RONDWANDELING MUTZIG
Traject Mutzig - Fort de Mutzig - Dangolsheim - Soultz-les-Bains
Avolsheim - Molsheim 16 KM

Fort de Mutzig - Feste Kaiser Wilhelm II (1893)
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek







 Mutzig
Ongeveer 16 km.
Deze rondwandeling voert ons vanuit Mutzig langs en over de heuvelrug, die de Vallée de la Bruche domineert, langs het Fort de Mutzig, ook als Feste Kaiser Wilhelm II bekend. Vandaar dalen we in noordelijke richting af naar Dangolsheim. Door de wijnvelden gaat de route naar Soultz-les-Bains, waar we over het in 1965 opgeheven spoorwegtraject en langs het riviertje de Mossig naar Avolsheim wandelen. Buiten dit dorpje brengt ons de Chemin de St. Jacques de Compostella naar de vroegere bisschops- en universiteitsstad Molsheim. Vanhier keren we door de wijnvelden terug naar Mutzig.

ROUTEBESCHRIJVING

We starten onze wandeling in het centrum van Mutzig, strategisch gelegen bij de ingang van de Vallée de la Bruche en aanleunend tegen de eerste uitlopers van de Vogezen. Onze route begint aan de oostzijde van het stadje, bij de stadspoort uit de 14e eeuw, ook wel “Untertor” genoemd. Deze poort is het belangrijkste overblijfsel van de middeleeuwse vestingwerken. Uit ronde schietgaten en een erker blijkt dat de poort in de 16e eeuw opgehoogd werd. We nemen links het pittoreske steegje Passage des Lavoirs, waar kleine huizen achter tegen de vestingmuur leunen. We komen via de Rue du Moulin bij het Château des Rohan. Dit gebouw van het Wasserburg-type beleeft vooral zijn glorietijd in de 18e eeuw, toen het voor de vier kardinalen van Rohan als bisschoppelijke verblijfplaats dienst deed. Tegenover het kasteel zie je de gebouwen van de vroegere vuurwapenfabriek, waar het beroemde Franse geweer “Chassepot” werd gemaakt, vernoemd naar zijn uitvinder die in Mutzig geboren werd. We volgen de Rue du Château om in de Rue du 18 novembre 1918 uit te komen, die we links volgen tot het Maison des Landsberg, een prachtig huis uit de Renaissance. We lopen onder het portiek door, steken de binnenplaats over en komen zo bij de oudste synagoge van de Elzas (1787). Vroeger was in Mutzig een rabbinaat gevestigd en bestond er een zeer grote Joodse gemeenschap.

Mutzig - Château de Rohan
We keren terug naar de Rue du 18 novembre 1918 en vervolgen naar links de D392 naar het centrum. Wij bereiken het pleintje Place de la Fontaine. De bak van de fontein dateert van 1911 en een overblijfsel uit 1667 is recentelijk door de huidige zuil vervangen. Dit is een mooie plek met op de achtergrond de middeleeuwse poort waar onze wandeling begonnen is. We gaan hier naar links voor Hôtel L’Ours de Mutzig de Rue d’Église in en komen langs het Gemeentehuis, een in klassieke stijl opgetrokken gebouw uit 1742. Hier wordt onze aandacht getrokken door een merkwaardige, bolvormige toren die op het gemeentehuis gebouwd is. Uit een van de openingen van dit klokkentorentje hangt een kop die zijn tong uitsteekt en zijn oren beweegt als de klok het halve en het hele uur slaat. We lopen door tot aan de kerk, de Église St. Maurice. Het is een indrukwekkend gebouw in Neogotische stijl uit 1879 met een klokkentoren van 72 meter, de hoogste van de Vallée de la Bruche, gebouwd op de plek waar ooit een Romaans bouwwerk heeft gestaan. Het interieur trekt de aandacht door de homogeniteit van zijn Neogotisch meubilair. We vervolgen onze wandeling door de Rue Haute en passeren het ouderlijk huis van de Frans-Duitse schrijver René Schickele (1883-1940).

© L.A.W.V.VIA-VIA
Mutzig - Routemarkering stadswandeling
Aangekomen op de Rue de la Haute Montée slaan we rechtsaf en komen langs de voormalige Brouwerij van Mutzig, in 1810 opgericht door Antoine Wagner. In 1969 vindt er een fusie plaats, die in 1972 aan Heineken wordt verkocht. In Mutzig wordt de plaatselijke productie in 1989 stopgezet, maar het bier wordt nog steeds onder de naam Mutzig gebrouwen in de brouwerij van Schiltigheim. De Rue du Maréchal de Lattre wordt overgestoken en op de volgende kruising kiezen we de Rue de la Source, schuin rechts voor. Het asfalt klimt en weldra hebben we naar het zuiden zicht op de daken van Mutzig. We komen aan de bron, die op 16 juli 2005 door Roger Niggel, de burgemeester van Mutzig in gebruik is gesteld en ingewijd door bisschop Mgr. Paul Marx, zoals aangegeven op een plaquette. De bron bestaat uit een tweetal bassins, die in elkaar overlopen. Op de T-splitsing gaan we naar links, tussen enkele huizen door. Hier pikken we de markering met het blauwe kruis op van een van de gemarkeerde wandelingen van de Club Vosgien, de Chemin du Felsbourg. Het asfalt gaat over in een onverhard pad, dat we meer dan een kilometer volgen. Boven ons op de heuvel van Mutzig bevindt zich een grote Militaire Basis, die door een onmetelijk hek wordt omgeven en het gebied tot verboden terrein maakt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Mutzig - Detail bron aan de Rue de la Source
Bij een open stuk in het bos maakt het bospad een scherpe bocht naar links. Het eerste bospad neer rechts nemen we. De route voert ons noordwaarts door het bos, waar mannetjesorchis (Orchis mascula) en gewone salomonszegel (Polygonatum multiflorum) rijk voor handen zijn, planten die goed gedijen op klakrijke grond. Als we het bos achter ons laten komen we op het asfalt van de Rue du Champ, die we eerst naar rechts volgen. Zo komen we na een paar honderd meter bij het Fort de Mutzig, ook bekend als Feste Kaiser Wilhelm II.

© L.A.W.V.VIA-VIA
mannetjesorchis (Orchis mascula)
Als na de Frans-Duitse oorlog (1870-1871) de Elzas weer Duits gebied wordt, beslist keizer Wilhelm II in 1893 om het fort van Mutzig te bouwen. Hij wil op die manier een Frans offensief naar het noorden via de Elzas verhinderen. Het fort van Mutzig, ofwel Feste Kaiser Wilhelm II, is het eerste verdedigingswerk met moderne, revolutionaire technologie, lang voordat de Maginotlinie vorm krijgt. Bij de bouw van dit fort worden verschillende revolutionaire technieken gelanceerd: de eerste gepantserde koepels, voor het eerst het gebruik van beton voor de bouw van een fort, de eerste stroomgenerator voor elektriciteit en ventilatie. Er wordt 22 jaren gewerkt aan dit ultramodern verdedigingswerk, dat voor die tijd aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog het machtigste en meest uitgestrekte verdedigingswerk in Europa is, dat zich in 1914 uitstrekt over 254 hectare. Het heeft 22 gepantserde koepels met 10 cm en 15 cm houwitsers die een maximale vuurkracht hebben van 6,5 ton granaten per minuut, waarmee het de sterkste vesting in Europa is. Op het terrein vinden we 50 gebouwen met een ondergronds oppervlakte van 40.000 m2. Het beschikt over het modernste comfort met slaapzalen, keukens, waterputten, bakkerijen, een ziekenhuis en stroomgeneratoren. Het is een indrukwekkende burcht met 2 forten, 6 gepantserde artillerie-eenheden, 9 observatieposten voor artillerie, 16 bunkers voor de infanterie en 16 loopgraven, waarvan een groot gedeelte is behouden. Een deel van dit verdedigingswerk wordt gerestaureerd en kan worden bezocht.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Feste Kaiser Wilhelm II - Detail deurvergrendeling
We verlaten het Fort de Mutzig, de Feste Kaiser Wilhelm II, en lopen over de asfaltweg terug tot we na de verkeerspiegels in de haarspeldbocht op de wegsplitsing komen met de Rue des Jardins. We volgen dit asfaltweggetje tussen de wijngaarden door naar Dangolsheim, waarbij we een wijds uitzicht hebben op het dal van de Kehlbach met dorpjes als Flexbourg, Balbronn en Bergbieten, grenzend aan de Route des Vins. Zo bereiken we Dangolsheim, zo’n typisch karakteristiek Elzassisch dorpje, prachtig gelegen temidden van de heuvels omringd door wijngaarden. Het centrum bestaat uit schilderachtige en kronkelende steegjes met fraai versierde vakwerkhuizen, waarvan sommige gevels mooie emblemen van wijnbouwers dragen. Aan de D275 tegenover het Gemeentehuis vinden we het uit de 16e eeuw stammende Lavoir, volgens de legende gevoed vanuit een onderaardse Romeinse gang waar in 1914 het silhouet van een Romeinse soldaat schijnt waargenomen te zijn.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Dangolsheim - Lavoir uit de 16e eeuw
Even voorbij het lavoir oostwaarts slaan we op de doorgaande weg D275 rechts af de Rue de L’Église in en komen voorbij de Église St. Pancrace, die met zijn Romaanse klokkentoren uit de 12e eeuw en een Gotisch koor uit 1522 het dorpje beheerst. In de Middeleeuwen, diende de kerk als versterkte schuilplaats voor de bevolking tegen aanvallen van huurlingen of plunderaars, omgeven door een kerkhofmuur met gracht en ophaalbrug. Vandaag de daag zijn er van die verstrekte begraafplaats geen sporen meer terug te vinden. Uit de Église St. Pancrace is de wereldwijd beroemde “Madonna met Kind” van Dangolsheim afkomstig. Dit 107 cm hoge notenhouten beeldhouwwerk wordt beschouwd als het mooiste beeld uit het midden van de 15e eeuw en wordt nu in het Museum Dahlen in Berlijn geëxposeerd. Dit meesterwerk van de Elzassische kunst wordt toegeschreven aan de uit Nederland afkomstige Gerhaert van Leyden, een van de grootste beeldhouwers van de Lage Landen aan het einde van de Middeleeuwen. Op 31 augustus 1464 schrijft hij zich als burger van Straatsburg in en maakt tijdens zijn vierjarig verblijf in de Elzas zijn “Madonna met Kind”. Een ander beroemd werk afkomstig uit deze kerk is het retabel gewijd aan St. Pancrace, St. Nicolas en Ste. Catherine is in de kathedraal van Straatsburg te bezichtigen. De kerk heeft een orgel uit 1848 van de orgelbouwer Joseph Stiehr uit Seltz.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Cathédrale Notre Dame de Strasbourg - Retabel uit Dangolsheim
Door de Rue de l’Ecole verlaten we Dangolsheim en nemen het pad naar links, gemarkeerd met rode stippen. Na goed een kilometer komen we in de Rue des Coudriers en bereiken Soultz-les-Bains, prachtig gelegen tussen de Jesselberg (363 m) in het zuidwesten en Sulzberg (293 m) in het noordoosten aan het riviertje de Mossig, die ten zuiden van het dorp in de Bruche stroomt. Soultz-les-Bains, in het Elzassisch ook wel Sulzbad genoemd, is afgeleid van “zout” en houdt verband met de minerale bron en de thermaalbaden, die vanaf 14e eeuw het bronwater bij de behandeling van de huidziekten gebruiken. Ook nu nog is Sulzbad een kuuroord. Opgravingen bij de aanleg in 1864 van spoorlijn Molsheim-Saverne, die in 1965 is opgeheven, gaan terug tot de tijd van de Merovingers. In 1262 wordt het dorp brand gestoken door de Straatsburgers bij de oorlog met de bisschoppen, maar ook in 1444 en 1622 tijdens de 30-jarige oorlog gaat het dorp in vlammen op.

Soultz-les-Bains - Detail Église St. Maurice
Als we op het eerste kruispunt in het dorp zijn aangekomen, slaan we links af de Rue St. Maurice in. Hier komen we voorbij de Église St. Maurice, gebouwd tussen 1845 en 1848 omdat de vroegere te klein is geworden. Behouden is de fundering van de 12e eeuwse Romaanse toren met daarop de octogonale 17e eeuwse klokkentoren, die naast het schop geplaatst is. De kerk heeft een vierkante koor, een schip en transept uit de 14e en 15e eeuw. Het houten plafond heeft de vorm een omgekeerde scheepsromp. Het portaal is ruitvormig gewelfd en het timpaan is versierd met een paard en gebeeldhouwde sluitstenen. Het interieur, zoals hoofdaltaar, zijaltaren preekstoel en koorbanken, is Neogotisch. Het Silbermann orgel stamt uit 1762 en is in 1865 vergroot door Joseph Stiehr. De buitenkant van Église St. Maurice is volledig gerenoveerd in 1988 en nieuw zijn de leien op de toren, de torenhaan en een viertal kerkklokken.

Aangekomen op de doorgaande D422 steken we over en lopen vanaf het gemeentehuis op de hoek de Rue de Strasbourg in. Als we het riviertje de Mossig oversteken, doemt voor ons de ruïne van een toren op, die de indruk wekt op een kasteel te lijken, maar het is een oude kalkoven uit 1920, een overblijfsel van verschillende kalkovens die indertijd aan de voet van de steengroeve, de Carrières Royales, gebouwd zijn. De hoger op gelegen drie steengroeven zijn door Vauban gebruikt om de burcht van Straatsburg te bouwen. Om de stenen te transporteren laat hij in 1682 een kanaal naar de Bruche bouwen. We zijn hier op het fietspad, dat het voormalige tracée volgt van de inmiddels verdwenen spoorlijn Molsheim-Saverne en wandelen richting Avolsheim en steken opnieuw de Mossig over, die even verderop samenvloeit met de Bruche. Bij de kruising met de Allée des Bains hebben we naar links zicht over de parkachtige omgeving van het kuuroord Sulzbad, waar zich binnen de parkmuren de gerestaureerde kapel St. Amand bevindt. Na bijna twee kilometer bereiken we Avolsheim.

Avolsheim - Koepelgewelf Chapelle St. Ulrich
Aangekomen in het midden van het dorp bij de brug over de Bruche, wandelen we naar links door de Rue de la Gare over het water en hebben zicht op de Chapelle St. Ulrich, die waarschijnlijk van de 9e eeuw dateert, en de Neoromaanse Église St. Materne(1911). De Chapelle St. Ulrich bestaat uit een klein, rond hoofdgebouw met 4 hoefijzervormige straalkapellen en is overdekt met Romaanse muurschilderingen in de Rijnse stijl die uit de 12e eeuw dateren. Deze interessante fresco’s tonen hoog in het koepelgewelf Christus met een stralenkrans maar zonder baard, in de onderbouw van het koepelgewelf de vier evangelisten, door engelen omgeven, en tussen de Romaanse venstergaten vier bijbelse scènes. In 1774 wordt aan deze kapel een schip toegevoegd en wordt parochiekerk. Langs de Église St. Materne wandelen we de Rue de la Paix in langs het gemeentehuis, het monument voor de gevallen soldaten en een vroegere wachtpost die de “Wacht” genoemd wordt. Opvallend op enkele huizen de ankers die boven de poorten uitgebeiteld zijn. Hier hebben ooit binnenschippers gewoond. We slaan rechtsaf de route in over de Chemin du Dompeter.

De route voert door een beukenlaantje en we passeren een “Banc de l’Impératice Eugénie”, een van de vele banken die halverwege de 19e eeuw langs de Franse wegen zijn neergezet als poosplek voor de boeren en boerinnen. We lopen langs de Lourdesgrot en naar de overdekte bron Sainte Pétronille, die zich in de bocht bevindt zich, en meteen daarna staan we voor een van de oudste kerken uit de Elzas, Église St. Pierre ofwel Dompeter, die zich van alles afgezonderd midden in het veld bevindt.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Avolsheim - Église St. Pierre
De Église St. Pierre stamt uit de 11e eeuw, maar de funderingen voor deze kerk zijn gebouwd op de resten van een kleine basiliek uit de tijd van de Merovingers omstreeks de 8e eeuw. Deze Vroeg-Romaanse, driebeukige kerk wordt beschouwd als de oudste kerk van Elzas, waarvan het middenschip zes zuilengalerijen heeft. Het is Paus Leo IX die het kerkgebouw in 1049inwijdt. Omstreeks 1160 vindt een eerst uitbreiding plaats met een portaal en de massieve toren. Na een blikseminslag en een brand in 1762 wordt de Romaanse toren in 1762 afgebroken om plaats te maken voor de huidige octogonale klokkentoren. In 1829, na de Franse Revolutie, wordt de oude apsis vervangen door een veelhoekig koor en zijn de kleine zijramen vergroot. Het kerkje wordt omgeven door een kerkhof. Bij de ingang zien we een groot kruis van rode zandsteen met het jaartal 1653. Église St. Pierre is sinds 1933 toevertrouwd aan de zorg van Scouting France. Voor de kerk vinden we het restant van wat een eens imposante en majestueuze eeuwenoude lindeboom moet zijn geweest.

We vervolgen onze wandeling en zien dat de route over een deel van het traject naar de Chemin de St. Jacques de Compostella vanuit de Elzas gaat. Door de aanleg van een nieuwe weg loopt de route naar de oever van de Bruche, gaat onder deze weg door en verloopt vervolgens door het broekbos direct langs het water. Duidelijk is dat bij hoge waterstanden in de rivier zijn loop ook zoekt in deze elzenbosjes. Zo komen we aan de metalen brug, waar we de Bruche over steken om op de andere oever onze wandeling voort te zetten naar Molsheim. We kiezen de Rue des Remparts en dan linksaf de Rue de Géneral Kopp in. De Rue des Tanneurs brengt ons naar het centrum van Molsheim. Door de Rue de la Boucherie komen we op het centrale plein van de vroegere bisschops- en universiteitsstad Molsheim, de Place de l’Hôtel de Ville. Midden op dit plein staat een mooie fontein die, volgens de archieven, door Hans Frauler in 1609 is gebeeldhouwd. Op de zuil zien we een leeuw met het wapen van Molsheim: een rad met St. Joris. Het waterbassin wordt omgeven door stenen waartussen een ketting hangt (1850). Het opvallendste gebouw op het plein met zijn renaissancepuntgevels, zijn tweezijdige trap en zijn klok met jaquemart (1607) is de Metzig of “Grandes Boucheries” uit. Het is gebouwd in 1583 voor het gilde van de slagers en bestaat uit twee niveaus: de benedenverdieping, die met bogen wordt overwelft en op pijlers rust. De verdieping heeft een balkon met een balustrade. Boven in een nis vinden we een beeld van Maria met Kind. Het aan de overzijde gelegen Gemeentehuis stamt uit de 19e eeuw.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Molsheim - Mariabeeld op de Porte des Forgerons
Opmerkelijk zijn in Molsheim ook de mooie vakwerkhuizen en we vinden er de Cour des Chartreux, het vroegere kartuizerklooster (1598-1792) met zijn grote kloostergang, de kamertjes van de monniken en de vroegere priorij, waar tegenwoordig het Musée de la Chartreuse en de Fondation Bugatti gehuisvest zijn. In 1909 vestigt Ettore Bugatti (1881-1947) zich in Molsheim als zelfstandig automobiel bouwer van auto’s die vanwege hun artistieke schoonheid, technische buitenissigheid, en de daaruit voortvloeiende kracht en snelheid tot iconen in industriële geschiedenis gerekend kunnen worden. Het automerk is nu in andere handen. Naar het oosten net buiten het centrum ligt de parochiekerk, de oude Jezuïetenkerk (1615-1617) van architect Christophe Wambser, die getuigt van de tijd van de Contrareformatie, toen het stadje tijdelijk, als tegengewicht tegen het Protestante Straatsburg, de kerkelijke hoofdstad van de Elzas wordt. Het orgel van de kerk stamt uit 1781 en is van Jean-André Silbermann.

We verlaten de oude stad via de Rue de Strassbourg en door de Porte des Forgerons, een overblijfsel van de vestingwerken van de stad uit het begin van 14e eeuw. Vroeger met ophaalbrug over de stadsgracht, die nog ten dele voorhanden is. In de 17e eeuw zijn aan weerskanten van de toren een tolhuis en een wachthuis gebouwd. In de Porte des Forgerons hangt de klok uit de oude Église St. Georges, ooit gelegen op de Place du Marché, gegoten in 1412 door Maître André de Colmar. Rechtsaf wandelen we over de Rue du Géneral Leclerc in de richting van Mutzig en houden de D30 aan. Het is weer klimmen geblazen. Waar de doorgaande weg een scherpe bocht naar links maakt kiezen we voor de route rechtuit, de Route du Mutzig. Het blijft hier steil klimmen tussen de wijngaarden door tot voorbij het viaduct met reservoir. Hier zijn we op het hoogste gedeelte en dalen geleidelijk naar links tot we op de wegsplitsing komen bij een bankje. Hier lopen we naar rechts over de Rue du Sacre-Coeur en hebben Mutzig binnen handbereik. Als we de bebouwing binnenlopen en ter hoogte van de Église St. Maurice zijn aangekomen, is er naar links een doorgang met trapjes die ons naar de kerk leidt. Over het schoolplein en de door de Rue d’Église zijn we terug in het centrum van Mutzig waar onze rondwandeling eindigt.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

KAARTEN

- TopoKaart IGN 1:25 000, 3716ET Mont Ste. Odile - Molsheim - Obernai
- Wandeling uitgezet in eigen beheer



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 12-05-2008 door C.P.J. Aerssens