DE CHAAMSE BEEKDALEN ROUTE
Omgeving Chaam 16,5 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Chaam - Chaamse Beek op Landgoed Valkenberg
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek











 KNP 83 bij Boerderijcafé 'Bij Toontje Schoen', Ginderdoorstraat 4, 4861 CC Chaam
Ongeveer 16,5 km.
Deze rondwandeling gaat door het verrassende buitengebied van Chaam. De route loopt van het buurtschap Ginderdoor over een oud kerkpad naar Chaam. Hier vandaan wandelen we via buurtschap Dassemus door het kleinschalige cultuurlandschap van Het Broek met de Chaamse beek, Roode beek, Groote Heikantsche beek, Broeksche beek en Valkenbergsche Leij. Zij meanderen door een coulisselandschap dat gevormd wordt door houtwallen, bosjes, oude en recent gegraven poelen en extensief beheerde graslanden. Via het gehucht Snijders-Chaam komen we aan het Landgoed Valkenberg, waar we over de bospaden naar het Landgoed Hondsdonk wandelen. Ook door deze landgoederen, die eeuwenlang in bezit geweest zijn van grootgrondbezitters, meanderen de beken van het Chaamse bekenstelsel door ongerepte natuur. Op het laatste traject wandelen we langs de Strijbeekse Heide met het Langven terug naar het vertrekpunt: Boerderijterras Toontje Schoen in Ginderdoor.

ROUTEBESCHRIJVING

Startpunt van deze rondwandeling is Boerderijcafé met terras ‘Bij Toontje Schoen’ aan de Ginderdoorstraat 4 in het Chaamse buurtschap Ginderdoor. Dit boerderijcafé wordt uitgebaat door de bewoners van de boerderij, de familie Schoenmakers,. Het een 18e eeuwse langgevelboerderij, waarin tot maart 2021 ook de ambachtelijke dorpsbrouwerij “De Pimpelmeesch” gevestigd is geweest. We vertrekken vanaf KNP83, direct gelegen naast de boerderij. Hier steken we recht over en volgen het Kleipad. Dit onverharde smalle oude kerkpaadje gaat richting Chaam. Verderop steken we de Meerselseweg over en vervolgen de verharding van de Kleistraat door open landschap tot we bij ANWB-paddestoel 22919/001 staan. Op dit punt slaan we linksaf de Kapelweg in.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Chaam - Mariakapel Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw
Zo komen we verderop in het Thijskesbos aan de Mariakapel Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw. Een legende is de aanleiding om de kapel te bouwen. In een oud boek wordt de geschiedenis verteld van Willem Verreyt, een marskramer uit Baarle, die op 16 januari in 1645 op weg is naar Chaam op om daar de volgende dag het feest van de Heilige Antonius Abt te vieren. Op de heide tussen Baarle en Chaam vindt hij een houten Mariabeeldje en ofschoon het sneeuwt, is het beeldje droog. Onderweg wordt hij op de “Caemse deyck’, nu de Oude Bredasebaan, overvallen door twee soldaten. De eerste soldaat richt zijn geweer, maar Verreyt slaat het uit zijn handen. De tweede soldaat zet zijn geweer op het hart van Verreyt en schiet. Maar als door een wonder verwondt de kogel de marskramer niet. Het Mariabeeldje is zijn redding en vier weken later zet Willem Verreyt het beeldje ter verering van de H. Maagd neer in een eeuwenoude eik in Werbeeck bij Retie, waar in 1665 in een kapel gebouwd wordt, die bekend staat als: Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw. In 1974 wordt het beeld gestolen en is sindsdien spoorloos. In WOII ontstaat bij de bewoners van Chaam het idee om een kapel te bouwen. De toenmalige kapelaan Hack vertelt dit verhaal van Willem Verreyt en het Mariabeeldje te Werbeeck. Het verhaal spreekt de mensen aan en men besluit de nieuwe kapel te wijden aan Onze Lieve Vrouw ter Sneeuw. In 1943 is de kapel bij Thijskesbos gereed en er wordt een nieuw beeld in Franse Savoniére kalksteen gemaakt van Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw door de Oosterhoutse kunstenaar Niels Steenbergen (1911-1997).

© L.A.W.V.VIA-VIA
Chaam - Oude kerkpad naar Chaam
We blijven op de Kapelweg en wandelen langs de kleine gerestaureerde langgevelboerderij, gebouwd in de periode 1852-1874. De voorgevel van dit pand heeft zesruits schuiframen en eerste steen met tekst: L. van Mierlo 1874. De zijgevel is voorzien van vlechtingen en eerste steen met tekst: mr. J. Buijsen 1852. De route gaat hier rechtdoor en het oude kerkpad komt aan de smalle waterloop van de Grote of Roode Beek. Na het bruggetje bereiken we de bebouwing van Chaam. Op de kruising gaat de route linksaf en volgen we de Roode Beek en negeren de zijstraten tot we op de Bredaseweg uitkomen bij KNP91. We wandelen even naar links tot aan het Elsakkerpad, waar we rechtsaf de groengele markering volgen. Dit oude voetpad vormde in het verleden de verbinding tussen het gehucht Snijders-Chaam en het dorp Chaam. Rond het dorp wemelde het vroeger van dergelijke oude paadjes, die niet alleen gebruikt werden als kerkpad om naar de zondagse mis te gaan, maar ook door de schoolgaande jeugd. Het waren korte, smalle doorsteekjes naar kerk en school, niet geschikt voor paard en kar. Veel van deze paadjes zijn inmiddels verdwenen of in onbruik geraakt door de vooruitgang, opgeslokt door economisch gewin en verdwenen bij ruilverkavelingen. Dit Elsakkerpad maakt nu nog deel uit van het historisch en landschappelijk erfgoed.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Dassemus - Molenromp 'De Goede Verwachting'(1989)
We steken de nauwelijks zichtbare Laag Heiveldse Beek over en met de bocht naar links komen we in open gebied. Hier krijgen we over het weiland zicht op de imposante kraanarmen, die grillig tot in de hemel rijken en zo het landschap ontsieren en de horizon vervuilen. Op de Heikantsestraat aangekomen staan we in het buurtschap Dassemus. Dit buurtschap wordt al in 1414 vermeld en dankt zijn naam aan een moerassig gebied waar wellicht dassen huisden. De route gaat naar rechts. In noordelijke richting ligt enigszins verscholen achter een bosje de molenromp van molen ‘De Goede Verwachting’. Het was een ronde stenen korenmolen, die volgens het opschrift in de kap in 1830 gebouwd is en maalde vanaf 1834. Vier jaar later brak er brand uit, waarna de molen op dezelfde plek werd herbouwd. Het is een zogeheten bergmolen. Het stellen en vastzetten van de wieken op de windrichting gebeurde immers op de ‘berg’, de aarden verhoging. Rond 1927 is de molen onttakeld. Na een verbouwing in 1989 is de molenromp in gebruik genomen als woonhuis. Bijzonder is dat de naam van de molen zowel op de voor- als op de achterzijde van de molenkap vermeld staat.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Chaam - Op pad in natuurgebied Het Broek
Rechtsaf op de Heikantsestraat gaat de verharding, voorbij de Snijderseweg, over in de Dassemussestraat. Deze volgen we tot aan Wijngaard Dassemus. Hier wordt Nederlandse wijn gemaakt in een wijngaard van 4 hectare groot met 15.000 wijnstokken, die op biologische wijze beheerd wordt. Onkruidbeheersing gebeurt mechanisch, er wordt geen kunstmest gebruikt en bemesten gebeurt alleen met gecomposteerd plantenafval en gft-afval. We zijn nu bij KNP61, vlak voor het bruggetje over de Laag Heiveldse Beek. Vanaf KNP61 volgen we de groengeel gemarkeerde route op de oever van deze laaglandbeek, die verderop meanderend zijn weg zoekt. We komen langs de achterzijde van de wijngaard in Het Broek, een moerassig natuurgebied van Natuurmonumenten met drassige graslanden. In dit beeklandschap verandert de waterstand regelmatig. De planten die er groeien, kunnen daarom goed tegen deze zeer wisselende waterstanden. Zo is het een waar paradijs voor kikkers, vinpootsalamander, alpenwatersalamander en kleine watersalamander. Maar ook een prima leefgebied voor kleine zoogdieren en insecten. In het gebied komen meer dan honderd vogelsoorten voor. De steenuil en roodborsttapuit nestelen hier, maar ook nachtegaal, patrijs, spotvogel en bosrietzanger. Het natte gebied biedt een grote aantrekkingskracht op allerlei vogels zoals kemphaan, watersnip, grutto en kiekendief.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Chaam - Kijkhut natuurgebied Het Broek
De route gaat langs houtwallen en houtsingels met sleedoorn en meidoorn, die vaak als grensafscheiding van de percelen dienen. We komen na de oversteek van de Groot Heikantse Beek langs een vogelkijkhut, die we door een oude, rechte gracht bereiken en waar we een prachtige weidse uitzicht over het beekdal hebben. Langs enkele poelen wordt de grasbaan breder en gaat op bij het bosgbied over in een onverharde bomenlaantje (Hoge Akkerpad). Als we de Broeksche Beek zijn overgestoken volgen we naar rechts de groengele markering in de richting van KNP62 door het coulisselandschap met het beekdal van deze Broeksche Beek steeds in de nabijheid. Aangekomen op de Snijderseweg bij de brug over de Broeksche beek slaan we bij KNP62 linksaf en komen dan in het gehucht Snijders-Chaam met enkele karakteristieke en authentieke langgevelboerderijen. Op de kruising steken we schuin naar links over. Het is op deze plek dat lang geleden een kapelletje heeft gestaan. Hier is in 1480 een eenvoudige kapel gesticht, toegewijd aan de H. Lucia. De kapel is na 1648 door de Reformatie naar de Protestanten overgegaan, maar aan het einde van de 18e eeuw worden er geen diensten meer gehouden. De kapel raakt in de Bataafse tijd door de afgelegen ligging in verval en wordt in het jaar 1826 afgebroken. We laten het gehucht achter ons en over de Zandstraat met de bocht naar links komen we na de oversteek van de Valkenbergsche Leij bij KNP66 aan het Landgoed Valkenberg.

Het gebied Valkenberg behoorde van oudsher bij Gilze. Het is ontgonnen in de 13e eeuw en de eerste vermelding dateert uit 1456, als het in bezit is van ene juffrouw Lijsbetten van Valkenberge. Het blijft in de familie tot het einde van de 80-jarige Oorlog als Antonius Cocq, Luitenant Gouverneur van Breda, het landgoed overneemt en het gaat ontginnen. In 1660 wordt het met een jachtslot en huis van Plaisance verder uitgebouwd. Door vererving gaat het landgoed over aan de familie Gautier de Villages en komt in 1736 in bezit van de Familie Van der Borch. Het is Benjamin van der Borch die vanaf 1772, die op het landgoed allerlei landbouw experimenten uitvoert en een Engelse tuin met lange lanen. veel bos en enkele landschappelijke vijvers aanlegt. De Familie Van der Borch zijn zo niet alleen eigenaar van dit landgoed, maar erven ook Landgoed Hondsdonk dat we verderop op de wandeling zullen aandoen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Landhuis Valkenberg op Landgoed Valkenberg (1996)
De route gaat vanaf KNP66 over het bospad en smalle bospaadjes met een ruime bocht rond het Landgoed Valkenberg langs KNP65, KNP68 naar KNP70. Op een aantal plaatsen aan onze linkerzijde passeren we sluitbomen, die het landgoed markeren. Na KNP65 loopt de route parallel aan de rood-witte markering van het Grenslandpad! Bij KNP70 aangekomen laten we het bosgebied achter ons en staan we op de Valkenburgseweg, die we volgen tot aan KNP51 en linksaf slaan langs de tuinbouwkassen. Deze weg voert ons langs enkele rustieke optrekjes en brengt ons naar het Chaamse Bosch. De markeringspaal geeft echter Ulvenhoutse bos aan! Dit bos is wellicht het oudste bos in de Kempen. Een oorkonde uit 1236 verhaalt over Hildegondis, Abdis van Thorn, die het bos aan de abdij schonk. Later kwam het onder beheer van de Heren van Breda. Het huidige lanenstelsel is rond 1770 aangelegd door de eigenaren van Landgoed Valkenberg. Bij de markering wandelen we naar links en volgen de rechte bospaden met de klok mee tot we na de passage van de Chaamse Beek op de N639 Chaamseweg) uitkomen. Even naar links en vervolgens oversteken naar rechts en het half verharde pad in, dat tussen twee boerderijen door voert en even verder een grasbaan wordt. Aan het einde van dit pad even rechts aanhouden en direct daarna op Y-splitsing links aanhouden over een brede beukenlaan. We zijn hier op de Hondsdonkseweg net buiten het buurtschap Rakens. We volgen deze brede laan en hebben naar het zuidoosten over de weilanden zicht op het Landgoed Hondsdonk, dat tegen de bosrand ligt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Landgoed Hondsdonk - Eliza Carolina Ferdinanda Schiotling (1822-1904)
Landgoed Hondsdonk stamt waarschijnlijk uit de eerste helft van de 14e eeuw. De naam is wellicht ontleend aan de jachthonden, die hier door de Heren van Breda werden afgericht. De toenmalige hoeve Honsdonc is dan in het bezit van Claeus van Oekel. In 1364 wordt de nalatenschap van Claeus van Oekel verdeeld, waarbij de Hondsdonk bij Peter van Gageldonk terechtkomt. De hoeve brandt rond 1625 af, en wordt niet meer op dezelfde plaats opgebouwd. In 1657 bestaat het landgoed uit “eene hoeve, huysinge, schuere, koyen, hoff, boomgaert, landen, weyden, torffvelden, bosschen ende erven daeran gehoorende”. Het gaat hier om vrij nieuwe gebouwen. In dat jaar draagt jonkheer Philibert van Borselen het hem toebehorende deel over aan jonker Cornelis van Blyenburch. In 1777 wordt het huis verkocht aan Lucas Willem Philip, Baron van der Borch, adjudant-generaal van Willem V. Hij liet aan het einde van de 18e eeuw het huidige landhuis in Empire-stijl bouwen. Als in 1820 de generaal op 82-jarige leeftijd overlijdt, laat hij alles na aan zijn neef Allard P.R.C. Baron van der Borch van Verwolde. Diens zoon erft in 1836 het huis, dat dan verhuurd is aan Otto Jan Herbert, graaf van Limburg Stirum. In 1842 loopt het huurcontract af en Willem van der Borch besluit zelf op de Hondsdonk gaan te wonen. Via vererving komt het landgoed aan de gebroeders Prisse, waarvan Willem Ludovicus Franciscus uiteindelijk in 1919 het gehele landgoed verwerft. In 1951 erft zijn zoon het landgoed. Een ander opmerkelijk feit is, dat de Nederlandse schrijfster Eliza Carolina Ferdinanda van Calcar-Schiotling (1822-1904) enige tijd op het landgoed Hondsdonk heeft gewoond. Haar bekendste roman "Hermine" is geschreven op de Hondsdonk. Toen ze met van Calcar, later burgemeester van Wassenaar, trouwde, verhuisde ze.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op pad langs het Langven
We blijven de Hondsdonkse Weg volgen de bocht naar links en passeren verderop aan de rechter kant de Kruisvijver. Tussen majestueuze rododendronstruiken door lopen we het bospad uit tot we op de splitsing KNP52 bereiken. Net voor dit punt ligt aan de rechterzijde verscholen midden in het beukenbos een vijver met ernaast een vervallen ijskelder. De moeite waard hier even het bos in te lopen! Bij KNP52 houden we links aan tot het bospad op een brede zandweg met fietspad (Heistraat) uitkomt. Hier gaat de route linksaf en bereiken het bosgebied van de Strijbeekse Heide aan de rechterzijde. Deze heideontginningsbossen van de Strijbeekse Heide zijn in de jaren 1934/35 aangelegd en bestrijken een oppervlakte van 189 ha. Er liggen drie natuurlandschappelijk waardevolle gebiedjes, namelijk het Zwarte Goor, het Langven en het Rondven. Dit zijn typisch Noord-Brabantse vennen, omringd door heide. Het zijn restanten van de oorspronkelijke Strijbeekse Heide, die nu voor een groot deel in cultuur is gebracht. Het gebied telde in de 19e eeuw aanzienlijk meer vennen dan tegenwoordig. Vanaf de vijftiger jaren werden honderden hectaren heide, met de daarin gelegen vennen, door de Domeinen aan boeren verkocht. Die vennen, waarvan de ondergrond enigszins vruchtbaar was, werden ontgonnen. De meeste onvruchtbare vennen bleven hierdoor praktisch onaangetast. De zwarte stern, grutto en wulp broeden er.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Ginderdoor - Boerderijterras 'Bij Toontje Schoen'
De route op de zandweg met fietspad gaat langs KNP54 naar KNP85. Bij de picknickplek wandelen we over het smalle bospad parallel aan het fietspad langs het Langven. Dan keren we verderop terug naar het zandpad, dat we helemaal uitlopen tot aan de Oude Bredasebaan. We volgen de verharding 300 meter rechtuit tot aan de eerste afslag aan de linkerkant. Het laatste traject gaat hier bij het bankje linksaf over de Ginderdoorstraat. Als we de Chaamse Beek zijn overgestoken bereiken we ons eindpunt: Boerderijterras Bij Toontje Schoen.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25.000, 50B Breda
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 22-08-2021 door C.P.J. Aerssens