LANDSCHAPSWANDELING ZWALUWENBUNDERS
Omgeving Loon op Zand - Tilburg Noord 14 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vijfhuizen - Bruggetje over de Lindse Loop
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek














 Café Brasserie De Kiosk, Oranjeplein 20A, 5175 BE, Loon op Zand
Ongeveer 14 km
Het kleinschalige cultuurlandschap ten zuiden van Loon op Zand en het buitengebied van Tilburg-Noord is de ideale omgeving voor een aantrekkelijke en verrassende rondwandeling door het authentiek kleinschalig coulisselandschap van Landschapspark Pauwels, waar natuur, landbouw, recreatie, water en cultuurhistorische elementen samenkomen en nog in ontwikkeling zijn. Hier heeft nog geen ruilverkaveling en geen verstedelijking plaatsgevonden. Vanuit Loon op Zand wandelen we door het bosgebied bij de Financiën naar het Noorderbos met de Noorderplas. Langs het bij de Tilburgers bekende Bedevaart Park Peerke Donders komen we aan de overzijde van de Burgemeester Bechtweg in het waardevolle landschap van de Zwaluwenbunders. De route loopt hier langs een kikkerpoel over landelijke paden met bloemrijke bermen door het open agrarisch coulisselandschap van de Zwaluwenbunders en het oude buitengebied Nieuwe Warande. Hier volgen we de markering van het Pauwelspad met bruggetje over de Lindse Loop naar het oude buurtschap Vijfhuizen. Het laatste traject brengt ons naar Educatieve Boerderij Pauwelshoeve, de thuisbasis van de schaapskuddes van De Lachende Ooi. Het eindpunt vanaf hier is dan al dichtbij!

ROUTEBESCHRIJVING

Startpunt van deze dagwandeling Landschapswandeling Zwaluwenbunders is vanaf het infopaneel van het Wandelroutenetwerk van VisitBrabant bij KNP20 op het Oranjeplein tegenover Café Brasserie De Kiosk in het centrum van Loon op Zand. We wandelen langs Café Brasserie De Kiosk tot bij KNP20A en slaan rechtsaf de Ecliptica in. Bij de bushalte gaat de route rechtsaf door de statige beukenlaan naar KNP41 bij het Witte Kasteel naast het toegangshek naar het voorplein. Bij KNP41 hebben we zicht op het Witte Kasteeltje, waarvan het huidige gebouw stamt uit 1777. Het oorspronkelijke kasteel is veel groter van opzet geweest en dateert uit 1387. Het behoort dan toe aan Hertogin Johanna van Brabant en bestaat uit een eenvoudige bakstenen woontoren van ongeveer 11 bij 13 meter met muren van twee meter dik. Rond 1400 bewoont Ridder Pauwels van Haestrecht het kasteel, maar hij raakt betrokken bij de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In die strijd kiest Pauwels van Haestrecht partij voor de Graaf van Holland. Toch slaagt het machtige leger van het Hertogdom Brabant er niet in het kasteel te verwoesten. Maar voor het kasteel vormt de belegering niet haar laatste succesvolle wapenfeit. Ook in de Tachtigjarige Oorlog wordt het kasteel tot twee maal toe belegerd en kan ook dan niet worden ingenomen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Loon op Zand - Tekening Kasteel Loon op Zand van Andries Schoemaker (1732)
Diverse adellijke en vooraanstaande families hebben het kasteel bewoond, dat in de 15e en 16e eeuw enorm is uitgebreid. Er komen bijgebouwen, zoals een onderkomen voor soldaten, een bakkerij en een smederij. Een kasteel is in die tijd een dorpje op zich. Tijdens deze eeuwen bezoeken beroemde personen het kasteel, zoals de Zonnekoning Lodewijk XIV, die er enige tijd logeert tijdens de krijgstocht in 1672, het rampjaar, tegen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Ook Napoleon bezoekt tijdens de Franse overheersing het Witte Kasteel. Ook daarna worden in de 16e en 17e eeuw een aantal vleugels aan het kasteel gebouwd. Maar in 1778 treft het noodlot het kasteel van Loon op Zand. Een ingrijpende verbouwing vindt dan plaats, waarbij de eerder aangebouwde vleugels worden gesloopt evenals een monumentaal poortgebouw. Het oudste deel van het kasteel, een Middeleeuwse donjon, blijft als enig resterende vleugel gedeeltelijk staan. Zo ontstaat het huidige, fraai blank gestuukte kasteel, een in 18e eeuwse stijl opgetrokken landhuis, gebouwd op een deel van de oude fundamenten, waardoor enkele keldergewelven met ribloze kruisgewelven bewaard gebleven zijn. Bij deze drastische verbouwing is de ingang van het kasteel van de westzijde naar de noordzijde verplaatst en de vensterindeling aangepast. Op het voorplein komt een koetshuis en een woning voor het personeel. Sinds 2013 is het beheer van het Witte Kasteel in handen van de Stichting Het Witte Kasteel.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Noorderbos - Zicht op TV-Toren Loon op Zand
We lopen het statige bomenlaantje helemaal uit in de richting van de doorgaande weg van Loon op Zand naar Tilburg. Aangekomen aan de Kasteellaan steken we recht over en volgen het Vrijerslaantje tot we op de Klokkenlaan uitkomen bij KNP40. Linksaf volgen we de Klokkenlaan langs het terrein van Voetbal Vereniging Uno Animo. Onder het viaduct van de Kasteelhoeveweg door wandelen we even verderop langs de N261 en met de bocht naar links komen we aan de Financiën. Hier steken we schuin naar links over. Achter de sluitboom vervolgen we het bospad door het bosgebied De Financiën tot aan de eerste mogelijkheid om naar rechts af te slaan. Rechtsaf komen we even verderop aan een open terreintje en houden hier links aan. Met de bocht naar rechts volgen we het bospad tot op de T-splitsing. De route gaat rechtsaf en vervolgens opnieuw naar rechts. Het laantje komt aan het einde uit bij het hek met overstap aan de Udenhoutseweg. Enkele tientallen meters naar rechts door de berm bereiken we KNP54. Hier betreden we door het hek na de oversteek van de Zandleij het Noorderbos en volgen het bomenlaantje met naar rechts zicht op de TV-toren aan de Weg naar Loon op Zand.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Noorderbos - Bomenlaantje met KNP56
Het circa 162 hectare groot Noorderbos is begin jaren ’90 van de vorige eeuw aangeplant op de voormalige vloeivelden, die dienst gedaan hebben om het afvalwater van Tilburg te zuiveren. Als in de 19e eeuw Tilburg uitgroeit tot een industriestad, heeft dat tot gevolg dat de hoeveelheid afvalwater van de bewoners en de industrie sterk toeneemt. De stad heeft enkel verbinding met drie kleine stroompjes: de Donge, de Zandleij en de Leij. De zogenaamde blauwsloten, die afvalwater vanuit de textielfabrieken afvoeren, en de riolering komen ongezuiverd in deze riviertjes uit. De omliggende dorpen protesteren hiertegen en zo richt Tilburg in 1903 de eerste vloeivelden in ten westen van de stad, op een complex woeste gronden dat De Witsie heet. De vele textielfabrieken aan de Goirkestraat lozen dan nog ongezuiverd op de Zandleij en om problemen met Udenhout te voorkomen worden na 1919 ook ten noorden van Tilburg vloeivelden aangelegd, die tot 1972 hebben gefunctioneerd, waarna een Rioolwaterzuiveringsinstallatie de taak van de vloeivelden overneemt. In 1999 besluit men om in dit gebied een nieuw natuurgebied aan te leggen: het Noorderbos. De voormalige vloeivelden zijn uitgangspunt voor het inrichtingsplan, waarin ook een aantal waterlopen, sluisjes en stuwtjes van het voormalige vloeiveld een plaats krijgen. De restanten zijn nog terug te vinden Je ziet er nog oude sluisjes, waterlopen en bassins, een stukje vergane glorie uit de vroege twintigste eeuw. De jarenlange bevloeiing met voedselrijk water heeft ervoor gezorgd dat de bodem een hoog organisch gehalte heeft. Dit betekent dat er een grotere keuze is in de bomen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Noorderbos - Bruggetje naar de Noorderplas
Door het bomenlaantje passeren we KNP56 waar aan de rechterzijde het Geboortebos ligt. Tijdens de Boomfeestdag in 2007 heeft de Gemeente Tilburg met Stichting Nationale Boomfeestdag en Stedenband Tilburg-Matagalpa de eerste bomen van het Tilburgs Geboortebos geplant voor nieuwe Tilburgse wereldburgertjes. Het doel van het Geboortebos is om op symbolische wijze tot uiting te brengen dat elk kind op moet kunnen groeien in een gezonde groene wereld. In de loop der jaren zijn de individuele bomen niet meer herkenbaar. De jaarlijks geplaatste plaquettes met daarop de namen en geboortedata van de kinderen vormen hier de persoonlijke geboortemonumenten. Het bijzondere aan het Tilburgse Geboortebos is dat de Gemeente Tilburg via de stedenband met Matagalpa, de hoofdstad van Nicaragua, voor iedere geboorteboom in Tilburg een boom laat planten in Matagalpa, waardoor daar tegelijkertijd ook een Geboortebos groeit, dat goed aansluit op de milieudoelstellingen van Stichting Nationale Boomfeestdag en Stedenband Tilburg-Matagalpa.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Noorderplas
Aan het einde van het laantje steken we links het bruggetje over dat ons dan naar rechts langs de oever van de Noorderplas leidt richting KNP23. Tegen de klok in langs de oever van de Noorderplas bereiken we het asfalt van de Kalverstraat bij KNP22, waar we naar rechts de brug over de Burgemeester Bechtweg nemen. Aangekomen bij een picknick plek op de Kalverstraat, slaan we naar links de Moerstraat in. Na goed één kilometer op de hoek met de Pater Donderstraat zien we rechts het Peerke Donders Bedevaart Park, gelegen in het oude buurtschap de Heikant in Tilburg-Noord. Op deze plek heeft Peerke Donders in 1809 het levenslicht gezien. De sinds 1982 door paus Johannes Paulus II zalig verklaarde Peerke Donders is bekend geworden door zijn werk in de melaatsenkolonie 'Batavia' in Suriname. Aan deze eenzame, verstoten en vergeten mensen heeft hij zich 27 jaar toegewijd. Dagelijks trekt hij rond om er de zieken te bezoeken, hen te verzorgen, te bemoedigen, stervenden op hun dood voor te bereiden en ze te begraven. Hier in het Peerke Donderspark staat een replica van zijn geboortehuisje, een gerestaureerde kapel in Surinaamse bouwstijl (1920), een reusachtige kruisweg (1933) en sinds 2009 het Peerke Donders Paviljoen, een museum dat zijn persoon, zijn leven en werk van naastenliefde op een eigentijdse wijze onder de aandacht van het publiek brengt van met name de jongere generaties. Het museum wordt beheerd door de Stichting Peerke Donders Paviljoen, opgericht met instemming van en in nauwe samenwerking met de Redemptoristen, de Pater Donders Vereniging, de Norbertijnen en hun Parochie Heikant-Quirijnstok in Tilburg. Dit alles maakt duidelijk dat Tilburg ‘zijn’ Peerke Donders niet heeft vergeten en zo is het Peerke Donderspark verworden tot een pelgrimsoord en pleisterplaats, waar menig Tilburger regelmatig heen gaat.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Peerke Donders Park - Geboortehuis Peerke Donders
Na ons bezoek aan het Peerke Donderspark keren we terug naar de T-splitsing met de Moerstraat. We slaan rechtsaf de Moerstraat in, waar we op de Y-splitsing rechts aanhouden. Aangekomen bij KNP53 gaat onze route linksaf over de grasbaan tot we de Rugdijk bereiken. Hier linksaf en met de bocht naar rechts en naar links wandelen we over het viaduct over de Burgemeester Bechtweg. Bovenop het viaduct nemen we meteen de trappen rechtsaf het talud af. De groengele markering van het wandelroutenetwerk voert ons onder aan het talud door een klein natuurgebiedje met paddenpoel. We zijn hier in een deel van het authentiek kleinschalig cultuurlandschap Zwaluwenbunders. Op oude topografische kaarten is dit gebied nog een aaneengesloten bos- en heidegebied, grenzend aan de Nieuwe Warande, een vierkant bosperceel, doorsneden door kaarsrechte drijflanen, dat in 1757 door een van de laatste Heren van Tilburg, Gijsbertus van Hogendorp van Hofwegen (1668-1750) is aangelegd als privaat jachtterrein. Hij noemt dit gebied Nieuwe Warande om zich te onderscheiden van zijn voorganger Willem van Hessen-Kassel (1682-1760), die in 1712 aan de westkant van Tilburg de Oude Warande heeft laten aanleggen. In de loop der tijd is op de Zwaluwenbunders steeds meer bos in heide als gevolg van het potstalsysteem en de beweiding met schapen getransformeerd. In 1920 kopen de boeren van Balkom, van Roessel en Bertens samen 27,5 hectare heide in de Zwaluwenbunders. De door hen gekochte percelen worden geleidelijk ontgonnen met behulp van goedkope Tilburgse dagloners uit het werkverschaffingsproject. Eerst worden de percelen houtvrij gemaakt en daarna met een zware ploeg, getrokken door ossen en paarden omgezet. Het terrein wordt geëgaliseerd, en vennetjes worden opgevuld, Zo ontstaat landbouwgrond met behoud van een aantal kleine bosgebiedjes.

© L.A.W.V.VIA-VIA

Met de klok mee gaat de route rond het natuurgebiedje naar de Zwaluwsestraat. Links aanhoudend over deze brede zandpad komen we bij KNP72. De route gaat rechtsaf en we pikken hier het traject van het Pauwelspad op in de richting van Loon op Zand. Langs een bomenrij en over het bruggetje van de Heikantse loop komen we aan de Quirijnstokstraat. Door het draaihekje wandelen we rechtsaf over het grasbaantje voorbij B&B De Nieuwe Warande tot we opnieuw door een draaihekje voor de boerderij linksaf de groengele routemarkering volgen. We komen in open landbouwgebied, waar we verderop het bruggetje over de Lindse Loop oversteken richting het buurtschap Vijfhuizen. Hier in het buitengebied van Vijfhuizen is op 21 juli 1944 rond 2.00 uur de Avro Lancaster III ND752 AA-O van het 75 Squadron RNZAF gecrasht. Deze bommenwerper is met een 9-koppige bemanning vertrokken van de RAF vliegbasis Mepal Cambridgeshire voor een bombardement op de Rheinpreussen synthetische olie-installatie in Meerbeck in Duitsland. Op de terugvlucht wordt het toestel aangeschoten door de Messerschmitt Bf 110 G-4 van Hauptmann Hermann Greiner van het 11./NJG 1, die opgestegen is vanaf vliegveld Sint-Truiden, en door de Junker Ju 88G van Leutnant Bruno Heilig van de Stab IV./NJG 3, vliegend vanuit Düsseldorf. De Avro Lancaster III explodeert voordat het de grond raakt en crasht in meerdere brandende en niet brandende delen. Van de bemanning komen om: Pilot Flying Officer Henry John Burtt, Sergeant Vernon Charles Cornish, Sergeant Walter Frederick Carter, Flight Sergeant George Arthur Levy, WO Gottfred Lyall Gillan, Sergeant W.F Voerman en Sergeant G.A. Heffen. Pas op 23 juli wordt het toestel ontdekt en de lijken worden door de Luchtbeschermingsdienst overgebracht naar de Algemene Begraafplaats Gilzerbaan, waar ze hun laatste rustplaats krijgen. Flight Sergeant V. Connell en WO1 H.J.M Coedy overleven de crash en worden als vermist opgegeven, maar worden later alsnog door de Duitsers gevangen genomen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vijfhuizen - Langs de Zandleij
Vanaf het bruggetje verloopt het pad tussen kerstboompercelen met een bocht naar rechts en links. Nogmaals naar rechts met zicht op het buurtschap Vijfhuizen wandelen we achter een verbouwde woonboerderij langs en met de bocht naar links bereikt de route op Vijfhuizen KNP43. Over het asfalt rechtsaf bereiken we de Houtsestraat, waar we linksaf over het grasbaantje langs de Zandleij wandelen, vrij van het drukke verkeer. Na 300 meter slaan we rechtsaf Moleneind in. Meteen aan de linkerzijde volgen we de groengele markering langs een poel en door het open veld naar de verderop bij KNP55 de op Molwneind gelegen Educatieve Boerderij Pauwelshoeve, die in 2018 is aangekocht door de Stichting Educatieve Boerderij Tilburg - Loon op Zand, centraal gelegen in het Landschapspark Pauwels. Het is de thuisbasis van schaapsherder Bart van Ekkendonk met zijn bedrijf ‘De Lachende Ooi’ en horeca ’t Blauwe Schaap.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Moleneind - Uitspanning 't Blauwe Schaap
Het laatste traject gaat op Moleneind over de klinkerweg richting Loon op Zand. In de bocht naar rechts wandelen we rechtuit, de groengele markering volgend. Langs het weiland en door het bos komen we op de T-splitsing bij KNP16. Hier gaat de route rechtsaf. Het onverharde pad door het coulisselandschap brengt ons na het bosje naar de Kasteelhoeveweg, die we oversteken. Achter de bebouwing langs wandelen we het grasbaantje helemaal uit tot we op de Ecliptica staan. Naar links wandelen we langs het toegangshek van het Witte Kasteel tot we aan het einde van de straat op het Oranjeplein terug zijn bij Café Brasserie De Kiosk, waar we onze rondwandeling gestart zijn.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25.000, 44H Waalwijk
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer.



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 15-04-2024 door C.P.J. Aerssens