DE LOGTSE VELDEN ROUTE
Omgeving Spoordonk - Kampina 17 KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
De Logtse Baan - Retentiebekken De Beerze
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek









 Spoordonkse Watermolen, Spoordonk
Ongeveer 17 km.
De rondwandeling in het buitengebied tussen Oisterwijk en Oirschot ontleent zijn naam aan de Logtse Velden, waar vroeger beemden en grashooilanden in de natte seizoenen onder water stonden als het riviertje de Beerze buiten de oevers trad. Maar het meanderende beekje is in de zestiger jaren van de vorige eeuw rechtgetrokken, wat ten koste gegaan is van de natuur. Nu is het gebied door het beekherstelproject van Natuurmonumenten en Waterschap De Dommel rondom de Beerze teruggebracht naar de natuurlijke en oorspronkelijke waterloop. Hierdoor is er ruimte gecreëerd voor het vasthouden en het bergen van water in het gebied van de Logtse Velden. Bovendien heeft men de visie gehanteerd dat naast de natuurwaarden en het natuurbeheer, ook de cultuurhistorische waarde van het gebied een grotere rol moet spelen.

ROUTEBESCHRIJVING

Het startpunt van deze rondwandeling is de net buiten het dorp Spoordonk aan de Beerze gelegen Spoordonkse Watermolen. Het is de meest westelijke watermolen van Nederland en de enige nog bestaande watermolen op de Beerze. Het verschil in waterpeil voor en na de Spoordonkse Watermolen bedraagt 2 meter. Dit komt omdat in de “sporker donk” de Beerze zich versmalt waardoor het water voldoende druk opbouwt om een waterrad voort te stuwen. Van oorsprong is de Spoordonkse Watermolen een dubbele onderslag watermolen. De watermolen wordt vanaf 1320 beschreven, maar waarschijnlijk staat deze er al veel langer. In het plakkaat van keizer Karel V van 10 april 1545 wordt de molen genoemd in het kader van de waterbeheersing en behoorde toen toe aan de Heren van Boxtel. Tussen 1649 en 1772 is de molen afgesplitst van het eigendom van het Kasteel Ten Bergh. In 1844 wordt de watermolen verpacht aan de familie Van Esch, die deze nog steeds in bezit heeft. In 1868 zijn de houten molengebouwen door de stenen exemplaren vervangen. De watermolen heeft dienst gedaan als oliemolen en als korenmolen. In het midden van het gebouw bevindt zich de ruimte met de raderen. Het linkerdeel is de oliemolen, het rechterdeel de korenmolen. Tegenwoordig wordt de voormalige oliemolen bewoond door de eigenaar, die het gebouw heeft gerestaureerd en de korenmolen heeft hersteld zodat er weer op waterkracht graan gemalen kan worden. Op de molen bevindt zich een reclame voor het verdwenen merk Wyers Oude Jenever. In het bijgebouw is nu horeca ondergebracht.

© L.A.W.V.VIA-VIA
De Spoordonkse Watermolen
Vanaf de Spoordonkse Watermolen vertrekken we over de Spoordonkseweg door het centrum. Spoordonk is een kerkdorp in de Gemeente Oirschot en ligt tussen Oirschot en Moergestel. De naam Spoordonk is waarschijnlijk een combinatie van "spork", een bessenstruik, en "donk", waarmee een hoge zandkop in een moerassige omgeving wordt aangeduid in het dal van de Beerze. Maar het kleine dorp kent een roemrijke historie als zetel van de familie van Merode, die Heer van Oirschot zijn geweest. Zij bezitten hier het kasteel Huis ten Bergh, een watermolen en een viertal domeinhoeves. Bij dit Kasteel Ten Bergh, dat aan de Beerze gelegen heeft, is Spoordonk ontstaan. In de 18e eeuw wordt dit kasteel gesloopt, maar de slotpoort en het koetshuis zijn nog aanwezig. Op de plaats van het voormalige kasteel ligt nu een boerderij. De watermolen en het water van de Beerze waren voor de Heren van Oirschot van zo'n groot strategisch belang dat ze zich liever in Spoordonk vestigen dan in Oirschot, wat in de late Middeleeuwen meer voor de hand heeft gelegen, omdat deze plaats belangrijker is. De overige bebouwing van Spoordonk is dus rond het kasteel en de molen ontstaan.

De Spoordonkseweg vervolgend zien we aan onze rechterzijde de karakteristieke Sint Bernadettekerk, die het middelpunt van het dorp vormt. De bewoners van Spoordonk willen al een eigen parochie stichten op het eind van de 19e eeuw, maar pas in 1934 krijgen ze hiervoor toestemming van de bisschop. Als patrones van de kerk kiest men de H. Bernadette. De parochiekerk wordt op 28 september 1936 ingewijd, naar een ontwerp van architect A.J.M. Rats uit Blerick. Het moet een Romaanse kerk worden, naar het voorbeeld van de kerk in Hout-Blerick, omdat deze stijl het beste bij het landschap past. Aannemer is Gebr. Geelen uit het Limburgse Neer. Op 21 oktober 1944 vallen de granaten op de kerk en de pastorie. Na de bevrijding van Spoordonk op 25 oktober 1944 door de 15th Scottish Infantry Division onder Generaal Colin Muir Barber, bloeit de parochie opnieuw sterk op. In de jaren vijftig wordt de parochiekerk dankzij de grote solidariteit en inspanningen van de bevolking verfraaid met gebrandschilderde ramen, een orgel, nieuwe communiebanken en kerkklokken en fungeert de H. Bernadettekerk als bedevaartsoord voor Bernadette Soubirous (1844-1879). Maar die tijden van het “Rijke Roomsche Leven” zijn ook hier verdwenen!

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op pad langs de Beerze
Verderop slaan we linksaf de Broekstraat in en komen na de bebouwing in het buitengebied. De route voert voorbij aan het sportcomplex en industrieterrein. Nu kiezen we op de Y-sprong voor de verkeersluwe Broekstraat linksaf, die we ook verderop naar links blijven volgen. Na goed 800 meter zien we aan onze linkerzijde Educatieve viskwekerij De Stroom met horeca. We betreden het terrein en volgen hier naar links de doorsteek naar het beekdal van de Beerze. Op de oostelijke oever van de hier gekanaliseerde Beerze aangekomen wandelen we rechtsaf tot we de Viermannekesbrug bereiken. Hier steken we het asfalt van de Broekstraat recht over en volgen het jaagpad langs de Beerze tot we door het klaphekje zicht krijgen op de Logtse Baan, één van de grootste overstromingsvlakten van Nederland. Deze 170 hectare grote overstromingsvlakte is aangelegd om het overtollig beekwater op te kunnen vangen. Daarnaast zijn er enkele poelen gegraven. Dit retentiebekken staat een groot deel van het jaar gedeeltelijk onder water, en inundeert volledig bij hoge waterafvoeren van de Beerze. Het natuurgebied is zo ingericht dat het water langer in het gebied wordt vastgehouden en de afvoer vertraagt. Zo is het een aantrekkelijk gebied voor watervogels. De natuur bestaat uit voedselminnende soorten, zoals wilg, berk, kattenstaart en pitrus wordt beheerd door het inzetten van runderen die de begroeiing kort houden.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Zicht op het Winkelsven
We lopen nu rechtsom langs de buitenzijde van het retentiebekken over een dijkje tot we door een klaphekje op de klinkerweg van de Logtse Baan het gebied verlaten. We steken over naar de picknickplek bij KNP23. Hier gaat de route naar links parallel aan de klinkerweg. Als we bij het bruggetje over de Beerze zijn aangekomen, hebben we naar links zicht op het natuurontwikkelingsgebied de Logtse Baan en rechts stroomt de Beerze de Logtse Velden in. Als het retentiebekken van de Logtse Baan ‘vol’ is, fungeren de moerasbossen van de benedenstroomse Logtse Velden als tweede overstromingsgebied voor de Beerze. Over het bruggetje bij KNP25 houden we het pad op het dijkje aan en slaan verderop rechtsaf. Het pad leidt ons langs de westrand van het beschermd moerasbos en links van dit pad kijken we uit over de open stukken van de Logtse velden. We kiezen bij KNP9 het pad naar rechts over een dijkje langs het moerasbos en hebben zo aan onze linkerzijde zicht op het Winkelsven, dat zijn naam te danken heeft aan de vorm van een winkelhaak. Maar de vorm van het ven, dat verscholen ligt aan de zuidelijke rand van de Natuurgebied De Kampina, lijkt sinds het opschonen niet meer op een winkelhaak. Het ingrijpend herstelproject van het Winkelsven zorgt door het kalkrijk water voor een gezond ecosysteem, dat weer kansen biedt aan een grotere soortenrijkdom. Je vindt hier bijvoorbeeld het Bonte Dikkopje en Gentiaanblauwtje, vlinders die floreren in dit plasdrasse gebied. Het dijkje, waarop we lopen, is omgelegd zodat het Winkelsven weer compleet is en dient nu om het water uit de Beerze tegen te houden. We volgen het dijkje naar links en naar rechts door enkele klaphekjes tot we bij KNP70 staan.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Herinnering aan Hoeve Balsvoort
Hier bij KNP70 gaat onze route scherp naar links langs een bankje “Balsvoort”. Een infoschildje geeft aan dat hier even verderop het inmiddels verdwenen gehucht Balsvoort heeft gelegen. We volgen langs de kikkerpoel het bomenlaantje dat op de topografische kaart staat vermeld als Balsvoortseweg. Zo komen we aan de plek van de oude nederzetting die al sinds 1312 in de bronnen bekend is en waarvan bewoning uit de 14de, 16de en 18de eeuw is gebleken. Er hebben hier in het oud Kempische landschap vroeger vijf boerderijen met bijgebouwen gestaan. De laatste boerderij is bewoond tot 1984 en afgebroken in 1986. In het landschap is nog te zien dat er ooit bebouwing is geweest. Zo is op de plek van de verdwenen hoeve Balsvoort de fundering weer opnieuw opgetrokken en is in deze fundering speciale ruimte gemaakt voor amfibieën, reptielen en muizen. Op afstand is een paneel van plexiglas van de kunstenares Iris Hofland geplaatst met de contouren in vluchtige lijnen van die boerderij. En op de locatie zelf vinden we een informatiebord met de geschiedenis van de boerderij en de familie die er heeft gewoond.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Op pad over de Kampina
In WOII woont familie Schut op hoeve Balsvoort. De broers Hein en Bernard hebben er contacten met het verzet en begaan met het lot van de verkeerd gedropte Market Garden parachutisten bieden ze onderdak aan onderduikers en evacués. Het verzet houdt zeven Duitsers gevangen op de hoeve vast, maar laat hen op 4 oktober 1944 vrij zonder dat familie Schut het weet. Niet lang daarna omsingelden de Duitsers de boerderij en Hein en Bernard Schut worden aangehouden. Bernhard probeert te ontsnappen, maar wordt op de vlucht gedood. Zijn familie vindt hem pas na de bevrijding op 2 november 1944. Hein Schut wordt meegenomen en na verhoor op 7 oktober bij het Klein Aderven in Oisterwijk samen met Gijs Schellen gefusilleerd.

Het pad van de Balsvoortseweg vervolgend kiezen we in de bocht het bospad rechtsaf. We slaan even verderop voorbij het broekbos linksaf en volgen de grasbaan langs een bomenrij. Met de rode pijl van Natuurmonumenten mee wandelen we door het gebied dat als Kostersche Hoeven op de kaart staat vermeld. Dan betreden we het heidegebied aan de zuidzijde van de Kampina. Hier nemen we de eerste afslag naar links en komen bij de solitaire eikenboom uit op een brede zandweg met fietspad, de Melaniedreef. Nu gaat onze route linksaf en blijven we deze zandweg net fietspad volgen. We passeren KNP56 en KNP31. Waar bij fietsknooppunt 87 de doorgaande fietsroute naar rechts afbuigt, gaat onze route rechtdoor over het bospad. Het bospad leidt ons naar een klaphekje, waar we dan recht opversteken en het bospad vervolgen. Aan het einde van dit bospas bereiken we een asfaltweg, de Rosepdreef, op het kruispunt met de Franse Baan. We steken opnieuw recht over en kiezen voor het bospad langs het infobord dat verwijst naar Landgoed Rosephoeve. De route leidt ons langs het Klokkentorenven, dat aan de linkerzijde achter een dijkje verscholen ligt. We nemen het eerste pad naar links en wandelen verder tot de bermpaal met groengele markering. Hier slaan we linksaf en wandelen door tot aan de afrastering die we linksaf volgen. Aan het eind van dit pad bereiken we een asfaltweg bij KNP81 en de Beatrixhoeve. We zijn nu in het buurtschap De Logt en gaan bij KNP81 naar rechts. Opvallend zijn op het nu te volgen traject de namen van boerderijen als Beatrixhoeve, Elisabethhoeve, De Logt Hoeve, Hundertshoeve en Bertekehoeve die allen verwijzen naar de agrarische bestemming van het open landbouwgebied, waar we nu doorheen wandelen. Met de bocht naar rechts komen we uit op een Frankische driehoek, waar we rechts aanhouden langs de Bertekehoeve. Na 250 meter slaan we linksaf een zandpad in en wandelen door tot de kruising van zandpaden bij KNP17.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Kampina - Op pad naar het Klokkentorenven
We zijn hier op het punt aangekomen om een pauze in te lassen en van de route af te wijken. Hiervoor slaan we nu rechtsaf en wandelen naar het 400 meter verderop gelegen boerderijcafé “De Gerrithoeve” met terras. We zijn hier in het verleden al eens neergestreken en Charles heeft er zij 60 jarige verrassingsparty gehad. Het café is vandaag voor het eerst weer open na het winterseizoen. We genieten er van een kopje koffie of cappuccino met een heerlijk worstenbroodje van Tante Zus, aangeboden door Wil, die hiermee zijn verjaardag met ons wil delen! Na dit rustmoment keren we terug naar KNP17 om de route weer op te pikken.

Vanaf “De Gerrithoeve” aangekomen bij KNP17 steken we nu rechtover en volgen we het zandpad tot aan het asfalt van de Heijbloemdijk. We steken opnieuw recht over en volgen het onverharde pad voorbij KNP8. We wandelen nu langs de zuidzijde van het retentiebekken van de Beerze. Met de bocht naar rechts komen we aan een bankje met wijds uitzicht over het beekdal van de Beerze. Voor ons de ideale plek voor een picknick. Als we opstappen voor het laatste traject, gaat het pad over in het asfalt van de Langendonksedijk en we komen op de kruising met de Broekstraat. We slaan linksaf en wandelen de Broekstraat uit tot aan de Viermannekesbrug over de Beerze.

© L.A.W.V.VIA-VIA
De Logtse Baan - Zuidzijde van het retentiebekken De Beerze
Tegenover de schuilhut aan de linkerzijde gaat de route bij KNP26 verder op de westelijke oever van de Beerze stroomopwaarts. Onder de hoogspanningsleiding door volgen we na een paar honderd meter naar rechts de meanderende zijtak van deze laaglandbeek. Langs moerasbosjes verloopt het pad dicht langs het water. Nogmaals onder een hoogspanningsleiding door komen we direct aan de oever van de Beerze bij KNP50 en een bruggetje. Nog steeds het pad op de westelijke oever volgend passeren we nu op het laatste traject een lange vistrap met 14 ‘treden, die ervoor zorgt dat vissen zoals de kopvoorn en stekelbaarzen tegen de stroming in terug kunnen zwemmen naar hun geboortegrond en voortplantings- en paaigebied, waar de vrouwtjes hun eitjes afzetten. Deze treden zorgen ervoor dat ze na elke ‘klim’ kunnen uitrusten zonder een heel eind af te drijven. De treden zijn van basaltstenen gemaakt, waar waterplanten goed tussen kunnen groeien.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Vistrappen in de Beerze
Zo bereiken we het eindpunt van deze rondwandeling bij het bruggetje dat ons linksaf terugbrengt naar de Spoordonkse Watermolen. Hier willen we de wandeldag afsluiten met een pilsje. Maar het is even zoeken. Want in tegenstelling tot vanmorgen, toen de deuren van de horecagelegenheid nog gesloten waren, is het nu op deze zonnige en lentewarme middag druk! Het is even zoeken naar een plekje, dat we buiten op het terras vinden met zicht op de schoepenraderen van de watermolen. Nagenietend spreken we af elkaar weer te treffen voor de volgende wandeldag in april, waar ook Harrie opnieuw mee zal wandelen. Want we zijn benieuwd naar het verhaal van zijn verblijf en rondreis in India. Rond de klok van 15.00 uur nemen we afscheid en rijden huiswaarts.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25.000, 51A Oisterwijk
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 02-04-2017 door C.P.J. Aerssens