DISTELBERG ROUTE
Omgeving Helvoirt - Cromvoirt 20 km
Vrijdag 22 december. Het is vandaag de eerste dag van de winter en dat is ook meteen goed te merken. De temperatuur is de laatste nachten onder het nulpunt gedaald en met een oostenwind blijft het lang koud. Gelukkig zijn de weervoorspellingen gunstig: weliswaar een koude dag maar met een stak blauwe, zonnige hemel. Het beloofd in elk geval prachtig wandelweer
We hebben gekozen voor de Distelberg route, een afwisselende route van 20 kilometer. Deze route voert ons langs het oude dorp Cromvoirt met zijn schitterende, oude boerderijen via een dijkje door het landschap in de richting van het afwateringskanaal ‘s-Hertogenbosch - Drongelen. Vervolgens langs de rand van de Loonsche en Drunensche Duinen naar de oude nederzetting Giersbergen. Over de Hooge Heide gaat de tocht naar de nederzetting Distelberg en van daaruit weer terug naar Cromvoirt.
Als vertrekpunt hebben we gekozen voor “De Rustende Jager”, een startpunt voor veel wandelingen, direct gelegen aan de rand van de Loonse en Drunense Duinen. Maar eerst verzamelen aan de Andromeda 2 te Loon op Zand. Punctueel als altijd was Bert op de afgesproken tijd present en even na 8.30 uur arriveerden ook Marlien, Peter en Arie. Lorenz meldde via de GSM dat hij wat later was. Zo was er nog even tijd voor een kopje koffie met kruidkoek. Om 9.00 uur werd er opgebroken en vertrokken we naar “De Rustende Jager”. Op de parkeerplaats werden de wandelschoenen aangedaan en de rugzakken gepakt. Om 9.15 uur gingen we op pad.
Via de Oude Bossche Baan sloegen we bij hoeve De Tolberg links af het bos in en stuitten hier meteen op een rood-witte markering van de GR7, het Pelgrimspad traject Amsterdam - ‘s Hertogenbosch. We volgden deze route in noordoostelijke richting tot we na goed een kilometer de geel-witte markering van de Distelberg route konden opnemen. Plotseling sprong voor ons een fors ree uit het bos en zocht over een verlaten akker een goed heenkomen in het verderop gelegen struikgewas.
De route voerde hier langs de zuidrand van de meest naar het oosten liggende uitlopers van de Loonse en Drunense Duinen. Op de kaart aangeduid met Hooge Heide en behorend bij het grondgebied van de gemeente Helvoirt. Het pad liep dan weer even door het bos, dan weer langs de akkers en weilanden. Een schraal zonnetje en de frisse wind zorgden voor heel speciaal licht en schaduw op het met rijp bedekte landschap.
Na goed 2 kilometer bereikten we de Hoenderstraat en vanuit het bos komend bij de Haphoeve, die deel uitmaakt van het gehucht Distelberg waaraan de wandeling zijn naam ontleent. Hier aan de Hoenderstraat zijn fraaie boerderijen gelegen. Schuin tegenover de Haphoeve staat een boerderij die oorspronkelijk ook als herberg heeft dienst gedaan. Als je je al verbaast over de voorstelling in het glas van de deur, moet je eens om de hoek naar de zijgevel kijken. Een geschilderd houten paneel vertelt dat op 6 mei 1810 Napoleon met zijn gevolg hier gepasseerd is. Dat zou erop wijzen dat de nederzetting Distelberg aan een doorgaande route lag.
We steken een drukke doorgaande weg van Helvoirt naar Nieuwkuijk over en gaan rechtdoor. We passeren Het Hoendernest, een fraai “optrekje” met Porsche Carrera voor de deur. Verdere uitleg overbodig! De route vervolgend, gaan we om een paardenwei heen, links af in de richting van een buitenwijk. Vlak voor we die villawijk ingaan, zien we rechts nog wat hoge duinen liggen. Voorbij de bebouwing voert een pad door de weilanden en akkers ons in de richting van Cromvoirt. In de verte kijken we tegen een dijkje aan en zien de contouren van Cromvoirt. Dat dijkje zal Cromvoirt hebben beschermd tegen het water van de Zandleij die we nu oversteken. De Zandleij is een van de vele laaglandbeken die samen met de Dommel en de Aa de Maas voedt. Het wordt een laaglandbeek genoemd omdat de beek niet gevoed wordt door een bron.
We lopen verder door tussen een beukenhaag en coniferen in de richting van de kerk van Cromvoirt. De voormalige kerk is in 1944, vlak voor de bevrijding van Cromvoirt opgeblazen. Deze kerk met het bescheiden torentje was in 1950 afgebouwd. Een infopaneel langs de route vertelt ons meer over de typische en mooie boerderijen die Cromvoirt rijk is en het boerenleven in en rondom de boerderij uit de Meierij. Cromvoirt heeft een rijke historie. Tot tweemaal toe was het een deel van een heerlijkheid. Die periode heeft in beide gevallen slechts kort geduurd. Vanouds was Cromvoirt verbonden met Vught en de eerste keer dat dit dorp tot een heerlijkheid behoorde, was in 1232. De tweede keer was in 1505. Cromvoirt heeft nooit een kasteel gehad. Daarvoor was het te nauw verbonden met Vught en daarvoor is het dorp ook steeds te klein en ondergeschikt geweest. Het raadhuis in dit dorp werd gebouwd in 1899. Het heeft echter slechts kort dienst gedaan als zodanig, want al op 1 januari 1933 werd het dorp weer bij Vught gevoegd.
In de tegenover het raadhuis gelegen Herberg 't Centrum dachten we - het uithangbord lezend - ons op een heerlijk kopje koffie met warme appeltaart te kunnen verwennen. Maar de tereurstelling was groot: de herberg was gesloten. Het kerstverhaal gold dus ook nog in het jaar 2000 voor ons. Zelfs het Café met de passende naam “Het Alternatief” even verderop bleek gesloten. Er zat niets anders op dan door te lopen. En koffie zou ons nu echt goed gedaan hebben.
We vervolgden onze route over het Pepereind, een straat waaraan de oudste boerderijen van Cromvoirt te vinden zijn. Vlak voor de camping ging het links af tot aan een viersprong. Hier stond een fraai boerderijtje in een bocht rechts, vlak voor de route ons de Cromvoirtse Dijk op liet gaan. We vroegen ons af of deze dijk in dit agrarische landschap deel zou hebben uitgemaakt van het dijkenstelsel dat als verdedigingswerk voor '‘s Hertogenbosch gold en waarmee de omgeving van die stad onder water kon worden gezet? Of dat het misschien een dijk geweest zou zijn die Cromvoirt moest beschermen tegen het overstromende water van de Leij of de Maas zoals het ringdijkenstelsel bij Den Dungen deed. Wielen die daarop zouden kunnen duiden, kwamen we op deze route niet tegen.
Rechts van deze Cromvoirtse Dijk bevindt zich op enige afstand gelegen voorbij de akkers en weilanden het woonoord Lunetten en de gevangenis met daarachter Militair Oefenterrein Vughtsche Heide. Met een ruime bocht naar links wordt de dijk na goed 2 km doorbroken door de verharde weg van Cromvoirt naar ‘s Hertogenbosch. We steken over en vervolgen ons pad. Even verderop buigt de route af naar rechts tussen de akkers door en worden we in de richting van het Afwateringskanaal Drongelen - '‘s-Hertogenbosch geleid. We gaan de dijk op en op die dijk naar links, langs het kanaal. Dit kanaal werd gegraven tussen 1907 en 1911. Links van de dijk ligt af en toe een nat broekbos. Aan de overkant van het kanaal loopt het fietspad van Waalwijk naar ‘s Hertogenbosch.
Waar het kanaal een flink stuk breder wordt, blijven we de route rechtdoor volgen. Op deze plek houden we halt voor een middagpauze. Dit gebeurt staande, want het is te koud om ergens te gaan zitten en de restanten van als zwerfvuil gedeponeerde stoelen nodigen ook niet uit om eens gezellig de benen te strekken. Hier zien we ook hoe het kanaal vanuit het lager gelegen gebied gevoed wordt door de Zandleij, die we al eerder op de route zijn gepasseerd. Het is ook een plaats waar een reiger bijna roerloos wacht op zijn prooi.
Na deze rustpauze vervolgen we de route, steken de drukke verbindingsweg van Helvoirt naar Nieuwkuijk voor een tweede keer over en verlaten na goed 100m de dijk van het afwateringskanaal. Het gaat tussen bos- en akkergebied door. We komen dan rechtsaf in het bosgebied van de Helvoirtsche Heide. Het bos wordt doorsneden met kleine slootjes. De route voert om een camping heen met aan de rechterhand grote akkers. Deze camping heeft beslist beter tijden gekend, is slecht over zandwegen en modderpaden bereikbaar. Maar bordjes geven aan dat alles hier elektronisch beveiligd is. We geloven er niets van. Een wat kleinere akker, wat verder op de route, is nog omgeven door een hakhoutwalletje en er is nieuwe aanplant van struiken en bomen. Een groot bord geeft aan dat dit tot stand gekomen is met subsidie van de Europese Gemeenschap en als ecologische verbindingsstructuur is opgezet.
Even verderop komen we aan de Margrietweg, de doorgaande verbinding van Cromvoirt met Drunen. Op deze verharde weg gaan we naar rechts gaat. Rechts van de weg zien we een oprijlaan met aan weerszijden oude beuken die naar de naar de Helvoirtse Hoeve leidt. Tegenwoordig is hier een restaurant in gevestigd. We gaan tegenover die oprijlaan naar links door het verlengde van deze oprijlaan. Zowel links als rechts hebben we bos. In vroeger tijden (en soms nog wel) was dit soort productiebos erg in trek. Vooral dennehout was zeer geschikt voor onder meer de mijnbouw. Het leverde in betrekkelijk korte tijd een hoge opbrengst. We verlaten de oude beukenlaan naar rechts. Het gebied hier links van ons heet Hooge Heide. We zijn hier aan de noordzijde van het gebied waar we vanmorgen aan de zuidzijde de route hebben opgepakt. De route gaat nu langs de noordrand van dit gebied, want rechts houdt u akkers en weilanden, die lager liggen. Akkers worden afgewisseld met kleine hakhoutbosjes. Zo bereiken we na 2 Km de eerste huizen van het gehucht Giersbergen. Vanuit het bos komen we aan bij Herberg "De Drie Linden". Ook deze is vandaag gesloten.
Giersbergen vierde in 1994 zijn 750-jarig bestaan. Als herinnering daaraan staat er het beeldje van het vrouwtje van Giersbergen. In Giersbergen kun je een aantal oude boerderijen bewonderen zoals de Maaihoeve uit begin 1600. Deze hoeve staat op de monumentenlijst. Schuin tegenover de Maaihoeve, in de richting van de Herberg staat de dorpspomp. Deze pomp is in 1951 aangelegd. Giersbergen was in die tijd nog niet aangesloten op de waterleiding. Als in de zomer de putten bij de boerderijen nagenoeg droog stonden, werd hier de was gespoeld. Ook diende de pomp als put voor de brandweer. Pas in 1965 kreeg Giersbergen waterleiding.
Het gehucht Giersbergen telde in 1997 nog 49 inwoners. In deze omgeving huisden wolven, en boeren en herders hadden daar last van want de wolven brachten schade toe aan het vee. Uiteindelijk, zo rond 1720, kreeg men toestemming om op wolven te jagen. Voor elke gedode wolf kreeg de jager een premie van 12 tot 15 gulden. Voor die tijd was dat een hele beloning. Toch werd er niet systematisch op wolven gejaagd; het was meestal een toevalstreffer. Elke gedode wolf werd wel geregistreerd en daarom weten we dat in de achttiende eeuw in de omgeving van Drunen in totaal 17 wolven zijn gedood
Giersbergen heeft ook altijd moeten vechten tegen het oprukkende stuifzand. Dat is ook gedeeltelijk eigen schuld. Overbeweiding en beplagging zorgden er wel voor dat er stuifzand kwam. Hel gebied van de Loonsche en Drunensche Duinen ligt al op een hoge dekzandrug. Die is zo'n 30.000 jaar geleden ontstaan. Toen heerste hier een toendraklimaat. De wind voerde zand aan en bedekte daarmee grote delen van Nederland, waaronder dit gebied. Toen het klimaat warmer werd, raakten deze stuifduinen begroeid met bos. De mens kapte en brandde de bossen af voor bouw- en weiland. Door de beweiding met schapen is een heidelandschap ontstaan. Boeren staken de heide af om de plaggen, vermengd met de schapenmest, te gebruiken als meststof voor de akkers en zo kreeg de wind vrij spel. De Loonsche en Drunensche Duinen vormen een levend stuifzandgebied. Soms lijkt het alsof er een eikenstruik of berkenstruik groeit maar dan ziet u alleen de kruin van de boom.
Vanaf Herberg "De Drie Linden " vertrekt ook een andere middellange-afstands-wandeling: Drunense Duinenroute. Wij vervolgden onze Distelberg route om "De Drie Linden" heen in zuidelijke richting. Het verharde fietspad loopt hierlangs de westkant van het stuifzandgebied van de Hooge Heide. Het stuifzand komt hier op verschillende plaatsen tot aan het fietspad en rechts vinden we even van de fietspad vandaan de Capucijnenberg. Deze berg is één van de hoogste stuifheuvels in dit gebied. Broeders die vroeger in het Capucijnenklooster in Biezenmortel werden opgeleid kwamen hier regelmatig. Dit verklaart de naam van de berg.
We houden er nog even een flinke pas in en weldra zijn we op het vertrekpunt van deze morgen. De contouren van “De Rustende Jager” duiken op. Maar ook hier is de deur gesloten en blijft er niet veel anders over dan de wandelschoenen uit te trekken en huiswaarts te keren. We hadden ons een andere afsluiting voorgesteld van een geweldige wandeldag.
Charles Aerssens
KAARTEN:
- TopoKaart 1:25000, 44H Waalwijk
- TopoKaart 1:25000, 45C 's Hertogenbosch
- Wandelroute De Meierij Nr 11
Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 02-01-2001 door C.P.J. Aerssens