Oosterheide is een voormalig groot heidegebied ten zuiden van Oosterhout dat in de 18e eeuw een belangrijk schakel is in de oorlogsgeschiedenis van het leger van de Republiek der Zeven Provinciën van Nederland. Hier is rond 1730 een groot militair oefenterrein met batterij, schietbaan en drie kogelvangers. In het gebied wordt zesmaal een kampement opgeslagen waar meer dan 30.000 manschappen, waaronder ook veel buitenlandse huurlingen, grootscheepse legeroefeningen houden om de paraatheid van het leger te testen en op orde te houden. Dit gebeurt onder het toeziend oog van Koning Willem V, die de oefening overziet vanaf de Princentafel. Een drietal heuveltjes, die in 1776 als kogelvangers voor een militaire schietbaan zijn opgeworpen, zijn nog zichtbaar langs de wandelroute. Rond 1900 komt het landgoed in handen van de staalmagnaat Karel J.C. del Court van Krimpen (1865-1955), die er in 1909 een villa laat bouwen naar een ontwerp in Nieuw-Historiserende stijl door Architect Jan Oomen uit Oosterhout. Hij laat ook het bos aanplanten met wel zeventig verschillende boomsoorten. In 1975 gaat het landgoed over naar Natuurmonumenten, die sindsdien zorgt, dat de karakteristieke landgoedstijl bewaard blijft en de natuur zich kan blijven ontwikkelingen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Landgoed Oosterheide - Militair oefenterrein omstreeks 1730
De route voert ons langs de restanten van kogelvangers naar KNP36 aan de Tilburgse Baan, waar we achter de afsluitboom even stilstaan bij het infopaneel van Landgoed Oosterheide. Rechtsaf wandelen we nu langs Golfpark De Haenen tot we bij KNP11 linksaf slaan door het hekje. De markering leidt ons langs de hole 14 en hole 13 tot we even verderop naar rechts worden geleid. We komen nu langs het kerkhof, waar de overledenen van de congregaties van de SVD, de missionarissen van de H. Familie en de Benedictinessen van het H. Sacrament zijn begraven. Op de kruisbeelden staan de geboorte-, intredings- en sterftedatum van de paters en broeders. Daarnaast ziet je in welke landen de missionarissen hebben gewerkt. Bij het kruisbeeld zijn nog 3 graven van de bisschoppen en weldoener van de congregatie.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Restanten zwembad en zwemvijver voormalig Missiehuis SVD
Het pad vervolgend komen we bij hole 10 aan een vijver, die oorspronkelijk veel groter is geweest en niet op een natuurlijke manier is ontstaan, maar gegraven is in 1929 als zwemvijver met badhokjes. Het water kwam er tot de rand, soms tot in de badhokjes. Men kon er gemakkelijk in verdrinken en verschillende fraters zijn daar ternauwernood aan de verdrinkingsdood ontkomen. Hij wordt ook wel de Oranjevijver genoemd, waarin prinses Juliana in 1945 heeft gezwommen. In 1962 is hier ook een betonnen zwembad gebouwd, dat inmiddels verdwenen is. De vijver is nu nog een kikkerplasje met waterlelies en riet. Nog even rechtdoor en we zijn terug op de parkeerplaats van Golfpark De Haenen.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25 000, 44D Oosterhout
- Wandelroute in eigen beheer



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gewijzigd en aangepast op 21-01-2021 door C.P.J. Aerssens