DOOR HET LAND VAN HILVER EN LEIJE
Omgeving Hilvarenbeek - Landgoed Gorp en Roovert 17 km

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Op weg naar het Nestven
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek










 Hilvarenbeek
Ongeveer 17 km.
Deze rondwandeling voert door een afwisselend landschap in de westelijk ommelanden van Hilvarenbeek bestaande uit weide- en akkerland en het bos- en heidegebied van Landgoed Gorp en Roovert. Vanaf het Vrijthof in Hilvarenbeek en wandelen via het buurtschap Groot Loo door de Loose Akkers en langs het beekje de Roodloop. De route brengt ons rond het Nestven naar het bosgebied van Landgoed Gorp en Roovert en de Roovertsche Heide. Langs de noordzijde van Esbeek gaat de route langs de kleine buurtschappen Spaendershorst, Hoog Spul en Veldhoven door open landbouwgebied. Het laatste traject brengt ons over onverharde paden terug naar het Vrijthof in Hilvarenbeek. De rondwandeling maakt voor een groot deel gebruik van de groengele markeringen van het wandelroutenetwerk van VisitBrabant en de geelrode markering van het Brabants Vennenpad.

ROUTEBESCHRIJVING

We vertrekken vanaf de noordzijde van het Vrijthof in het centrum van het landelijk gelegen Kempische dorp Hilvarenbeek. Het Vrijthof is als uniek Frankisch marktveld in 1967 tot beschermd dorpsgezicht verklaard. Al in de 15e eeuw groeit Hilvarenbeek uit tot een welvarende plaats aan een oude handelsroute. Getuige aan de periode is de aan de oostzijde van het Vrijthof gelegen R.K. Kerk Sint Petrus' Banden, een Gotische kerk uit de 14e en 15e eeuw. De toren met rijk versneden en gedetailleerde haakse steunberen is met een hoogte van 75 meter een prachtig exemplaar van de Kempense baksteengotiek en draagt een spits met een open koepeltje bekroonde peer uit 1615. De kerk, nog ouder dan de toren, heeft een verrassend interieur met fraaie barokaltaren, zeldzaam koperwerk en een uitzonderlijk mooi bewerkte preekstoel. Het orgel (1840) is van de hand van Bernard Petrus van Hirtum (1792-1875), die lange tijd ook organist op dit orgel is geweest.

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Vrijthof met markante bronzen kop Anton van Duinkerken (1903-1968)
In de oudste vermelding komt de naam Hilvarenbeek voor als Beek . We vinden die in een akte uit 1157, aanwezig in de Abdij van Tongerlo, waarin een tweetal hoeven in erfpacht worden gegeven aan deze abdij. In de 14e eeuw staat het dorp bekend als Beke der heyliger Hildevardi , mogelijk een verwijzing naar Hilsondis, de vrouw van Graaf Ansfried, later Bisschop van Utrecht. Hilsondis, stichteres van de Abdij van Thorn, zou de eerste stenen kerk in Beek gesticht hebben. Vanaf de 14e eeuw treden ook de Hertog van Brabant en de Bisschop van Luik mede op als Heren van de heerlijkheid Hilvarenbeek. De rechten van de Brabantse hertogen komen in 1648 in handen van de Staten-Generaal, die van de Bisschop van Luik in handen van een aantal adellijke geslachten, de families Van Herlaer, Van Horne, Van Leefdael, Van Petershem en Van Merode. De rechten van de Heren van Hilvarenbeek verdwijnen in 1798 en in 1810 wordt Hilvarenbeek officieel een gemeente. Het Vrijthof heeft vroeger een openbare functie. Het is de plaats waar handel wordt gedreven en het is het centrum van bestuur en rechtspraak.

Op dit Frankisch marktveld, omzoomd door het groen van de lindebomen, valt in het bijzonder de majestueuze linde uit 1676 op, waaronder vroeger recht is gesproken. In de direct nabijheid van deze boom staat op een sokkel de markante bronzen kop van Anton van Duinkerken (1903-1968), gemaakt door Arthur Spronken. Anton van Duinkerken, pseudoniem voor Willem Asselbergs, was journalist, schrijver, redenaar en hoogleraar. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw was hij d spil van de Groot-Kempische Cultuurdagen en een graag geziene gast in Hilvarenbeek als eredoctor van de Pickwick Club, op 15 februari 1943 opgericht door cultuur minnend Hilvarenbeek.

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Bierbrouwerij De Roos
Meteen bij vertrek komen we op de hoek van St. Sebastiaanstraat bij museumbrouwerij De Roos, een unieke authentieke dorpsbrouwerij, die dateert van omstreeks 1850 en in 1933 is stilgelegd. De brouwerij is tot die tijd in bezit van de Familie de Leyer. Het feit dat een groot deel van de inventaris nog aanwezig is, maakt deze brouwerij tot een uniek monument en object van industri le archeologie met een brouwinstallatie op takkenbossen gestookte met open koperen ketels uit de tweede helft van de 19e eeuw. Doordat niet wordt overgeschakeld op pils, gaat de brouwerij ten onder. In 1993 worden de brouwerijgebouwen met brouwerij, woonhuis en poort aangewezen als beschermd monument door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De museumbrouwerij is enkele jaren geleden in haar oude luister hersteld en is in het weekend geopend.

De route gaat hier door de Wouwerstraat en even verderop komen we bij nummer 3 langs een voormalig monumentaal fabriekspand, dat uit 1905 stamt. Het is gebouwd voor de firma M. de Lang en Co. als sigarenfabriek onder een steile mansardekap met wolfeinden. Oorspronkelijk zijn op de begane grond het tabaksmagazijn, op de verdieping de sigarenmakerwerkplaats en op zolder de sorteerkamer met elk een oppervlakte van 8 x 9 meter. Door een gang en trappenhuis gescheiden, liggen in het oostelijk gedeelte van de sigarenfabriek op de begane grond aan de straat een schaftlokaal met erachter de kistenkamer en privaat. Op de verdieping het kantoor en twee droogkamers en op de zolder twee magazijnen, waarvan het meest zuidelijke het sigarenmagazijn is geweest. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van de sociaaleconomische ontwikkeling van de nijverheid in de Brabantse Kempen en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van huisnijverheid naar een meer grootschalige sigarenproductie. Het pand is van belang vanwege de sobere stijl en de constructieve en technische voorzieningen.

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Door het buurtschap Groot Loo
Verderop in de Wouwerstraat staan we aan het klein parkje van Plein 40-45, waar we bij KNP57 rechtsaf slaan om dan naar links rond dit parkje de Loosstraat in te gaan. Op de kruising met de Herlaerstraat aangekomen steken we bij KNP58 recht over en volgen Groot Loo langs de woonwijk Elsakker tot we in het buurtschap Groot Loo komen. Dit gehucht staat al vanaf de 14e eeuw in de geschiedenisboeken als een landweg die loopt van Hilvarenbeek naar de gehuchten Gorp en Roovert. Aan beide zijden van de weg liggen vrij dicht op elkaar prachtige boerderijen, die hun oorsprong hebben in de 15e en 16e eeuw. Dit fraaie buurtschap is voor de bomenliefhebber echt de moeite waard. Drie boerderijen op rij hebben zeer mooie leilinden voor het pand staan, een fraaie kastanje en twee solitaire Hollandse lindes bekronen het geheel. De linden zijn karakteristiek voor de Brabantse boerderij als scherm tegen zon en wind en zijn vaak nog te vinden voor de oudere boerderijen. Verder zien we voor een boerderij een gigant van een populier met wel zes stammen. Een boom als een boeket reusachtige bloemen.

We houden rechts aan tot we bij KNP43 uitkomen. Hier gaat onze route rechtsaf over de brede zandweg door het open gebied van de Loosche akkers. De zandweg buigt even naar rechts en meteen naar links tot er bij KNP44 staan. We wandelen naar rechts in de richting van KNP59 en volgen het grasbaantje op de beekoever van de smalle Roodloop. Bij KNP59 op de zandweg wandelen we even naar links tot we op de Goirlesedijk uitkomen. De route gaat linksaf en waar de Goirlesedijk naar rechts afbuigt wandelen we rechtuit over De Geul. Deze veldweg volgen we in westelijke richting met verderop de groengele routemarkering van het wandelroutenetwerk. Over de weilanden hebben we in noordelijke richting zicht op de Adahoeve, een melkveebedrijf. Als we nu doorlopen bereiken we KNP49. Daarna buigt de veldweg naar rechts en komen we bij KNP10 aan de bosrand van Landgoed Gorp en Roovert. Rechtuit volgen we de zandweg met links de bosrand en rechts het open landschap. Dan staan we op de kruising bij KNP11 aan het gebied met het Nestven, dat op de voormalige Beeksche Heide tussen Goirle en Hilvarenbeek ligt.

L.A.W.V.VIA-VIA
Landgoed Gorp en Roovert - Omgeving Nestven
Dit Nestven is in 2008 in de oude glorie hersteld door een gedeelte van het bos rondom het Nestven te kappen. Bij KNP11 wandelen we rechtsaf met het Nestven aan onze linkerzijde. Bij de eerste gelegenheid slaan we linksaf en maken een omtrekkende beweging rond het Nestven. Bij de gemarkeerde bermpaal gaat de route linksaf door het bos tot we aan de westzijde van het Nestven staan. Hier is een picknicktafel! Een ideale plek voor een rustmoment. Hier wandelen we recht tegenover deze picknickplek het bospad in, die we helemaal uit lopen tot aan twee parallel verlopende zandwegen, die van elkaar gescheiden zijn door een prikkeldraad afrastering. We staan hier aan het Rondbosch en de landbouwgronden van Witvennen. De route over het zandpad gaat hier linksaf. Verderop komen we langs een parkeerplaats bij KNP48 en krijgen we zicht op open landbouwgebied. Verderop passeren KNP47 en komen aan het asfalt van Groot Loo bij een bankje en KNP46. Nu even naar rechts en direct weer naar links langs een afsluitboom een bomenlaantje in. Verderop buigt dit laantje naar links. We bereiken een onverharde Roovertsedijk met gescheiden fietspad, parkeerplaats en infobord.

L.A.W.V.VIA-VIA
Landgoed Gorp en Roovert - Beukenlaantje
Deze Roovertsedijk steken we recht over en de route gaat dan tot aan het punt waar het graspad naar links afbuigt. Hier nemen we naar rechts een smal olifantenpaadje tot op een zandweg langs het drassige gebied van het Grote Ven. We slaan hier linksaf en volgen het brede zandpad langs KNP75 naar KNP73. We slaan hier rechtsaf tot we aan een hekwerk komen dat toegang geeft tot het omheinde gebied van de Roovertsche Heide. Omstreeks 1903 wordt deze Roovertsche Heide aangekocht door de Oranjebond van Orde, een antisocialistische vereniging, opgericht in 1883 in Utrecht door Jonkheer Johan Hora Siccama van de Harkstede (1853-1928), met als doel door het ontginnen en bebossen van woeste gronden werkgelegenheid te verschaffen voor de in armoede levende bevolking uit de steden. Met het aanbieden van werkgelegenheid probeert men onrust onder de fabrieksarbeiders te voorkomen. De Oranjebond werkt in de loop van haar bestaan steeds nauwer samen met de Nederlandse Heidemaatschappij, die op 14 september 1923 de Oranjebond overneemt. In1976 wordt dit gebied aangekocht door het Brabants Landschap. Met grootschalige boskap over een periode van 1978 tot 1993 is weer een groot deel van de oorspronkelijke heide teruggebracht. Een oppervlakte van ongeveer 100 hectare wordt begraasd door runderen en schapen, die het heidegebied in stand houden. Daarnaast zijn door opheffing van oude bedrijfspaden grote, rustige bosvakken gecre erd. Deze zijn zeer geschikt als broedplaats voor vogels.

L.A.W.V.VIA-VIA
Landgoed Gorp en Roovert - Boswachterswoning Oranjebond van Orde
Voor het hek gaat de groengeel gemarkeerde route linksaf en we houden het eerste pad aan de rechterzijde aan naar KNP71. Even naar rechts en dan linksaf tot op de kruising van paden, waar we rechtsaf slaan en bij KNP71 uitkomen. Hier opnieuw naar links en dan rechtsaf komen we bij KNP70. Hier gaan we linksaf en komen langs de parkeerplaats aan het eind van het bos uit bij KNP93 met aan de rechterzijde de oude boswachterswoning Oranjebond van Orde uit 1905 en ontworpen door de Hilvarenbeekse architect A. Verhoeven. Het huis ligt oorspronkelijk aan de nu al lang verdwenen tramlijn naar Belgi en is gebouwd op de plaats van de afgebrande boerderij 't Zand. De oude bomen in de naaste omgeving van het huis wijzen hier nog naar. Oorspronkelijk heeft het een ossenstal, bergplaats voor gereedschappen en wagenhuis. De stal en wagenhuis zijn bij het woonhuis getrokken. Tussen het oude woon- en bedrijfsgedeelte zit een sprong in de voorgevel. Het opgaande werk bestaat uit handgevormde rode baksteen gemetseld in kruisverband, voorzien van een zwarte cementen plint. Boven het woongedeelte zien we in de topgevel een tegeltableau met de naam van de ontginningsmaatschappij "Oranjebond van Orde". Deze topgevel is niet authentiek. Oorspronkelijk is hier een chalet-achtige bekroning met makelaar en windveren. De boswachterswoning valt op de landschappelijke omgeving door zijn sobere ornamentiek en de gaafheid van het exterieur.

We vervolgen de klinkerweg en komen even verderop aan het voormalige atelier van de Rotterdamse graficus Andreas Schotel (1896-1984), die hier met zijn gezin sinds 1924 de zomermaanden doorbracht. Aanvankelijk bivakkeert hij in een stal op het terrein van de Oranjebond en later in het piepkleine rode tuinhuisje De Schuttel op dat zelfde terrein. Later bouwt Andreas Schotel daar nog een slaapkamer bij van 2 x 2 meter en een piepklein atelier. In 2000 is De Schuttel , op initiatief van de Stichting Vrienden van Andreas Schotel Esbeek en de werkgroep Heemkunde Esbeek, gerestaureerd als blijvende blijk van waardering voor het werk van deze kunstenaar, die regelmatig in Esbeek werd gezien, fietsend door het dorp of tekenend en schilderend achter zijn schildersezel.

L.A.W.V.VIA-VIA
Esbeek - Atelier De Schuttel van Andreas Schotel (1896-1984)
Aan het einde van de klinkerweg slaan we op de T-splitsing rechtsaf (Spaaneindsestraat) langs Camping De Spaendershorst. We zijn hier in het bij Esbeek horende kleine buurtschap Spaendershorst, dat zijn naam te danken heeft aan Henric van der Spaendonck die zich hier in 1390 vestigt op Hoeve De Clapstaart . Deze familie is afkomstig van Spaendonck op de grens van Moergestel en Haghorst. Verderop passeren we een opmerkelijke lindeboom met infopaneel. Hierbij staat de tekst dat deze lindeboom in 1998, in het kader van 200 jaar Noord-Brabant, als klein monument door de Werkgroep Heemkunde Esbeek is aangemeld op de lijst van meest fraaie lindebomen in ons land. In de 14e eeuw ligt achter deze linde Hoeve Hof ten Eynde . In die hoeve is eeuwenlang een herberg geweest. In 1680 woont er herbergier en boterkramer Jan Michiel Wouters, die er ook een winkel drijft. In 1710 is Mathijs van de Kieboom er herbergier. Wellicht is rond 1789 de laatste bewoner Jan van Laarhoven de planter van deze karakteristieke lindeboom. Een schets van Andreas Schotel laat deze boom zien. Aan de overzijde vinden we in een beeldentuin nog het kunstwerk De Houthakker van de Esbeekse kunstenaar Hannes Verhoeven.

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Op pad naar buurtschap Veldhoven
Aangekomen bij KNP91 wandelen we linksaf door het open landschap en volgen nu de route langs de sloten, de omheining van Camping De Spaendershorst en een boomkwekerij tot we aan een bomenlaantje komen, dat we oversteken. Het volgende traject brengt ons naar KNP94 in het oude buurtschap Hoog Spul. We wandelen linksaf tot we op de Spaaneindsestraat uitkomen. Hier even rechtsaf en dan meteen linksaf het zandpad in naar KNP2. We steken rechtover in de richting van KNP95 en slaan linksaf om na enkele tientallen meters rechtsaf de veldweg in te slaan. We zijn hier in het buitengebied Veldhoven Waar we in een bocht in de Veldhoven een grote houten bank passeren, die is opgedragen aan Dr Rennen, die bergen werk verzet heeft om in de gemeente Hilvarenbeek een omvangrijk netwerk aan wandelpaden, verbonden door knooppunten, te realiseren. Het bochtige wandelpad, op enkele plekken omzoomd met bomen, leidt ons naar KNP41. We komen uit op het brede zandpad van de Heistraat. Hier verloopt de groengele markering van het wandelroutenetwerk opnieuw parallel aan de geelrode markering van het Brabants Vennenpad.

Over de Heistraat keren we langs KNP97 terug naar de bebouwing van Hilvarenbeek. Aangekomen bij KNP97 slaan we linksaf de Koestraat in. De Koestraat is een van de oudste straten van Hilvarenbeek. Een van de opvallendste gebouwen is de voormalige pastorie met koetshuis op nummer 23, gebouwd omstreeks 1834 door Pastoor Martinus van Asten nadat hij op deze plek de oude schuurkerk en pastorie, het voormalige huis van kanunnik Andries van den Nieuwenhuijsen, heeft laten afbreken. Het is ook hier in Hilvarenbeek dat na de Vrede van Munster in 1648 de Protestanten de Katholieke eredienst verbieden. Maar in 1671 wordt aan de Koestraat een schuurkerk gebouwd die in 1760 door de familie Smulders uit 's-Gravenhage geschonken wordt aan de katholieke geloofsgemeenschap van Hilvarenbeek.

L.A.W.V.VIA-VIA
Hilvarenbeek - Oude ansichtkaart Koestraat
Dit pand uit 1834 doet dienst als pastorie tot 1954 als Pastoor dr. E. Kocken een nieuwe pastorie op de Vrijthof laat bouwen. Maar nog altijd straalt de voormalige pastorie de allure uit, die het begin 1900 heeft gekregen onder de toenmalige bouwpastoor Leonardus Jurgens (1852-1916), zoon van een margarine-baron uit Oss. Niet alleen de robuuste buitenkant met aan de zijkant aan de ene kant de diensterswoning en aan de andere kant het koetshuis, maar vooral ook de entree, de vele ornamenten aan de plafonds en ge tste ramen, verraden de ambities van deze pastoor die hier gewoond heeft van 1901 tot aan zijn overlijden in 1916. Van 1965 tot 1984 is de pastorie in gebruik als jeugdherberg. Daarna is het pand door de jeugdherbergcentrale verkocht en hebben erin de loop der tijd vele restauraties plaatsgevonden. Zo is in de voormalige serre van Koestraat 23 achter het behang een muurschildering naar voren gekomen met afbeeldingen van de oude kerk van Esbeek, waarop meneer pastoor vanaf de pastorie uitzicht had. De plaatselijke kunstschilder Janus Kluitmans heeft in 1986 de muurschildering gerestaureerd. Nu is er de Bed & Breakfast t Vaticaan gevestigd.

Aan het einde van de Koestraat komen we weer op het Vrijthof, waar we onze rondwandeling gestart zijn. Hier staat recht voor ons het oorlogsmonument 'Feniks', een bronzen beeld van een vogel, geplaatst op een voetstuk van natuursteen met de tekst: 'Zij die vielen' en de namen van de 25 burgers van Hilvarenbeek die in de Tweede Wereldoorlog of tijdens de politionele acties in het voormalige Nederlands-Indi door oorlogsgeweld zijn omgekomen. Het is een sculptuur van Jacques Kreykamp (1916-1971) en is onthuld op 9 oktober 1960. De naam van de eerder genoemde Alida Lion (1917-1943) ontbreekt hier, maar sinds september 2011 heeft zij hier naar joods gebruik een eigen steen gekregen. Hier op het Vrijthof eindigt onze wandeling, maar niet zonder een gezellige nazit met een pilsje op een van de het terrassen op het Vrijthof.

Deze wandeling is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN:

- TopoKaart 1:25.000, 50F Tilburg
- TopoKaart 1:25.000, 50H Lage Mierde
- Wandelroute uitgezet in eigen beheer





Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 31-07-2022 door C.P.J. Aerssens