HERTOGENPAD 11
Meijel - Witdonk - Ophoven - Leudal 19 km

© L.A.W.V.VIA-VIA
Meijel - Kanaal van Deurne bij de Heldense Dijk
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek






 Raadhuisplein Meijel
Ongeveer 19 km.
Deze voorlaatste etappe van het Hertogenpad voert vanuit Meijel allereerst door het buurtschap Vieruitersten om je dan vervolgens langs het Kanaal van Deurne naar de Noordervaart te leiden. De Noordervaart brengt ons naar Wildonk en dan via de Roggelse Dijk door de natuurgebieden Waterbloem en Weijenhout over de Roggelse Beek richting Roggel. Door Vakantiepark Buitenhof De Leistert gaat de route naar Leukeshoef en vervolgens naar het buurtschap Ophoven. Door het open landbouwgebied bereiken we bij ANWB-paddestoel 22944 het eindpunt bij Natuurreservaat Leudal.

ROUTEBESCHRIJVING

Vertrekpunt van de voorlaatste dagetappe van het Hertogenpad is het centrum van Meijel, waarvan de geschiedenis terug gaat tot in het begin van onze jaartelling. Het ligt als nederzetting aan de Romeinse verbindingsweg van Keulen naar de belangrijke tempelplaats Empel bij ‘s Hertogenbosch. Langs deze weg zijn tal van Romeinse vondsten gedaan, zo ook in de directe omgeving van het dorp Meijel. Beroemd is de uit de Helenaveen beschreven vondst van een gouden Romeinse helm. Maar door zijn geïsoleerde ligging aan één van de weinige doorgangen door de Peel tussen moerassen en uitgestrekte turfgronden heeft Meijel politiek lang in een isolement gezeten. Het maakt geen deel uit van de Generaliteitslanden die in de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden onder direct bestuur van de Staten Generaal vallen, maar hoort bij het Overkwartier of Opper-Gelre van het Hertogdom Gelre. Zo is het achtereenvolgens Spaans en Oostenrijks (of Belgisch). In de Franse tijd behoort het ook bij het Belgisch departement van de Nedermaas. Sinds 2010 maakt het deel uit van de Gemeente Peel en Maas, ontstaan uit een fusie met de vroegere Gemeenten Helden, Kessel, en Maasbree.

We starten vanaf het Raadhuisplein met de parochiekerk St. Nicolaas, een in met mergel speklagen opgetrokken Neo-Gotische driebeukige hallenkerk met netgewelven en een 80 meter hoge toren in vier geledingen met zeszijdige naaldspits. Al in de 12e eeuw stond op de plaats van het huidige gebouw een zaalkerk met zadeldak en een toren met drie geldingen en een naaldspits. In 1835 wordt een nieuwe grotere kerk gebouwd, maar de 12e eeuwse toren blijft behouden. Aan het einde van de 19e eeuw is het nieuwe kerkgebouw te klein voor de snel toegenomen bevolking en werd tussen 1901 en 1904 door architect Joseph Henri Hubert van Groenendael (1868- 1942) en zijn zoon een compleet nieuwe kerk gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de kerk op 25 september 1944 door de Duitsers opgeblazen. Tussen september en de bevrijding op 15 november 1944 ligt Meijel in de frontlinie en komt de kerk regelmatig onder vuur. Op 27 oktober wordt de kerk opnieuw opgeblazen, waarbij ze geheel verwoest wordt. Het is een periode, tijdens de bevrijding van het zuiden van Nederland en de mislukte opmars richting Arnhem, die te boek staat als de “Battle of Meijel”. Pas op 21 maart 1954 begint men met de bouw van het door architect Fredericus Petrus Josephus Peutz (1896-1974) ontworpen huidige kerkgebouw, dat op 9 april 1955 in gebruik genomen wordt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op het Raadhuisplein herinnert het oorlogsmonument “Monument Geallieerde Soldaten” van Richard Timmermans naar een ontwerp van Jeu Dorssers (1932-2012) aan deze “Battle of Meijel”. Lang blijft veel verborgen van wat zich in Meijel heeft afgespeeld tussen 27 en 30 oktober 1944. In de zeer vroege morgen van 27 oktober 1944 vallen de Duitsers van het 47. Pantzerkorps, de 9. Pantzer Division en de 15. Pantzer Grenadier Division met 14.000 man onder bevel van Veldmaarschalk Walter Model (1891-1945) vanachter de Peelkanalen in westelijke richting het gebied van Meijel binnen met tanks en geschut. Zij willen daarmee bereiken dat daardoor geallieerde troepen aan de gevechtshandelingen in het westen worden onttrokken en niet zullen doorstoten naar Nijmegen na Operatie Market Garden. Vooral de nog jonge en onervaren soldaten van de U.S. 7th Armoured Division worden in Meijel na een heldhaftige verdediging in het nauw gedreven en teruggedrongen naar de Peelrand. Van hen sneuvelen zeker 150 militairen op het veld en in de 52 verwoeste tanks. Ook de verliezen aan ander materieel als lichte voertuigen en gevechtswagens zijn enorm. Maar het lukt uiteindelijk de U.S. 7th Armoured Division, de British 3rd Infantry Division, de British 11th Armoured Division, de British 6th Guards Brigade en door herhaalde inzet van de uit Tilburg te hulp schietende 15th Scottisch Division in een bijna onmogelijk gevecht tegen de overmacht van de zich langzaam terugtrekkende Duitsers om Meijel op 17 november 1944 te bevrijden. Het dorp Meijel en de omgeving wordt als één groot slagveld achtergelaten, bijna alles is verwoest!

We wandelen de Kerkstraat in en slaan bij op de kruising met de Heufkesweg links af bij het St. Annakapelletje met hiervoor twee eeuwenoude prachtig gepokkelde lindebomen. Het is het oudste nog bestaande kapelletje in Meijel, die ooit als veldkapel heel eenzaam tussen de akkers gestaan heeft aan de veldweg van Meijel naar Helden zoals te zien is op de oude landkaart uit 1775 van Graaf Joseph de Ferraris, generaal bij de Oostenrijkse artillerie en veldmaarschalk. Hij krijgt van Keizerin Maria Theresia en Keizer Jozef II tussen 1771en 1778 de leiding bij het opmeten van de Oostenrijkse Nederlanden, waartoe Meijel dan behoort. De kapel heeft een hoog spits puntdakje en is gestukadoord alsof men natuursteen wil nabootsen. Deze kapel is gesticht in 1768 door of ter herinnering aan Anna Catharina Schoenmackers, echtgenote van Christiaan Frische, die van 1738 tot zijn dood op 17 december 1759 Schout van Meijel is. Nu is de H. Anna niet alleen de patrones van Anna Schoenmackers, maar is als moeder van Maria en als grootmoeder van Jezus in Meijel al veel langer een vereerde heilige in Meijel als patrones van de zwangere vrouwen en van vrouwen die moeilijk in verwachting raken, maar bovendien als beschermheilige van een goed huwelijk en van de huisvrouwen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Meijel - St. Annakapelletje op de hoek Kerkstraat met Heufkesweg
Over de Heufkesweg laten we de bebouwing van Meijel achterons en houden op de T-splitsing rechts aan om dan direct bij de routemarkering rechtsaf het bospad in te slaan. Aan het eind opnieuw rechtsaf en dan de route naar links nemen voor de sloot. Zo komen we in het buurtschap Vieruitersten. Op het asfalt wandelen we naar rechts om dan in de bocht naar links door te steken tot op de oever van het kleine Kanaal van Deurne, waar we bij KNP 25 deze oude turfvaart geruime tijd zullen blijven volgen. Dit 15 kilometer lange Kanaal van is gegraven in 1874 op initiatief van de Gemeente Deurne en aanvankelijk bedoeld ter afwatering van de veengebieden in de Peel en voor het transport van de afgegraven turf. Dit kanaal loopt hier over een afstand van 4750 meter evenwijdig en amper 40 meter oostelijk daarvan verwijderd van de al in 1854 gegraven Helenavaart, die na de grens met Noord Brabant te zijn overgestoken in noordoostelijke richting naar Helenaveen verloopt, terwijl het Kanaal van Deurne in noordwestelijke richting loopt naar de Deurnese Peel. Bij Griendtsveen vloeien het Kanaal van Deurne en de Helenavaart dan samen om als Defensiekanaal verder in noordelijke richting te stromen.

Dat het Kanaal van Deurne en de Helenavaart hier parallel aan elkaar verlopen, komt door de rivaliteit tussen de veenbaas Jan van de Griendt, oprichter van de "Maatschappij tot ontginning en vervening van de Peel", later omgedoopt in "Maatschappij Helenaveen”, en het Gemeentelijk Veenbedrijf Deurne. Jan van de Griendt weigert zijn eigen eerder gegraven Helenavaart in medegebruik te geven en dwingt de Gemeente Deurne daardoor zelf hun Kanaal van Deurne te graven. Aan die geschiedenis dankt de Peel zowel de z.g. "bajonetbocht" als het "dubbele kanaal". Waar aan het begin het Kanaal van Deurne samenkomt met de Noordervaart bevinden zich nog een tweetal twee brughoofden. Stenen herinneringen aan een bekende geschiedenis. In 1862 wilde de gemeente Deurne ook gaan verdienen aan turf, zoals Jan van de Griendt dat al deed vanaf 1854. Vanuit Deurne zouden de schepen dan over de Helenavaart naar de Noordervaart kunnen varen. Maar Jan van de Griendt, eigenaar van de Helenavaart, zag in Deurne een zo’n grote concurrent, dat hij er geen moment aan dacht om toestemming te verlenen voor de doorvaart.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Meijel - Kanaal van Deurne bij KNP25
Vlak voor het Kanaal van Deurne samenkomt met de Noordervaart passeren we de Camping Camping Frerichsoord gelegen op een schiereiland tussen het Kanaal van Deurne, de Helenavaart en de Noordervaart. Dat het Kanaal van Deurne hier bij de Noordervaart een stuk verder van de Helenavaart afligt, komt door de oorspronkelijke ligging van de woning en herberg van de voormalige sluiswachter Hendrik Dings. De oorspronkelijke brug is na verwoesting in 1940 niet meer hersteld en we vinden er nu alleen nog de brughoofden. Wij blijven zo op de noordzijde van de Noordervaart, een kanaal dat in 1808 is aangelegd als deel van Napoleons Grand Canal du Nord. Napoleon wil hiermee een aanzet geven om een verbinding tussen Schelde, Maas en Rijn tot stand te brengen. Van dit kanaal wordt slecht een gedeelte voltooid, want als in 1810 Amsterdam en Rotterdam bij Frankrijk worden ingelijfd, is de nieuwe verbinding niet meer nodig. Het werk wordt gestopt, maar de aanwezigheid van turf zorgt ervoor dat de Noordervaart in 1854 op vaardiepte wordt uitgegraven tot aan de vervolgens gegraven Helenavaart, het deel tot in Beringe volgt in 1865. Deze kanalen zorgen er immers voor dat het water uit de Peel weg kan en de turf uit Helenaveen en Deurne via de beide Peelkanalen kan worden afgevoerd.

Vanaf de oever van de Noordervaart hebben we naar rechts zicht het open landschap van de Katsberg. Het is hier dat op 29 november 1944 de Amerikaanse bommenwerper, de Boeing B-17G-20-BO Flying Fortress 42-31614 VP-L met de naam “Minnie the Mermaid” crasht. Dit vliegend fort maakt deel uit van de 381st Bombergroup van het 533rd Bomber Squadron en is sinds 21 januari 1944 gestationeerd op de vliegbasis Ridgewell in Groot Brittannië. Op deze dag bestaat de bemanning uit: Pilot 1Lt. J.D. Nelson, Copilot 2 Lt. Kenneth R. Schmalz, Navigator 2Lt. Jerry Pasek, Bombardier Sgt. Gerald R. Schmitt, Top Turret Gunner TSgt. Lawrence Livington, Radio Operator Sgt. George F. Comery, Ball Turret Gunner Sgt. Francis Bergemeister, Right Waist Gunner Sgt. Harlan G. van Over en Tail Turret Gunner Sgt. Joseph P. Walsh. De B17 42-31614 VP-L “Minnie de Mermaid” vertrekt op die dag vanuit Ridgewell in Engeland naar Merseburg in Duitsland in de richting van Leipzig. Op de terugweg wordt het vliegtuig boven bezet gebied ten oosten van de Maas stevig beschoten door Duits afweergeschut. Zeer zwaar beschadigd vliegt B17 Minnie the Mermaid boven Panningen en richting Meijel. De bemanning probeert het getroffen vliegtuig zo lang mogelijk in de lucht te houden om zo in bevrijd gebied terecht te komen. Maar boven het grondgebied van Meijel gaat het niet meer. Een buiklanding op de Heihorst is het gevolg. Na die flinke crash landen vliegtuig en bemanning op de Katsberg in Meijel. De hele bemanning heeft de crash overleefd, met slechts één lichtgewonde.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Boeing B-17G-20-BO Flying Fortress 42-31614 VP-L “Minnie the Mermaid”
We vervolgen de oever van de Noordervaart tot we na ongeveer 2 kilometer de rotonde op de Meijelseweg bereiken, die midden op de Noordervaart is gebouwd. Vanaf hier is de Noordervaart in zuidwestelijke richting bevaarbaar voor schepen. Aan de rotonde op Meijelse kant ligt Café DE Stoep. Hier in de buurt van Café De Stoep aan de Noordervaart stort op 15/16 juni 1943 de Avro Lancaster I W4949 KM-H van het 44 Rhodesia Squadron RAAF neer. Deze bommenwerper op 15 juni om 22.32 opgestegen van zijn basis in Dunholme Lodge in Lincolnshire voor een missie naar Duitsland met de bedoeling tussen 01.13 uur en 01.46 uur een complex van chemische fabrieken in Gelsenkirchen te bombarderen, waar synthetische benzine uit steenkool werd gewonnen. Aan deze raid nemen 197 Lancasters deel onder goede weersomstandigheden met heldere maan en goed zicht en dus gunstig voor de Duitse nachtjagers, die in deze nacht 17 toestellen neerhalen. De Avro Lancaster I W4949 KM-H wordt onderschept door een Duitse nachtjager en om 01.29 uur neergeschoten door een Duitse Messerschmitt Bf 110, gevlogen door Major Gunther “Fips” Radusch (1912-1988) van Stab II./NJG 3, die even te voren ook een Lancaster ten noordoosten van Meijel heeft neergehaald. Het toestel explodeert en de hele bemanning bestaande uit Pilot Sgt. Peter James Shearman, Flight Engineer Fl/Sgt. Edward Lockington Pugh, Navigator Sgt. Norman Lewis Ballamy, W/Op/Air Gunner Sgt. Benjamin William Card, zij worden vermist. Air Bomber F/O. Frank Mansell Richards, Air Gunner Sgt. Clifford Walter Akeister en Air Gunner Sgt. Gordon Clifford Andrew Zedy komen om het leven bij deze crash. Ze worden begraven in op het Jonkerbos War Cemetery in Nijmegen. Voor Major Gunther “Fips” Radusch (1912-1988) is het neerhalen van de Avro Lancaster I W4949 KM-H die nacht zijn 21ste overwinning en hij heeft uiteindelijk aan het einde van WOII een totaal van 66 gewonnen luchtgevechten, waarmee hij in de ranglijst van de Duitse Luftwaffe op plaats 6 staat.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Jagdflieger Major Gunther “Fips” Radusch (1912-1988) Stab II./NJG 3
Bij Café De Stoep steken we naar links over en bereiken we ten zuiden van de Noordervaart het buurtschap Witdonk. Het buurtschap wordt gevormd door ongeveer vijftien boerderijen en woningen die gelegen zijn aan de gelijknamige straat Witdonk, maar ook aan de Roggelse Dijk, die we een stuk in zuidelijke richting volgen. Voorbij de toegang van het privé landgoed De Witdonk gaat onze route bij HM 13,0 naar links en betreden we een bosrijke omgeving en komen in het natuurgebied de Waterbloem, een afwisselend bosgebied met landbouwgronden, bosjes, moerassen, graslanden en stukjes heide. Het gebied was tot omstreeks 1850 een groot moerasgebied en laaggelegen in het dal van de Roggelse beek. Het bestaat uit twee aaneengesloten stukken: Waterbloem en Weijenhout. De markering volgend passeren we allereerst de Achterste Moost en verderop de Eerste Moost, kleine stroompjes die voor de afwatering van het gebied zorgen van veel ijzerrijke kwel rondom de Peelrandbreuk. Zo komen we langs KNP11 en KNP21 aan het bruggetje over de Roggelse beek, die hier gekanaliseerde en sterk verbreed is. Naar de noordzijde is te zien dat Roggelse beek over een beperkt traject heringericht is. Een lange laan leidt ons in zuidoostelijke richting door het gebied Weijenhout, waar we de Doorbrands Loop passeren. We steken de verharde Staldijk over tot we na 2 kilometer op een 5-sprong uitkomen en bij KNP43 schuin rechts oversteken. We komen op de Oude Doorbrandsbeek, die hier in het buurtschap Heide in de Roggelse Beek uitstroomt en direct grenst aan de bosrijke natuurgebieden Weijenhout. Doorbrand en de Ophovense Zandberg.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Natuurgebied Waterbloem met Roggelse Beek
Als we op de T-splitsing zijn aangekomen aan de achterzijde van Vakantiepark Buitenhof De Leister wandelen we even naar rechts om dan door het hekje links over het terrein van dit uitgestrekte bungalowpark zuidwaarts door te steken naar de uitgang aan de Heldense Dijk. Op de Heldense Dijk gaat onze route even naar links om dan direct de oorgaande weg over te steken en links langs de sloot door te steken naar de volgende kruising bij het bruggetje. De route van het Hertogenpad gaat aan de overzijde van het onverharde pad verder om dan naar links af te buigen en kronkelend zijn weg te zoeken door het natuurgebeid Leukeshoeve. Wat eens een bosgebied moet zijn ligt er nu erbarmelijk bij. Door totale kaalslag is het hele voormalige bosgebied verworden tot een maanlandschap, ontsierd door stronken! Na de slagboom wandelen we op de verharding naar rechts en vervolgen het asfalt naar het buurtschap Ophoven. Als we de kruising met verkeersspiegel zijn overgestoken komen we even verder aan de Marleetjeshof, een grote boerderijhoeve met een binnenplaats van maaskeien. Heel vroeger is de hoeve eigendom van de Graaf van Horne (1340), later tot 1800van Klooster Keizerbosch en vervolgens van rijke families die meerdere boerderijen in eigendom hebben. De familie van Hendrikus Derks wordt in 1903 pachter en werken met veel ontzag voor de ‘Heer’ en rentmeesters, meestal met een paar knechten en maagden in dienst voor het werk op het land en voor het vee. In 1974 gaan de eigenaren over tot verkoop van Marleetjeshof. Als pachter heeft de familie Derks het eerste kooprecht en blijft de Marleetjeshof voor de familie Derks behouden. Nu niet meer als boerderijhoeve maar sinds 1999 als bakkerijmuseum en een verzameling winkelinterieurs en machines van oude bakkerijen Het woonhuis op Marleetjeshof wordt nog altijd bewoond door de familie Derks en in de paardenstal is een weekendwoning ingericht.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Ophoven - Bakkerijmuseum Marleetjeshof
Rechtuit gaat de wandeling verder over de Sterrebosweg door een open landschap met akkers en hier en daar verspreid een bosje. Na enkele bochten naar links en rechts met hier en daar een boerderij komen we aan een infobordje aan de Bosheide, een zandpad dat naar rechts afbuigt. Hier lezen we dat op 10 april 1941 hier in de nabijheid de Handley Page Hampden Mk1 AD789 gecrashte. Dit toestel van het 50 Squadron Royal Air Force is op weg naar Düsseldorf voor een bombardement, maar boven Limburg wordt het opgewacht door zoeklichten en nachtjagers. Het is de Messerschmitt Bf-110 3300 van 2/NJG 1 opgestegen van Fliegerhorst Venlo en bestuurd door Pilot Leutnant Hermann Reese, die het Engelse toestel aanvalt. De schutters van de Handley Page Hampden Mk1 beantwoorden met hun machinegeweren en er ontwikkelt zich een vuurgevecht, waarbij beide toestellen worden geraakt. Volgens ooggetuigen botsen ze tegen elkaar. De Messerschmitt Bf-110 3300 vliegt in brand en Leutnant Hermann Reese geeft bevel het toestel te verlaten. Zijn marconist Unteroffizier Wilhelm Roitczak zit echter bekneld en wordt uit het toestel geslingerd als dit neerstort. Daarbij komt hij om het leven. Pilot Leutnant Hermann Reese landt aan zijn parachute op een schuur aan de Kruisstraat te Neer en breekt daarbij zijn been. Hij lag enige tijd in het ziekenhuis totdat hij terugkeerde naar zijn basis in Venlo. Aan boord van de Handley Page Hampden Mk1 AD789 breekt brand uit en het toestel stort neer. Pilot Officer Geoff J. Cornish werpt zijn bommen af en geeft aan zijn bemanning Sergeant John Ratcliffe, Sergeant Sidney Reginald Cassey en Flight Sergeant Richard Albert Royal het bevel om het vliegtuig te verlaten. Helaas lukt het alleen Pilot Officer Geoff J. Cornish om het vliegtuig te verlaten en hij komt aan zijn parachute terecht in een grote boom bij het Jobskapelletje in Nunhem. Daar wordt hij gevangen genomen door de Duitsers en uiteindelijk overgebracht naar het krijgsgevangenkamp Stalag Luft 3, waar hij een van de mannen is die een rol speelt in de grootscheepse ontsnapping, die bekend staat als ‘The Great Escape’. Zijn omgekomen bemanningsleden worden begraven op het Jonkerbos War Cemetery in Nijmegen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Messerschmitt Bf-110 3300 van 2/NJG 1 en Handley Page Hampden Mk1 AD789 van het 50 Squadron RAF
Voorbij het infobord over de crash van da Handley Page Hampden Mk1 AD789 en zijn bemanning nemen we op de Sterrebosweg de eerste afslag naar rechts: de Donderberg. We zijn nu nog slechts een kilometer verwijderd van het eindpunt van deze voorlaatste dagetappe van het Hertogenpad. Op de Leudalweg is het nog even naar links en dan bereiken we de ANWB-paddestoel 22944 op de T-splitsing van de Leudalweg met Kinkhoven. Vanhier start dan het laatste traject van het Hertogenpad naar Roermond.

Aansluitend traject
 Leudal - Horn - Roermond 15km.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN

- TopoKaart 1:25 000, 58B Panningen
- TopoKaart 1:25 000, 58D Roermond


GIDSEN:

- Wandelgids Hertogenpad - LAW13, Wandelen door natuurlijk Brabant, ISBN 978-90-71068-82-9, € 16,10



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 12-04-2015 door C.P.J. Aerssens