Voor de dagwandeling in juni hebben we woensdag 19 juni in onze agenda gezet, nog niet wetend dat de weergoden in die week een hittegolf plannen. Als 19 uni nadert, betekent dit voor ons dat we die goden niet willen verzoeken en het besluit nemen onze wandeldag een week uit te stellen. De geplande wandelroute door de Baardwijkse Overlaat zal dus op 26 juni plaats vinden. Charles heeft in het gebied onder Drunen een variant uitgezet op de al enige tijd geleden gewandelde route in die omgeving. Ook deze rondwandeling moet een plaats krijgen in de nieuwe wandelnetwerkgids in het Hart van Brabant voor de serie “De mooiste Netwerkwandelingen”, die op stapel staat bij Uitgeverij Elmar Delft en die helemaal langs de knooppunten van het digitale wandelroutenetwerk van Routebureau Brabant van VisitBrabant verloopt.
Deze aangepaste route voert voor de “vaste mannen” van L.A.W.V.”Via-Via” natuurlijk door bekend terrein, maar is nu strak ontworpen achter de computer! Dit betekent dat improviseren onderweg wordt uitgesloten en dat er ook nieuwe paden bewandeld worden. De rondwandeling gaat nu door een afwisselend gebied, waar ooit de grens tussen het Graafschap Holland en het Hertogdom Brabant liep. Vanaf vertrek wandelen we langs het natuurgebied de Baardwijkse Overlaat en over oude dijkjes langs polders. Eenmaal het Afwateringskanaal overgestoken komen we door het bosrijke gebied in het noordelijk deel van de Drunense Duinen en maken een kleine omweg naar Giersbergen.
Omdat Hans en Ari op vakantie zijn, melden zich Theo, Harrie, Wil, Lauran en Jasper zich aan voor de maandelijkse wandeldag! Plaats van vertrek is de parkeerplaats bij Zwembad Olympia aan de Drunenseweg in Waalwijk tegenover De Overlaat. Om 9.15 uur is iedereen present en kunnen we op pad. KNP62 is het startpunt, vanwaar we richting bushalte aan de Drunenseweg wandelen. De route gaat naar het afwateringskanaal. Hier steken we bij KNP63 de brug over en slaan rechtsaf op de oever van het kanaal, dat in de periode van 1907 tot 1911 tussen ’s-Hertogenbosch en Drongelen is gegraven. Dit kanaal, in de volksmond Drongels kanaal genoemd, loopt langs de Vughtse Hei, de Drunense Duinen en het prachtige natuurgebied van de Baardwijkse overlaat om met een haakse bocht naar Drongelen te stromen. Het kanaal moet het Bossche Broek ontlasten bij wateroverlast. De stroomrichting kan hier de Dommel en Aa bij watersnood omleiden via deze overlaat, zodat het water niet meer door de binnenstad van 's-Hertogenbosch stroomt. Tevens zijn er enkele gemalen gebouwd, die ingezet kunnen worden, als ook de Maas overstroomt. Die gemalen pompen het water dan in de richting van het afwateringskanaal. Bij Drongelen zorgt het Gansoyen gemaal met de Bovenlandse Sluis dat de waterloop van het afwateringskanaal daarna uitwatert in de Bergsche Maas.
Langs het kanaal worden we verderop bij KNP38 naar links afgeleid en komen we bij het Lange Wiel, dat in de 18e eeuw is ontstaan bij een dijkdoorbraak. Hieromheen ligt een bos dat in de jaren 60 is aangeplant en bestaat uit zomereik, Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers en daarnaast populier en fijnspar. We komen hier midden in natuurgebied van de Baardwijkse Overlaat, 48 hectare groot tussen Waalwijk en Drunen. Sinds 1978 is het natuurgebied in beheer bij Vereniging Natuurmonumenten. Het is een overblijfsel uit de tijd dat dit gebied deel uitmaakt van de Grote of Zuid-Hollandsche Waard, die tijdens de St. Elisabethsvloed (1421) verloren gaat. Bij de aanleg met dijken in 1766 heeft het gebied de functie om het water van de Maas op te vangen in tijden van overstromingen. Daarnaast dient het systeem als waterlinie voor militaire doeleinden. Hiervoor zijn dicht bij de Maas inundatiesluizen in de dijken gebouwd die het water van de Maas in het gebied konden laten lopen om vijandelijke legers tegen te houden. Die sluizen zijn versterkt om hun strategische belang. Er zijn er nog twee te zien; bij Hedikhuizen en bij Doeveren. De Baardwijkse Overlaat is tot 1942 als overlaat in gebruik geweest.
Langs het Lange Wiel komen we aan de Kanaalweg, die we recht oversteken. Langs de beboste oever van de voormalige zandwinplas. Na deze afgraving komen we bij KNP36 onder aan de Heidijk. Deze dijk heeft bij wateroverlast in de overlaat Drunen moeten beschermen. We volgen het wandelpad naar rechts onder langs het dijklichaam en steken vervolgens de Torenstraat schuin naar links over. Langs de dijkwoning verloopt de route opnieuw onder langs de Heidijk tot we bij KNP36 staan. Hier wandelen we naar rechts over het bruggetje langs de sloot, die het wandelpad scheidt van de sportvelden. Aan het einde van dit pad komen we bij KNP35 op het asfalt van de Hoge Schijf. Hier gaat onze wandeling naar links tot we na goed 500 meter op de T-splitsing met de Duinweg uitkomen. Hier staat KNP40 en recht voor ons ligt de toegang naar de natuurijsbaan DIJK. Wij slaan rechtsaf en komen aan de brug over het Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch – Drongelen.
Bij het zitbankje aan de linkerzijde staat een opmerkelijke grenspaal, die hier door Heemkundekring Onsenoort en de Gemeente Heusden is geplaatst. Hij markeert de oude grens tussen het Graafschap Holland en het Hertogdom Brabant uit 1795. Het plaatsen van deze grenspaal is gebeurd in het kader van het project ‘Zichtbare grens Holland – Brabant’. Op onze route staan een tweetal grenspalen: aan de Duinweg aan de noordzijde van de brug over het afwateringskanaal en bij de Klinkert. Deze historische grens tussen Holland en Brabant van rond 1795 loopt van Willemstad naar Engelen en doorsnijdt in de oostelijke Langstraat de Gemeenten Dongen, Waalwijk, Heusden en ’s-Hertogenbosch. Vanaf het ontstaan in de 12e eeuw is die grens een belangrijke basis voor de ontwikkeling van Brabant en er zijn ter verdediging van Zuidelijk Holland verschillende vestingsteden langs deze grens ontstaan, waaronder de vesting Heusden. Door die nieuwe grenspalen wordt de geschiedenis van deze historische scheidslijn opnieuw zichtbaar gemaakt. De geplaatste grenspaal van eikenhout zijn duidelijk herkenbaar door houtsnijwerk, waar aan de ene zijde het wapen van Brabant staat en waar op de andere zijde het wapen van Holland is aangebracht.
Wij steken het afwateringskanaal over en lopen langs KNP1 tot we bij KNP19 komen, waar we naar links de groengele markeringen van het netwerk van wandelknooppunten volgen. Zo gaat het rechtsaf, linksaf en opnieuw rechtsaf door bosgebied De Maayen, oorspronkelijk schraal grasland waar het vee gehoed wordt en ook turf gestoken is. Na de MTB- route te zijn overgestoken komen we in een kleinschalig cultuurlandschap met akkers en weilanden, omgeven door houtwallen. Hier en daar is duidelijk hoogteverschil op de akkers waar te nemen, vaak veroorzaakt door jarenlang bemesten met plaggen, vermengd met mest uit de potstal en afgravingen waar het te hoog geworden is. Er zijn gebiedsaanspraken gemaakt om dit cultuurhistorisch rijke gebied te behouden. Het onverhard pad laat ons om deze akkers en bosjes heenlopen. Bij een akker beplant met struiken is het zandpad door de boer ingepalmd. Naar links komen we aan de Margrietweg en steken we over om langs Manege De Hoge Heide bereiken. Naar rechts en langs KNP93 komen we in het gehucht Giersbergen.
De oude nederzetting Giersbergen maakt deel uit van Drunen en haar historie gaat terug tot 1244, als Hertog Hendrik II van Brabant 150 bunder woeste grond op die plaats schenkt aan Abdij Ter Kameren van de Cisterciëncerinnen bij Brussel. Giersbergen wordt dan een uithof van deze abdij waarmee bedoeld wordt een kloosterhoeve met bijbehorende landerijen en hoort zo niet tot de Heerlijkheid Drunen. Het eigenlijke goed ligt binnen een omwalling, waarbij zich de maaijen, heiden en duinen aansluiten die ook in het bezit zijn van Giersbergen. Er ontstaan op Giersbergen twee boerderijen: de Poorthoeve en de Maaihoeve. De Maaihoeve, Giersbergen 2a, is de best bewaarde boerderij. Het is een voortzetting van de middeleeuwse boerderij. Het pand staat op de Rijksmonumentenlijst. Achter deze hoeve staat een Vlaamse schuur die in 1991 is gerestaureerd. De boerderijen in Giersbergen hebben een zeer opmerkelijke oversteek, een deels doorlopende dakconstructie, die gelegenheid biedt om bepaalde werkzaamheden bij regen toch uit te kunnen voeren.
Deze oorspronkelijke middeleeuwse structuur is nog steeds op en rondom Giersbergen terug te vinden. In de 17e eeuw komt het gehucht in moeilijkheden door het oprukkende zand en er wordt gepoogd het stuivende zand vast te leggen door middel van beplantingen. De moderne gemakken zijn lang aan dit gehucht voorbijgegaan. Geleidelijk doet de moderne twintigste eeuw hier haar intrede. In 1951 wordt er nog een "dorpspomp" aangelegd, omdat in droge tijden de putten nagenoeg droog staan. Deze pomp is ook van belang voor de brandweer van Drunen en er is meer drinkwater nodig voor het opkomende toerisme. Waterleiding komt er pas in 1965. In 1958 wordt er op Giersbergen elektriciteit aangelegd.
In Giersbergen is het tijd voor de middagpauze en waar kun je dat beter doen dan in uitspanning De Drie Linden, de ideale plek voor een kopje koffie. Na een gezellige zit op het terras in het zonnetje beginnen we aan de laatste etappe van onze dagwandeling. Vanaf KNP 91 gaat onze route in westelijke richting langs het Giersbergs Boerinneke, een sculptuur van de beeldhouwster Carla Vrendenberg (1943). Het is een blijvende herinnering aan dat feit dat Giersbergen in 1995 het 750-jarig bestaan viert. Verderop voorbij de historische Maaihoeve treffen we nog een kunstwerk: de "Magneettafel", dat de aantrekkingskracht van de kern symboliseert. Dit kunstwerk krijgt Giersbergen aangeboden als de Gemeente Drunen op 1 januari 1997 samengaat met Heusden en Vlijmen. De "Magneettafel" is ontworpen door Tine van de Weyer (1951) en is onderdeel van een serie van drie.
Tegenover de “Magneettafel” slaan we de verharding in langs KNP99, die even verderop overgaat in een zandweg. Op de T-splitsing met KNP 78 houden we rechts aan en bereiken het bosgebied dat de noordelijke zijde van De Loonse en Drunense Duinen vormt. Dit Nationaal Park is als natuurreservaat een van de grootste levende zandverstuivingen in West-Europa, omringd door heide, naaldbos, gemengd bos en cultuurland. Na de laatste lJstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, ontwikkelen de Leoonse en Drunense Duinen zich tot een met eikenbos en heide begroeide hoge dekzandrug, omringd door uitgestrekte hoogvenen, zegge- en gagelmoerassen en broekbossen. Door vervening van de omgeving sinds de Romeinse tijd daalt de grondwaterstand in de duinen. Door overbeweiding en beplagging ontstaat een stuifzandgebied, waar de wind vrij spel heeft. Het gebied bereikt zijn maximale omvang omstreeks 1850. Sindsdien is het stuifzand vastgelegd door schuin op de windrichting dijken, houtwallen en boomsingels aan te leggen.
De wandeling leidt ons bij KNP77 in noordelijke richting langs het rustiek verscholen gelegen buitenhuis ‘Witmeer’ met zijn rood-witte zandloperluiken en opvallende windwijzer. Zo bereiken we uitspanning ‘De Klinkert’ en het verharde fietspad. Tegenover deze uitspanning ligt de toegang tot het gebied van het voormalige kampeercentrum De Klinkaert. Als aan het begin van de vorige eeuw kamperen populair wordt, komt dit bosrijke gebied bij Drunen in trek. Kort voor het WOII begint de Gemeente Drunen hier een eenvoudig kampeerterrein, dat zich vanaf het midden van de jaren vijftig ontwikkelt tot een uitgebreid vakantiecentrum naar een ontwerp van de Hengelose architect Luc Lentz (1917-1976) met slaapzalen, tientallen bungalows en vaste en tijdelijke kampeerplekken. In de jaren zestig en zeventig wordt kampeercentrum De Klinkaert een paar keer uitgebreid en gemoderniseerd. De camping beschikte dan over zo’n 600 kampeerplekken. Als in de tachtiger jaren de vakantiegangers ontevreden zijn over het niveau van het sanitair en van de prijzen in de kampwinkel, probeert met de camping te privatiseren. Dit blijkt onhaalbaar en er wordt besloten het kampeercentrum te sluiten en het terrein terug te geven aan de natuur. Afgezien van een deel van de oude asfaltweg, een kampeerweide en enkele putjes is er van de camping nog maar weinig terug te vinden.
Wij wandelen vandaag op dit punt bij KNP74 linksaf over de brede zandweg en houden verderop de richting van KNP76 aan. Linksaf het bosgebied in voert het smalle bospad ons bij KNP76 naar rechts en langs KNP75 terug naar het brede zandpad om dan opnieuw aan de linkerzijde door het bos KNP40 te bereiken in het oude buurtschap Fellenoord. Dit buurtschap ligt aan de noordrand van de Drunense Duinen. De naam Fellenoord is afgeleid van “felle”, dat duidt op woeste en donker begroeide omgeving en “oord” duidt op plaats. Dus vrij vertaald betekent dit een woeste, donker begroeide plaats. Het gehucht had in de 19e eeuw een oppervlakte van ca. 94 bunder met de daarbij horende heide en duinen. Markant punt is hier boerderij De Fellenoord met schaapskooi, die volgens documenten zeker uit 1652 stamt. In 1968 wil de gemeente Drunen de boerderij slopen. Het bestuur van Heemkundekring Onsenoort redt de boerderij en deze wordt in authentieke staat hersteld. Ze staat op de Rijksmonumentenlijst. Als de laatste eigenaar Jan van Wezel in 1973 overlijdt, wordt de boerderij overgedaan aan de stichting "Vrienden van de Fellenoord", die de boerderij jarenlang exploiteert als heemkundig museum en groepsaccommodatie. Na een laatste restauratie draagt de Stichting de boerderij voor een symbolisch bedrag over aan het Brabants Monumentenfonds. Na een bestemmingswijziging en enkele interne aanpassingen wordt de oude boerderij een aantal jaren is de verhuurd aan kunstenaars, die er workshops hebben gehouden en exposeerden. Nu is de boerderij verkocht aan een particulier.
Bij KNP40 verlaten we de brede zandweg naar rechts en langs de monumentale oude langgevelboerderij De Fellenoord verloopt het zandpad met enkele bochten naar KNP42. Vanhier gaat het rechtuit in noordelijke richting. Dit zandpad heeft de naam Piet Voornpad gekregen bij het afscheid atletiektrainer Piet Voorn van de Drunense Sunday Morning Runners. We wandelen door tot aan het punt waar de groengele markering ons naar links leidt. De route leidt ons door het bosgebied ten zuiden van het Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen naar KNP70. Hier gaan we naar rechts langs de afrastering van een open bosgebied tot aan KNP68, waar we rechtuit zicht hebben op de dijk langs het afwateringskanaal. Onze route gaat op dit punt linksaf. We komen nu in het oude landgoed Plantloon, dat sinds 1994 deel uitmaakt van het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen. Het landgoed is rond 1900 eigendom van de Waalwijkse bankier W. Timmermans. Duidelijk zichtbaar zijn op enkele plekken op het landgoed de karakteristieke lanen met eiken en beuken en de afwisseling van het bos met landbouwgronden. Meer naar het westen liggen enkele pittoreske boerderijen en de sporen van een voormalige turfvaart, die rond 1400 is gegraven om de turf van Kaatsheuvel naar ’s-Hertogenbosch te vervoeren.
Bij KNP69 klimmen we over een dijkje en brengt de route ons naar een kruispunt van paden bij KNP61. Hier volgen we hier de groengele markering naar KNP60, even rechtdoor en dan links en naar rechts. We komen nu in het gebied van het voormalige Recreatiepark Het Hoefsven, het oude Waalwijkse openluchtzwembad van Waalwijk. Het Hoefsven gaat in 1954 open. Het bestond uit twee identieke baden, een mannenbad en het vrouwenbad van elkaar gescheiden door de 'kuisheidsdijk'. Pas in 1980 wordt de dijk tussen beide baden verwijderd. In 1964 en 1969 werden hoogtepunten van bijna 300.000 bezoekers per jaar genoteerd. Het aantal bezoekers daarna zienderogen af. Het openluchtbad is inmiddels weer afgebroken en het Hoefsven is weer een ven, waar nog steeds gezwommen wordt. In 2010 is er dicht bij de surfvijver het nieuwe overdekt zwembad, het Olympiabad, gebouwd.
Op het laatste traject worden we vanaf KNP60 langs een bankje naar KNP58 geleid. Hier slaan we rechtsaf en steken voorbij de parkeerplaats aan de verharding van de Hoefsvenlaan recht over. Over het bruggetje bij de voormalige roeivijver komen we langs het hekwerk aan open terrein op de Vijverlaan bij KNP59, direct gelegen naast de parkeerplaats. Het voetpad leidt ons met de klok mee om de surfplas en het asfalt brengt ons terug naar het vertrekpunt: de parkeerplaats van zwembad, het Olympiabad. We nemen afscheid en maken nog geen nieuwe afspraak voor de wandeldag in juli of augustus.
Charles Aerssens
29 juni 2019
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 29-06-2019 door C.P.J. Aerssens