Waren we op de laatste wandeldag op pad geweest in de bosrijke omgeving van Oostelbeers, voor de wandelroute van september is het de bedoeling om de natuurgebieden ten zuiden van Middelbeers te doorkruisen. Onder winterse omstandigheden is L.A,W.V.Via-Via met de mannen van het allereerste uur hier al eens op pad geweest in dit deel van de Brabantse Kempen. Charles heeft een nieuwe gevarieerde route uitgezet rondom de Kuikeindsche en Landschotsche Heide, die ook deels door het beekdal van de Grote Beerze verloopt. Sommige trajecten, die zijn opgenomen in de 2 wandelgidsen van Charles en Theo, die zijn uitgegeven bij Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig en Uitgeverij Elmar in de serie Netwerkwandelingen, hebben we al eens bewandelend bij onze zwerftochten door dit gebied, Maar steeds nieuwe routes uitzette, blijft een uitdaging!
Voor deze wandeldag op 19 september melden zich Harry, Lauran, Theo, Wil en Charles. We spreken af elkaar rond de klok van 9.15 uur te treffen in het centrum van Middelbeers op de parkeerplaats bij de R.K. Kerk St. Willibrordus aan de Willibrordustraat 16. Deze parochiekerk van St. Odulphus is in 1925-1927 gebouwd naar een ontwerp van de Eindhovense architect Louis Jacobus Petrus Kooken (1867-1940). Het is een driebeukige kruiskerk met een lager aangezet zevenhoekig koor en toren met vier geledingen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen met in het metselwerk rijke, aan de Art-Deco herinnerende versieringen. De gekoppelde vensters worden gescheiden door bakstenen stijlen en met glas-in-lood. De kerk heeft zadeldaken, de toren aan de oostzijde met een tentdak, de noordelijke aanbouw een schilddak. In de nok van de voorgevel zien we in een nis een Willibrordusbeeld. Aan de westzijde van de kerk is een verbindingsgang naar de pastorie (1938). Het kerkgebouw is een mengeling van traditionalistische en expressionistische vormen.
Vanaf de parkeerplaats steken we de Willibrordustraat links schuin over en wandelen de St. Annastraat in. Naar links door de Egidiusstraat komen we op de Kuikeindseweg, de doorgaande weg van Middelbeers naar Vessem. We wandelen rechtsaf en komen even verderop aan een opmerkelijk kunstwerk: Unie van Haaren. Het zijn 4 reusachtige monolieten, die voor de gemeentelijke herindeling staan voor de 4 toenmalige kernen van de Gemeente Haaren, Esch, Helvoirt en Biezenmortel. Dit imposante gigantische kunstwerk is van de beeldhouwer Jo Gijsen (1943-2017), die als silhouet is uitgesneden in cortenstaal in een van de monolieten. Het kunstwerk is hier geplaatst als ‘Zunne Leste Steen’ door Heemkundekring Den Beerschen Aard. De markante kunstenaar heeft 15 jaar in Middelbeers gewoond en gewerkt. Hij ontvangt in die Middelbeerse tijd in het kader van de Beeldend Kunstenaars Regeling, de BKR, een toelage van de Gemeente in ruil voor geleverd werk. Als de gemeente wordt opgesplitst, wilde men het gigantische kunstwerk wegdoen. Maar Heemkundekring Den Beerschen Aard, die zich inspant om het werk, dat Jo Gijsen in zijn vijftien Middelbeerse jaren maakte, heeft veel van zijn werk in de openbare ruimte geplaatst. Zo heeft van Jo Gijsen ook ‘Zunne Leste Steen’ een prominente plek gekregen en zijn er aan de Jo Gijsen Route meer dan vijftig beelden geplaatst in de publieke ruimte van in Middelbeers, Oostelbeers en Westelbeers en hier en daar in een aantal panden, die openbaar toegankelijk zijn.
Aan de Kuikeindseweg nemen we de eerste afslag naar rechts, Konijnenberg. We volgen het asfalt dat overgaat in een onverharde weg met vrij liggend fietspad tot we aan de bosrand komen. Bij KNP57 wandelen we rechtsaf langs de bosrand. Het is hier dat in het bosgebied aan de Konijnenberg net buiten Middelbeers n 1996 de eerste kunstskibaan van Europa verrezen is, Deze ‘Neuschnee Piste de la Colline‘ is destijds een revolutie in skiland. Het was Gerrit van den Heuvel (toen nog kleermaker van professie) die in 1965 een stuk bosgrond koopt en er een stalen staketsel bouwt voor een grote borstelbaanpiste. In glorieuze tijden trekt zijn skiberg mensen van heinde en verre om er de kunst van het skiën onder de knie te krijgen. Gerrit van den Heuvel kan gezien worden als de grootvader van het Nederlandse skiën en heeft als skileraar veel betekent voor de Nederlandse Ski Vereniging. In 1975 verrees er zijn chalet in alpenstijl, waar hij met zijn vrouw gaat wonen. Samen met zoon Henk heeft Gerrit het plan om er de eerste indoorkunstsneeuwbaan van Europa aan te leggen. Maar die plannen blijven door een fataal motorongeluk van zoon Henk ongerealiseerd. De dood van Gerrits zoon, betekent het einde van het grootse plan voor de eerste Europese baan met kunstsneeuw. ‘Neuschnee Piste de la Colline’ wordt in 1990 gesloten en raakt in verval. Alles wat er nog van over is, wordt begin 2014 gesloopt en nu is er niets meer zichtbaar!
We volgen het pad langs de bosrand met de bocht naar links. Rechtsaf en nogmaals linksaf komen we op de T- splitsing met de Jachtlaan. De route gaat linksaf voorbij KNP56 langs een aantal optrekjes in het bosgebied tot we aan het einde op de T-splitsing met de Kromvensedijk uitkomen. Rechtsaf wandelen we door bosgebied Kuikeind en passeren de goed afgeschermde Naturisten Camping Zon en Leven. Aan het einde van de brede zandpad komen we aan het uitgestrekte vennengebied van de Landschotsche Heide bij het Wit Hollandven. Deze Landschotsche Heide is een natuurgebied van 239 hectare, dat in het verleden deel uitmaakt van een veel groter heidegebied, dat nu ontgonnen is. Behouden is een gebied vochtige heide met daarin de vennen: Keienhurk, Berkven, Wit Hollandven, Scherpven, en Kromven. Deze vennen zijn rijk aan watervogels en steltlopers, zoals Groenpootruiter en Zwarte ruiter, en er komen 24 soorten libellen voor, waaronder de zeldzame Kempense heidelibel en de Gevlekte witsnuitlibel. De flora kenmerkt zich door Klokjesgentiaan, Oeverkruid en Moerashertshooi. Het natuurgebied Landschotsche Heide is eigendom van het Brabants Landschap.
We volgen het pad op de oever van het Wit Hollandven naar links en komen even verderop bij KNP82 aan een schuilhut en piramidevormig uitzichtplatform, waarvan we een prachtig weids uitzicht over de heide en de vennen hebben. Langs het infopaneel vervolgen we het zandpad in de richting van KNP81. Bij KNP81 aangekomen gaat de route naar rechts door het klaphekje en betreden we het stiltegebied. Het voetpad leidt ons tussen het Wit Hollandven en het Berkven langs een digitale grondwatermeter met infopaneel. De route leidt ons rond de waterplas Keijenhurk en langs de Broekeindsche Heide. We komen op de Keijenhurksedreef, die we naar links volgen. Door bos en hei komen we aan een bijzondere plek op de Landschotsche Heide. Door stationering van de Duitse bommenwerpers op vliegveld Welschap is er behoefte aan een oefenterrein. Hiervoor zijn door de Duitsers in WOII in dit gebied een ‘schijnhaven’ aangelegd met ‘schijnboten’, zandruggen ongeveer 50 meter lang en 7 meter breed en omringd door een geul, die onder water gezet kan worden. Om alles zo realistisch mogelijk te doen lijken, staan op de ‘schijnboten’ ook nog houten kajuiten. In totaal zijn er vijf ‘schijnboten’ aangelegd, waarvan er nu nog drie te zien zijn. De Duitsers gebruiken oefenbommen van beton met uitsparingen waarin buisjes met fosfor worden geplaatst, die ontvlammen als de bom de grond raakt. Een observatiebunker, die er nog staat, rapporteert de inslag. Na de oorlog zijn veel oefenbommen in de buurt van het oefenterrein door de boeren gevonden en als markering van de oprit naar hun boerenerf.
Met de bocht naar rechts langs de plek met ‘schijnboten’ steken we het bomenlaantje recht over en vervolgen we de Keijenhurksedreef. We steken de kleine waterloop over en wandelen door het draaihekje tot aan de bosrand bij KNP31. Rechtsaf langs de bosrand van de Gemeentelijke bossen Eersel volgen we de zandweg met vrij liggend fietspad tot we na 700 meter op de verharding van de Ingenieur van Meelweg uitkomen bij de picknickplek. Rechtdoor en met de bocht mee bereiken we de Stroomkesberg, de doorgaande weg van Middelbeers naar Vessem. We steken recht over en wandelen langs de akker tot we aan het eind op de verharding van Meerven staan. Linksaf gaat de route door het kleine buurtschap Meerven tot we aan het Lancastermonument komen.
Het oorlogsmonument bestaat uit een grote kei met daarop een Cortenstalen plaat waarop de 8 bemanningsleden zijn uitgebeeld. Van de 8 bemanningsleden zijn er van 3 een silhouet uitgesneden. Deze silhouetten staan voor de overlevenden van de crash. Naast het monument met de tekst: ‘when the sun sets, and darkness falls, i will remember.’is een informatiebord van Cortenstaal geplaatst met infopaneel van de Avro Lancaster III ND762 van het 35 Squadron RAF Pathfinders. Deze Engelse bommenwerper wordt in de nacht van dinsdag 23 Mei 1944 boven Vessem neergeschoten. Hij is in de vooravond om 22.47 uur opgestegen vanaf basis RAF Graveley voor een missie naar de Duitse stad Dortmund. De bemanning bestaat uit: Pilot Flight/Officer Lieutenant Ernest Holmes, Bomb Aimer Pilot/Officer Derrick Ernest Coleman, Wireless Operator Warrant/Officer Frank Joseph Tudor, Navigator Fight/Lieutenant John Kennedy Stewart, Wireless Operator/Air Gunner Flight/Officer Harold Thomas Maskell, Mid-Upper Gunner Flight/Sergeant Albert William Cox, Tail Gunner Sergeant Alistair Stuart McLaren en Flight/Engineer Sergeant John Robert Cursiter. Boven het doelgebied in Dortmund wordt de Lancaster onderschept door Duitse nachtjager Messerschmitt Bf 110 G-4 van Oberleutnant Hans-Heinz Augenstein van de 12./NJG 1, die vanaf het vliegveld Sint-Truiden in België opgestegen is. De bommenwerper wordt tussen Vessem en Middelbeers onbestuurbaar. Door een felle brand explodeerde het vliegtuig en stort om 01.29 uur neer in het Broek achter het Meerven. Vijf van de bemanningsleden komen daarbij om het leven en zij worden allemaal begraven op de Oorlogsbegraafplaats van het Gemenebest Eindhoven-Woensel. Alleen Pilot Flight/Officer Luitenant Ernest Holmes, Bomb Aimer Pilot/Officer Derrick Ernest Coleman, Wireless Operator Warrant/Officer Frank Joseph Tudor, weten uit het vliegtuig te springen met behulp van een parachute en overleven WOII.
Voorbij het Lancastermonument komen we opnieuw aan de Stroomkesberg, die we oversteken en dan op de Keijenhurkseweg de route langs B&B d’n Eigenwijze volgen tot bij KNP31, Bij de monumentale Paal 136 ‘Beleef de Kempen’ slaan we rechtsaf en volgen het pad over het bruggetje van het waterstroompje tot aan KNP15 aan de bosrand van de Kuikeindsche Heide. We steken rechtover het bospad in en we slaan het eerste pad aan de rechterkant in. Op de T-splitsing even naar links en dan opnieuw rechtsaf. We volgen het bospad tot we op de Kuikeindseweg staan bij de bushalte. Zo komen we bij Camping De Kempenzoom. Voor de toegang naar deze camping wandelen we tegen richting van de klok in langs de omheining. Dan gaat het verder rechtuit langs enkele sluitbomen tot we op de 5-sprong aan het einde van het bos staan bij KNP75. Schuin rechts voor wandelen we over het zandpad met vrij liggend fietspad richting KNP80 naar de Kleine Beerze.
We komen al snel aan een opmerkelijk object Landkunst of Landart, een stroming in de beeldende kunst waarbij kunstobjecten worden geďntegreerd in het landschap. Eén van die kunstwerken is hier op deze plek ‘De Beerse Strijkster’, een ontwerp van Tom L’Istelle. Het werk is een ode aan de legende van de Beerse Strijkster, waar de Beerzen ook hun naam ‘Strijkersgat’ tijdens de carnavalsdagen aan hebben ontleend. In een notendop vertelt de legende van de Beerse Strijkster dat op een Witte Donderdag 13 april 1865 een drietal vrouwen in het oude Sint Willibrordkerkje zijn, als de bliksem inslaat. Een vrouw is op slag dood, twee overleven het. Een van hen, Anna Maria van de Wetering, raakt lichtgewond en door de blikseminslag zou ze genezende krachten hebben gekregen. Door te strijken met haar getroffen linkerhand zou ze jicht, reuma en kramp kunnen doen verdwijnen. Deze gave wordt al gauw wijd en zijd bekend en uit alle streken komen de zieken naar het Kurkseind waar Anna Maria woont, hopend op genezing. Elke Zondag zit de kerk barstensvol, tot na enkele jaren de aandacht wegebt.
Voorbij de plek van ‘De Beerse Strijkster’ komen we in het beekdal van de Kleine Beerze, dat nog volop in ontwikkeling is door de herinrichting van de beek om ze weer te laten meanderen. Aangekomen bij KNP80 staan we aan de Kleine Beerze in het gebied waar vroeger de historische Muystermolen heeft gestaan, een watermolen op de Kleine Beerze ongeveer anderhalve kilometer ten zuidoosten van Middelbeers. Een plaquette van het Project ‘Levende Beerze’ en een cortenstalen waterrad geeft de plek aan van de Muystermolen, die vermoedelijk al van vóór 1200 dateert. Het cijnsboek van de Brabantse Hertogen vermeldt de watermolen al in 1340, als ze toebehoort aan de Abdij van Tongerloo. In 1559 gaat het bezit van de molen over op het Bisdom ’s-Hertogenbosch en bij de Vrede van Münster in 1648 na de 80-jarige Oorlog wordt de molen onteigend door de Republiek der Nederlanden. Ze komt in 1757 in bezit van de toenmalige pachter, Jan Heuvelmans en gaat begin van de 19e eeuw over aan de broers Wilbort en Johannes Franciscus Huijsmans om in 1884 te worden gesloopt. De Muystermolen was een typische wintermolen, dat wil zeggen dat hij alleen ’s winters draaide en dat de molenaar daarvoor in die periode het water van de Kleine Beerze flink mocht opstuwen, waardoor het Molenbroek ten zuiden van de molen erg drassig was.
Bij KNP80 voor het bruggetje gaat onze route linksaf op de oever van de Kleine Beerze. De waterloop van deze laaglandbeek begint bij Duizel en stroomt langs Hoogeloon en Vessem. De beek heeft van de oorsprong tot de samenvloeiing met de Groote Beerze een lengte van 15 km. Al vóór 1850 zijn de meeste bochten in de bovenloop rechtgetrokken en in het kader van de ruilherverkaveling tussen 1960 en 1970 zijn de laatste bochten weggehaald, Ook is de beek toen verdiept en verbreed om snelle waterafvoer mogelijk te maken en zijn er zeven stuwen aangelegd.
Maar in 2021 is Waterschap De Dommel, Brabants Landschap en de betrokken gemeentes gestart met beekherstel als onderdeel van de gebiedsontwikkeling ‘Levende Beerze’ om het gebied rond de Kleine Beerze van Vessem tot Oostelbeers aan te pakken en de laaglandbeek weer een natuurlijk meanderend stroomgebied in het landschap te geven en de waterkwaliteit te verbeteren.
We volgen het pad op de westelijke oever van de meanderende Kleine Beerze stroomafwaarts tot we bij de brug aan de Hillestraat komen. We steken hier recht over en vervolgen de route langs de Kleine Beerze tot we bij de eerste huizen worden afgeleid naar de Kaarsemaker. Even naar rechts en meteen linksaf de Pompenmaker om nu in de bocht rechts door te steken tussen de hagen door. We steken de straat recht over en opnieuw tussen de hagen door komen we op het Grasveld van de Klokkenmaker. Rechts aanhoudend wandelen we bij de glasbak naar links de Beembreek in, die links aan houdend overgaat in de Bremkant. Steeds rechtdoor komen we in Erica en aan het einde op de Kuikeindseweg. We zijn weer in het centrum van Middelbeers. Rechtsaf bereiken we de T-kruising met de Willibrordusstraat en slaan bij KNP84 linksaf deze straat in. Hier staat aan de rechterzijde het monument ter herinnering aan voormalig Burgemeester Jan Smulders (1898 – 1945).
Hij was tijdens de WOII burgemeester van de toen nog zelfstandige Gemeente Oost-, West- en Middelbeers en waarnemend burgemeester van Vessem. Hij werkt als burgemeester niet mee met de Duitsers en weigert in 1944 een lijst op te stellen met namen van mannen uit de gemeente die te werk kunnen worden gesteld in Zeeland. Samen met zes andere burgemeesters, die dit ook weigeren, wordt hij opgepakt. Hij verblijft in Kamp Vught en wordt k in 1945 op transport gezet naar Duitsland. Daar komt hij terecht in Kamp Flossenbürg en wordt 20 april 1945 op zijn laatste lange mars naar Dachau geëxecuteerd. Het monument is gemaakt van cortenstaal, waarvan de gegolfde bovenkant feit symboliseert, dat er een persoon uit de Beerse samenleving is gerukt. Het stuk rails staat voor de gevangenen, die werden afgevoerd met de trein naar Duitsland en de ketting symboliseert het zijn gevangenschap.
Op de hoek bij KNP84 sluiten we de wandelen af met een drankje op het terras bij Lunchroom Meesterlijk. Daarna is het nog een kattensprongetje door de Willibrordusstraat naar de parkeerplaats bij de St. Willibrorduskerk waar we deze rondwandeling zijn gestart. We keren huiswaarts en spreken af elkaar weer te treffen in oktober voor een nieuwe wandeling.
Charles Aerssens
30 september 2024
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 30-09-2024 door C.P.J. Aerssens